Календарь событий

27 марта 2024

ЩIэныгъэлIхэр бэлэрыгъыркъым

Иджыпсту хуэдэ гъатхэпэр пыхусыху, щIыIэ узхэм я къэхъеигъуэщ. Коронавирусыр цIыхум ящхьэщыкIа пэтми, дуней псом тет щIэныгъэлIхэм ящIэ сыт хуэдэ узыфэми ухуэбэлэрыгъ зэрымыхъунур икIи абыхэм пэщIэтын папщIэ нобэ яIэ Iэмалхэмрэ зэфIэкIхэмрэ къахэгъэхъуэн, хушхъуэгъуэ лIэужьыгъуэщIэхэр къэгупсысын зэрыхуейр. 
Урысейм и щIэныгъэлIхэри нэгъабэ лъандэрэ йолэжь ковидым ущызыхъумэ вакцинэщIэм. Ар шхум ещхьщ, сабийми балигъми къатемыхьэлъэу ирафын хуэдэу, ауэ ар ягъэхьэзыру къыщIагъэкIыным иджыри зэман хуейщ. 

Гум имыхуж теплъэгъуэхэр

Футболым дихьэххэр зэрыщыгъуазэщи, мы джэгукIэ дахэм и хэкур Инджылыз къэралыгъуэрщ. Ауэ абы зэман кIэщIым мы дунеишхуэр зэщIищтащ икIи джэгукIэ лIэужьыгъуэхэм бжьыпэр щиубыдащ. Ди Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и «Спартак» командэ пашэр къыщызэрагъэпэща I935 гъэм хуахь футболыр ди деж къэсу цIыху минипщIхэр щыдихьэхар икIи спортым я щхьэ щыхъуар. Мы гъэм илъэс 65-рэ ирокъу ди командэ пашэр къэрал утыкушхуэм ихьэу, Совет Союзым и зэхьэзэхуэм зэрыхыхьэрэ. Абы ипэкIэ зэпымыууэ зыхэтар ди республикэ кIуэцI зэхьэзэхуэхэрщ.

Африкэ Ищхъэрэм япэу зыкъыщагъэлъэгъуат

Илъэс щэ ныкъуэкIэ узэIэбэкIыжмэ, I968 гъэм дыгъэгъазэм, «Кабардинка» къэфакIуэ ансамблым Африкэ Ищхъэрэм концертхэр щитащ. Гупыр япэу хамэ къэрал щыкIуар абы щыгъуэщ.

ХадэхэкI фIэIугъэхэмкIэ дыпашэщ

Пхъэщхьэмыщхьэмрэ хадэхэкIымрэ къыхащIыкI консерву Кавказ Ищхъэрэм къыщыщIагъэкIым и процент 90-р Къэбэрдей-Балъкъэрым къылъос. Иджыблагъэ апхуэдэ хъыбар къитащ КъБР-м Мэкъумэш хозяйствэмкIэ и министерствэм. 
Иужьрей илъэситIым щIыналъэм къыщыщIагъэкIа консервым и куэдагъым хэпщIыкIыу хэхъуащ. Псалъэм къыдэкIуэу, 2023 гъэм банкIыу мелуан 363,8-рэ траIуэнтIащ, абы щыщу банкI мелуан 363,3-р хадэхэкIхэм къыхащIыкIа фIэIугъэщ.

Гуапэу ягу къагъэкIыж

КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, «Советская молодёжь» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Къардэн Мухьэмэд псэужамэ, гъатхэпэм и 28-м и ныбжьыр илъэс 70 ирикъунут. 
Къардэныр 1954 гъэм Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ Зеикъуэ къуажэм къыщалъхуащ. 1976 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым химиемрэ биологиемкIэ и къудамэр, 1988 гъэм – экономикэ къудамэр, 2000 гъэм Кисловодск экономикэмрэ хабзэмкIэ и институтым юридическэ къудамэр къыщиухащ. 

ХьэщIэхэм дыкъыхагъащIэ

Урысей Ипщэмрэ Кавказ Ищхъэрэмрэ регби 7-мкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным теухуа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ. Абы хэтащ Краснодар крайм, Ростов областым, Дагъыстэным, Кърымым, Къэбэрдей-Балъкъэрым я командэхэр. 
ГъэщIэгъуэну икIи удэзыхьэхыу екIуэкIа зэпеуэм кърикIуахэр зэхалъхьэжа нэужь япэ увыпIэр иратащ Краснодар крайм, етIуанэр Таганрог къалэм къикIахэм, ещанэр къахьащ Кърымым и регбистхэм. Ди командэр етхуанэ хъуащ. 

Къэрал гулъытэ ирагъэгъуэт

Урысей Федерацэм и Правительствэм унагъуэ щхьэхуэхэм, социальнэ льготэ зиIэхэм худэчых хэту газыр я унэм яхуешэлIэным ехьэлIауэ щыIэ программэм адэкIи къыпещэ. А Iуэхугъуэхэм щхьэкIэ къэрал бюджетым ипэIуэкIэ щыхухаха ахъшэм иджыри сом мелард къыдыщIагъужынущ. Апхуэдэ унафэ иджыблагъэ къыдигъэкIащ УФ-м и Правительствэм. Ахъшэр хуаутIыпщынущ къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 57-м, Къэбэрдей-Балъкъэрри абыхэм яхэту. 

Бэждыгъу Аскэр къахожаныкI

Санкт-Петербург къалэм и «Юбилейный» спорт уардэунэм иджыблагъэ щекIуэкIащ а къалэм и губернаторым и Кубокыр дзюдомкIэ къэхьыным хуэунэтIауэ ныбжьыщIэхэм я дунейпсо зэхьэзэхуэр. Абы кърихьэлIащ ди къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 57-м, Белоруссием, Туркменистаным, Азербайджаным я спортсмену 800-м щIигъу. Я хьэлъагъ елъытауэ щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ гуп 17-у гуэшауэ щытащ.

Ахъуэ дагъэмкIэ мэгугъэхэр

Куэдыр зэрыщыгъуазэщи, ахъуо дагъэр сыт щыгъуи дуней псом щызэпэубыдауэ къокIуэкI. ЖыпIэнурамэ, дагъэ къабзэр къыщIэзыгъэкI къэралхэм езыхэм яхурикъуж къудейуэ аращ. Абы къыхэкIыу адрейхэм яIэрыхьэ ахъуо дагъэ мащIэр нэгъуэщI лIэужьыгъуэхэмкIэ зэхамыщIэу хъуркъым, абы и зы залэ нэхъ мыхъуми цIыху нэхъыбэм яIухуэн щхьэкIэ. Псори зытращIыхьыжыр а дагъэм узыншагъэмкIэ сэбэпыныгъыу хэлъырщ.

Уэм зэрыпэщIэт Iэмалхэр

2020 гъэм щегъэжьауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщызэIуахащ пшэ гуэрэнхэр зэрызэкIэщIаху, уэм зэрыпэщIэт топхэр здэщыт щIыпIэу 7. НобэкIэ республикэм апхуэдэ щIыпIэу 37-рэ иIэщ. Абыхэм псоми зэхэту уэм ирищахъумэ гектар мин 481,4-рэ. 
КъэкIыгъэхэмрэ гъавэмрэ уэм щыхъумэным республикэ бюджетым къыхэкIыу трагъэкIуадэ ахъшэм илъэс къэс хагъахъуэ. Псалъэм къыдэкIуэу, 2024 гъэм а Iуэхугъуэхэм хухахынущ сом мелуан 40, ар сом мелуани 10-кIэ нэхъыбэщ блэкIа илъэсым абы трагъэкIуэдам нэхърэ. 

АкъылкIэ къалэжьа мылъкур къэгъэщIыным и IуэхукIэ

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и лэжьакIуэхэр иджыблагъэ хэтащ акъылкIэ къалэжьа мылъкур къэзыгъэщI пэхуэщIэхэмрэ зэхьэзэхуэхэмрэ егъэкIуэкIыным теухуа зэIущIэм.

Турист IэнатIэм зеужь

Турист IэнатIэм къэралым и щIыналъэхэм зэрызыщаужь щIыкIэм ехьэлIауэ иджыблагъэ зэхагъэува рейтингым нэхъыфIу къыщалъытахэм ящыщщ Къэбэрдей-Балъкъэрыр. Ди республикэр хабжащ абы и лъэныкъуэкIэ зи Iуэху УФ-м щынэхъыфI щIыналъипщIым, абы къыдэкIуэу, КИФЩI-м япэ щыхъуащ.

НОБЭ

Гъатхэпэм и 27, бэрэжьей
Театрым и дунейпсо махуэщ
Урысейм и МВД-м и къэрал кIуэцI дзэхэм я махуэщ
1917 гъэм Налшык ГъэзэщIакIуэ комитет къыщызэрагъэпэщащ.
1925 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ Балъкъэр Фоусэт.
1937 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэмкIэ доктор ЩхьэщэмыщI Хьэту.

Лъагъуэхэш

Нартан гъущI гъуэгу зэблэкIыпIэм пэмыжыжьэу, къуажэкIэм деж, уэрамыщхьиплIыр щызэхэкIым и ижьырабгъу лъэныкъуэм, зи бжэIупэм хуэрэджэ жыг Iут бгъэныщхьэ унэ кIыхь тетащ. Мы лъапсэм, мы унэм къыщалъхуащ, щапIащ, и гъащIэр щрихьэкIащ, дунейм ехыжыху щыпсэуащ къэбэрдей литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм ящыщ ПащIэ Бэчмырзэ. 
ПащIэ Машэ и къуэ Бэчмырзэ Къылышбийхьэблэ, итIанэ Нартан зыфIащыжам, 1854 гъэм къыщалъхуащ. ПащIэр дунейм тетыху, хуемыгъэхыу гукъеуитI иIащ: щIэныгъэ ирикъу, нэс зэримыIамрэ и усыгъэхэр зэуIуу тедзауэ зэримылъагъумрэ.