Де Марикур Леон

Сент-Сиррэ Иерусалимрэ

гукъэкIыж пычыгъуэ

Париж, 1868 гъ.

ДинкIэ зэрызэтехуэм   щыгугъыу, Тыркум зи щхьэ къэзыхьэсыну къе-жьа адыгэ гуп къызэрагъэIэпхъуэм и хъыбар зэхыдох, Кипрым дыкъызэры-кIуэрэ.  А къэIэпхъуэхэр цIыху цIыкIум псэупIэ езымыт хьэщхьэрыIуэхэу жаIэ. Караман и Iуфэм щепсыха ящыщ зы гупым апхуэдизкIэ   хэкурысхэр яхъунщIэти, щIыпIэм исхэм Iэщэ къащтэу я хьэщIэ фIыщIэмыщIхэр зэтрау-кIэным ирахулIауэ ягъэхъыбар.  Абы ищIыIуж а бзэмыIухэм хуабэуз, емынэ-уз, лышх, иджыри нэгъуэщI уз зэрыцIалIэ тIощIым нэс   Кипрым къыздахьы-ну хуагъэфащэ.

Адыгэхэм я цIэ къызэрипIуэу, хытIыгурысхэм я нэгум гужьеигъуэ къы-щIэувэрт,   ахэр  къызэрысу  къуршхэм Iэпхъуэжыну  загъэхьэзырт; нэхъ зызыгъэлIхэм я Iэщэхэр ягъэкъабзэрт,  я гъащIэр  пуду ямытыну жаIэу.

Зыми шэч къытрихьэртэкъым иджыри къэс зы баш е зы щIопщ фIэкIа умыIыгъыу,  уи щхьэ закъуэу  жэщ гъуэгуанэ ущытехьэфу щыта хытIыгум иджы хъунщIакIуэхэмрэ цIыху укIхэмрэ  из зэрыхъуным,  Шэрджэсейм  къыздрахыну уз зэрыцIалэхэм  пхъунщIэнрэ  букIынрэ къагъэнэжыххэмэ. 

ЦIыху пшэру щыт зиусхьэн Ричэрд уеплъурэ уэд хъурт, и нэкIум удзыфафэ къыщIыхьэу. Абы и щхьэгъусэр махуэ къэс си анэм хуэпыхьэну къакIуэрт, модрейр абы щыдэхьэшхырт, зэрытригъэун 1эмал къыхуэмыгъуэту. Питер дэхьэшх нэпцI зищIырт, Телесфор игу-и щхьэ зэтелътэкъым, Базилаки щэху дыдэу хэщэIукIырт.

Псори чэзу-чэзууэрэ си адэм деж къакIуэурэ гузэвэгъуэр ящхьэщихыну лъаIуэхэрт, абыи, апхуэдизу хагъэзыхьыху, хузыфIэкIыр ищIэну къигъэгу-гъэрт. ТегъэщIапIэншэтэкъым апхуэдиз шынэр, кипрыс щтэIэщтаблэхэм фIыуэ ягъэбэгъуами...

Арати, Мудирым КъурIэнкIи, Бегъымбар лъапIэм и цIэмкIи, и адэм и жьакIэмкIи тхьэ иIуащ кхъухьхэм махуийкIэ яхурикъуну  псым нэхърэ нэ-хъыбэ зэрыригъэшамкIэ; тырку тэрмэшри и тепщэм жиIэм щыхьэт техъуащ.  АрщхьэкIэ дэ абыхэм дзыхь щIахуэдмыщIын щхьэусыгъуэ куэдыщэ диIэт!  Напэ зимыIэ пцIыупсхэм зы псы ткIуэпс ирагъэшатэкъым кхъухьым, нэ-гъуэщI мыхъуми, зы нэрыбгэ а тхьэмыщкIэхэм ящыщу къелын хуэдэу. Муди-рым и тхьэрыIуэ нэпцIхэм ди гур мамыр зэращIаишхуэ щымыIэу, лъэмыж цIыкIум дыхуэкIуэтащ, Хьусэйн цIыху къомыр IуигъэкIуэтыну унафэ хуэтщIри. Лъэмыж цIыкIу хъужыр хы Iуфэм метр тIощI-тIощIрэ пщIы хуэдизкIэ пэжыжьэу псым хэтIа бжэгъухэм телъ пхъэбгъут, метритI хуэдиз и бгъуагъыну. Ар хы щIыIум метр хуэдизынкIэ щхьэщытт, сантиметр тIощI зи бгъуагъ дэкIуеипIэ цIыкIуитIым Iуфэмрэ лъэмыжымрэ зэпищIэу. 

Адыгэхэр къезышэлIа   кхъуафэхэр лъэмыж  цIыкIум  и  гъунэм Iутти, гурыIуэгъуэт  карантиным   къашэ   а  тхьэмыщкIэхэр  абы  и   кIыхьагъкIэ  кърикIуэн  хуей  зэрыхъунур.  МафIэ зэщIэгъэнамрэ жэщ уэздыгъэхэмрэ ятридзэу, япэу си нэр зытехуар тырку зауэлIхэм  лъэмыж цIыкIум и щхьэ егъэзыхауэ траукъуэдия  хьэдэшхуэрат. Абы ибгъукIэ лIы абрагъуэ блэкIырт; кIыфIым абы и нэкIу зэхэлъыкIэр хэслъагъукIыртэкъым, ауэ хуэмурэ ипэкIэ кIуэтэху, гу лъыстэну сыхунэсащ   цы  Iув  зэдэкIа и пыIэ папцIэмрэ   и  бгъэгум  зэпрыкIыу шэ сатырхэм ягъэщIэращIэ  тепхъуэшхуэмрэ,  и    ныбэм хуэ-зэу  сэшхуэ кIэрыщIат. ДэкIуеипIэхэм нэса нэужь, ар тэлайкIэ къэувыIащ, Iэнкуну пIэрэ жыпIэу, къехыну хуежьащ, арщхьэкIэ хьэлъэу ехуэхри джэлащ; Iуамыхыу хъуакъым; апхуэдэ теплъэгъуэхэм емыса дэ гупыр тхумышэчу дыкъыхэщэIукIащ. ЕтIуанэр чэфым ещхьу къежьэри, хьэуа жьэдишэну къэувыIащ, итIанэ къэмэхри джэлащ, афIэкIа къэмытэджыжыну. Апхуэдэт ещанэри, еплIанэри. Лъагагъ абрагъуэ, зекIуэкIэ уардэ зиIэ а цIыхухэм ящыщ закъуи а дэкIуеипIэ цIыкIуитIым  къехыфакъым.  Хьэдищ-плIы зэрыIуахам гу лъыттащ… ЛIауэ пIэрэт ахэр? ИлъэсипщI - пщыкIутI зи ныбжьын сабиитI къежьэщ зыр адрейм зыщIигъакъуэуи, дэкIуеипIэм тетIысхьахэщ, дэIэпы-къуэгъу зызыгъэгувэм щыгугъыу. Зы сэлэт ябгъэдыхьэри къигъэтэджащ а тIур, арщхьэкIэ зэриутIыпщу, зыр зым теджалэу мывэкIэщхъым хэхуахэщ.  Кхъуафэхэм я зым зищIысыр мыгурыIуэгъуэ хьэлъэ гуэр кърадзащ. Дакъикъэ зыбжанэкIэ щылъа нэужь, абы зигъэхъеин щIидзэри, пхъэбгъум телъу ди лъэныкъуэкIэ къэпщу хуежьащ. ПыIэ зэрыщхьэрымыгъымрэ щхьэц кIыхь зэрытетымкIэ   а псэущхьэ зэблэшар   зэрыцIыхубзыр къыдгурыIуащ, каран-тиным и псэр  къихьу къэпщу. ИтIанэми, зы щэIуи, зы кIий макъи, зы псалъи къажьэдэIукIакъым а  екIуэлIапIэншэхэм,  я  псэм телъ гузэвэгъуэмрэ хьэза-бымрэ къызэраIуэтэн   Iэмал  закъуэри    зыщыгъупщэжауэ  къыпфIэзыгъэщI  насыпыншэхэм.    

А теплъэгъуэ гущIыхьэм дигухэр ираудауэ дыIукIыжащ. Аннэ хьэщIэ-щым Шуберт и серенадэр щыжиIэрт. Щхьэгъубжэм сыбгъэдыхьэри, мазэм и нэхур тридзэу кхъухьищ къэслъэгъуащ, нэщхъейуэ псы Iуфэм   Iуту.  

Сыту хъийм имытыж  гуауэшхуэрэ  бэлыхьышхуэрэ   ягъэпщкIурэт мазэм  толъкъун  дыжьыныфэхэм  япхиша  лъагъуэ  нэху зэщIэпщIыпщIэм,  пщыхьэщхьэ   жьыбгъэ   мэ  гуакIуэм   щэхуу  щыщIиупскIэ   а  теплъэ   фагъуэхэм. 

Зэзыдзэк1ар ЧЭРИМ Марианнэщ.