Адыгэхэр щыпсэу къэралхэм ящыщщ Хьэрып Эмират Зэгуэтхэр. Псори зэхэту ди лъэпкъэгъу унагъуэ минрэ ныкъуэрэ, цIыху миниплI хуэдиз, щопсэу а къэралым.
Ахэр Сирием, Иорданием, Тыркум иIэпхъукIахэщ, Эмиратхэм щеджэн, щылэжьэн папщIэ. Языныкъуэхэр илъэс 25-рэ, адрейхэр илъэси 10 хъуауэ щопсэу. Илъэс зытIущ ипэкIэ къэIэпхъуахэри яхэтщ. Адыгэхэр нэхъыбэу зыдэсыр Дубай, Шарджэ, Абу-Даби къалэхэрщ. Ди лъэпкъэгъу бзылъхугъэхэм Хьэрып Эмират Зэгуэтхэм «Сэтэней» зэгухьэныгъэр щызэхашащ, зэфIэмыкIуэдын папщIэ. Абыхэм ирагъэблагъэри, адыгэхэр а къэралым зэрыщыпсэум зыщигъэгъуэзащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и журналист ТIэш Светланэ. Абы триха фильмым къыщаIуэтахэр къэбэрдеибзэкIэ тыдодзэ нобэрей къыдэкIыгъуэм.
«Сэтэней» зэгухьэныгъэм и щапхъэкIэ къэбгъэлъагъуэ хъунущ нобэ Эмиратхэм щыпсэу адыгэхэм я щыIэкIэ-псэукIэр. Ар къызэзыгъэпэщахэм ящыщщ икIи и гуащэщ ЛIыбзу Ярэ. Ар илъэс 26-рэ хъуауэ Эмиратхэм щопсэу. Абы зэрыжиIэмкIэ, бзылъхугъэращ зэлъытар анэдэлъхубзэр хъумэныр, сабийр гъэсэныр. Хэхэс адыгэхэм захъумэжыным цIыхубзхэр нэхъ егугъун хуейщ. Апхуэдэ гупсысэхэм къыхихри, Ярэ зэхишащ мы гупыр. «Сэтэнейхэр» цIыху 50 хуэдиз мэхъу, я нэхъ жанхэр Хасащхьэм хэтщ. Ахэр: Шэджей Азизэ, Дыгъужь Назирэ, ЛIыбзу Зое, Гъыш УафаI, Дыгъужь Омайе, Мэкъуауэ Жансэт, Абыдэ Басмэ, Бэлагъы Эсма, Цей Ланэ, Мырзэ Надин, Дыгъужь СуIэд, Хьэткъуэ Данэ, Ныбэ Наритэ.
ЛIыбзу Ярэ: Ди адэжьхэр Кавказым къыщалъхуащ, дэ Сирием дыкъыщыхъуащ, иджы ди бынхэр Эмиратхэм щыдопI. Куэдрэ дыIэпхъуэшэпхъуащ, ауэ дызэрыадыгэр зэи тщыгъупщакъым. Ди сабийхэми ар ядогъащIэ, адыгэбзэр яIурылъу, адыгэ хабзэ яхэлъу къэхъуну дыхуейщ. «Сэтэней» гупыр аращ щIызэхэтшар. Мазэ къэс дызэхуозэри, дигу щIэныкъуэхэм дытопсэлъыхь, адыгэу хамэ хэку дыкъызэрыщызэтенэным и Iуэху зыдохуэ.
Шэджей Азизэ: Сирием сыкъыщыхъуащ сэри, Джолан Iуащхьэм тета адыгэ жылэхэм ящыщ Джыуейэ сыдэсащ. А щIыпIэр журтхэм щаубыдым, Дамаск дыIэпхъуащ. Си пщащэхэр щеджэну, щылэжьэну мы къэралым къэзгъэкIуати, Сирием Iуэхур щыщызэIыхьэм, сэри сакъыкIэлъыкIуащ.
Дыгъужь Назирэ: Сэ си щхьэгъусэр Сирием и къэрал дзэ къулыкъум хэтащ. Дамаск сыткIи ди Iуэху хуэкIуэу дыщыпсэуащ. ЩIалиплI диIэти, псори Урысейм щедгъэджащ, щыр дзэ дохутырщ, зыр инженерщ. Сирием зэпэщIэувэныгъэхэр къыщыхъейри, дыкъикIын хуей хъуащ. Си щхьэгъусэр псэужкъым, сэ си щIалэхэм сабгъэдэсщ.
Мэкъуауэ Жансэт: Илъэсий хъуауэ Дубай сыщопсэу. Хомс къалэм дыдэсащ, зауэр къыщыхъейм, мыбы дыкъэIэпхъуащ. Си IэщIагъэкIэ сыархитекторщ, си щхьэгъусэр инженерщ, щIалэхэр еджапIэм щIэсщ.
Гъыш УафаI: Илъэс 26-рэ мэхъу дэ Дубай дыкъызэрыкIуэрэ. Си щхьэгъусэр лэжьыгъэ IуэхукIэ кърагъэблэгъати, дэри дыкъыздишащ. ЩIалэрэ пщащэрэ диIэщ. Ахэр иджыри цIыкIуу Черкесск илъэсиплIкIэ дыдэсати, урысыбзэр дэгъуэу зрагъэщIат, адыгэбзэкIи псалъэрт. БзитIри иджыри ящыгъупщакъым.
ЛIыбзу Зое: Сэ куэд щIащ Дубай сызэрыдэсрэ. Япэ сэ сыкъакIуэри, итIанэ си шыпхъу Ярэ къэсшащ. ТIуми лэжьыгъэ хъарзынэ къыщыдгъуэтащ. Ди дэлъху нэхъыжьри ди гъусащ, ауэ ар иджы Мейкъуапэ кIуэжауэ щопсэу.
Хэкум къэгъэзэжыныр я гум илъу апхуэдэщ «Сэтэней» гупым хэтхэм. Бзылъхугъэхэм ящыщ куэдым урысей паспортхэр къыдахауэ яIыгъщ, лэжьэн яухрэ загъэпсэхуну тIысыжмэ, Хэкум къэкIуэжыну я мураду.
- Дубай игъащIэ псокIэ дыдэсыну ди мурадкъым, - жеIэ ЛIыбзу Зое. - Мы къэралым ущыпсэуфынущ уеджэху е улэжьэху, ауэ пенсэ укIуэрэ визэ уимыIэмэ, щыпщIэн щыIэкъым. УикIыжын хуейуэ аращ. Ар дигу илъщи, урысей паспортхэри къыдэтхри, Мейкъуапи унэ къыщытщэхуащ.
ЛIыбзу Зоерэ Ярэрэ тIуми адыгэбзэр фIыуэ ящIэ. Анэдэлъхубзэ зэрылъ унагъуэщ ахэр щапIар. ХьэрыпыбзэкIэ псэлъэну я адэ-анэм къыхуадэу щытакъым, унэм къызэрыщIыхьэжу адыгэбзэм техьэжырт. ЛIыбзу зэшыпхъуитIми Сирием щызэрагъэгъуэта щIэныгъэр къахуэсэбэпыжащ. Зое паспорт-визэ къулыкъущIапIэм щолажьэ. Къэралым лэжьакIуэу къихьэу хъуам визэхэр, мазэ лэжьапщIэхэр, медицинэ дэIэпыкъуныгъэхэр хуагъэхьэзыр. Ярэ Шарджэ дэт университетым щолажьэ, Архитектурэмрэ дизайнымкIэ колледжым и унафэщIым и къуэдзэщ.
Ярэ зэрыжиIэмкIэ, Шарджэ дэт университетым нэгъуэщI адыгэхэри щолажьэ, адыгэ студентхэр щIэсщ. ЕгъэджакIуэхэри еджакIуэхэри зэхэту 10 мэхъу. МащIэми, я хабзэр, щэнхабзэр ягъэлъэгъуэну Iэмал яIэщ ди лъэпкъэгъухэм. Университетым лъэпкъ щэнхабзэм и фестивалу щекIуэкIхэм адыгэ студентхэми лъэпкъ фащэхэр ящыгъыу зыкъыщагъэлъагъуэ. Апхуэдэу 2019 гъэм екIуэкIа фестивалым АР-м и пшынауэ Iэзэ ЛIыбзу Аслъэнрэ «Синдика» къэфакIуэ гупымрэ хэтауэ щытащ.
Зэщхьэгъусэхэу Щауэжь Нидалрэ Мырзэ Надинрэ дохутырщ. Нидал гум йоIэзэ, Алеппэ дэт сымаджэщ иным и унафэщIу щытащ, хирург цIэрыIуэу Сирием исащ.
Зауэр къэхъейуэ Эмиратхэм къэIэпхъуа нэужь, Щауэжь зэщхьэгъусэхэм я лэжьыгъэр щIэрыщIэу зэтраублэжын хуей хъуащ. Нобэ Шарджэ дэт клиникэ иным тIури щолажьэ. Нидал кардиолог-терапевту мэлажьэ, Надин дзэ дохутырщ.
Мырзэ Надин: Сэ медицинэ IуэхущIапIищым сыщолажьэ. Махуэ тIурытIкIэ Дубай, Шарджэ, Абу-Даби сыщыIэщ. Лэжьыгъэ нэхъыщхьэм къыдэкIуэу, адыгэ тIэкIур дызэрылъагъуным зэман хухыдох. Пенсэм дыкIуэмэ, Мейкъуапэ е Налшык дыкIуэжу, жьыщхьэ махуэу абы дыщыпсэуну ди мурадщ, Тхьэм жиIэмэ.
Эмиратхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъу псоми я мурад нэхъыщхьэр аращ - хэкум къэгъэзэжынырщ. Сыт хуэдизу фIыуэ ущымыпсэуми, паспорт къезымыт къэралым я гъащIэ псор зэрыщамыхьынур ящIэ. Я нэхъ IэщIагъэлI Iэзэу ущытми, сыт хуэдэ къулыкъу лъагэ умыIыгъми, мы къэралым урицIыхуу зэи укъилъытэнукъым.
Хьэлау Махьди: Сэ компьютерхэр зыщI компанием сыщолажьэ. Урысейм, Узбекистаным, Къэзахъстаным дадолажьэ. Налшык сыщеджащи, урысыбзэр фIыуэ сощIэ, аращ зи гугъу сщIы къэралхэм запыщIэнымкIэ сэ жэуап щIэсхьыр. Къапщтэмэ, хэкум кIуэжыну хуэмей зыри къытхэткъым, иджыпсту си щIалэр Налшык кIуэжауэ КъБКъУ-м медицинэм щыхуоджэ, къигъэзэну игу илъкъым.
Хьэрып Эмират Зэгуэтхэр псэупIэ зыхуэхъуа ди лъэпкъэгъу хэхэсхэм я щыIэкIэ-псэукIэм тепсэлъыхьащ Урысейм и лIыкIуэ къулыкъущIапIэу Абу-Даби дэтым и лэжьакIуэ Къанокъуэ Рустам.
- Сэ Эмиратхэм щыпсэу адыгэхэм куэдрэ саIуощIэ, псори соцIыху, я зэхыхьэхэм щIэх-щIэхыурэ срагъэблагъэ. Паспорт-визэ IуэхукIэ сэбэп сахуохъу, - жеIэ Рустам. - Пэжыр жыпIэмэ, мыбы щыпсэу адыгэхэм пщIэшхуэ къыхуащI. ЗэрыцIыху хьэлэлыр, пэжыр, къабзэр ящIэ. Я лэжьыгъэр ягъэлъапIэ, дзыхь кърагъэз, мыхъумыщIэ зэраIэщIэмыкIым щхьэкIэ я пщIэр яIэт.
А псом къадэкIуэу «Сэтэней» зэгухьэныгъэр йогугъу адыгэхэр, черкесхэр, лъэпкъыжьу зэрыщытыр, абыхэм я щэнхабзэр зэрыбейр, я хабзэхэр зэрыдахэр Хьэрып Эмират Зэгуэтхэм щыпсэухэм ирагъэщIэну. ЛIыбзу Ярэ абы и гуащIэ хилъхьэм и мызакъуэу, а Iуэхум теухуа тхылъ етх. «Дэнэ къикIа адыгэхэр, абыхэм я тхыдэр, щэнхабзэр сыт хуэдэ? Ахэр псори къызэрызугъуеиным, зэгъэуIуауэ цIыхухэм я пащхьэ зэрислъхьэным сыхэтщ. Абы папщIэ тхыдэ тхыгъэхэм сахоплъэ, хэкум щыщ тхакIуэхэм, тхыдэджхэм я IэдакъэщIэкIхэр къызогъэсэбэп», - жеIэ Ярэ.
Зэрытхэм нэмыщI, сурэти дахэу ещI Ярэ. Ахэр щылажьэ университетым и блынхэми щыплъагъунущ. Къапщтэмэ, «Сэтэней» зэгухьэныгъэм хэт бзылъхугъэ псори зыгуэрым хуэIэзэщ. Мэкъуауэ Жансэти сурэт щIыным дехьэх. Бэлагъы Эсма сабын егъажьэ, мэ гуакIуэ зэмылIэужьыгъуэхэр къапихыу. Ахэр къызыхищIыкIыр пкъыгъуэ къабзэщ, химие хэлъкъыми, абы егъэлъапIэ. Цей Ланэ архитектору илъэс куэдкIэ лэжьащ, нобэ китай лъэпкъ IэзэкIэм зыхуигъэсауэ цIыхухэр егъэхъуж.
Апхуэдэ IэзэкIэр адыгэм дежкIэ хамэкъым. Пасэ зэманым удз зэмылIэужьыгъуэхэм хущхъуэ къыхахыурэ сымаджэм еIэзэу щытащ. Апхуэдэ цIыху зыбжанэ дэст жылэ къэс. Псоми ящIэ фэрэкI узым и вакцинэр адыгэ бзылъхугъэм зэрызэхилъхьар. Лъэпкъ IэзэкIэ Iэмалхэр къэзыгупсысахэм ящыщщ адыгэхэри, арагъэнщ Лани абы щIыдихьэхар. Ар илъэсиплIкIэ Китайм щеджащ. Нобэ цIыхухэм и фIагъ яригъэкIыу мэпсэу. «Унэ кIуэцIыр зэрыбгъэкъабзэм, пщIантIэр зэрызэщIэпкъуэм хуэдэу, цIыхум и Iэпкълъэпкъри, и кIуэцIри игъэкъэбзэн хуейщ», - жеIэ Ланэ. Илъэс 60 зи ныбжь бзылъхугъэр сурэт щIынми дехьэх. Абы и унэ дэпкъхэм и IэдакъэщIэкIхэр тетщ. IэфIу мэпщафIэ, лыбжьэ, шыпс, пIастэ ищIри, «Сэтэней» гупым хэт адыгэ бзылъхугъэхэр игъэхьэщIащ. «Адыгэ шхынхэр фIыуэ долъагъу, лыбжьи, шыпси, пIасти, къундысыуи, шхуи, хьэлыви дощI», - жеIэ Ланэ.
Адыгэ шхыныгъуэ IэфIхэр щапщэфI Эмиратхэм щыпсэу адыгэ унагъуэхэм. Джэтауэ зэщхьэгъусэхэу Маруанрэ Саудрэ я дежи Iэнэ ахъырзэман къыщызэтрагъэуват. «Тыншкъым уи хабзэр, уи бзэр, уи щэнхабзэр уи Хэкум упэжыжьэу пхъумэну. Умыщхьэхыу махуэ къэс уелэжьын хуейщ абы. Зы щIалэрэ зы пщащэрэ диIэщи, ахэр жэщи махуи зыхэтыр нэгъуэщI лъэпкъщ. Мис абыхэм яхэмышыпсыхьын, я адыгэгур къеуэн щхьэкIэ, Хэкум ныдошэ, и хьэуамкIэ бэуэну, ипс ефэну, и щIыгу къыщакIухьыну», - жеIэ Маруан.
Джэтауэ Маруан адыгэ Iуэхум игъэгумэщIхэм ящыщщ, ар лъэпкъ хасэхэм жану хэтщ, хэкубжэр япэу Iузыхахэм, и адэжь щIыналъэм япэу къеблэгъэжахэм ящыщщ. Адыгэбзэр дэгъуэу ещIэ, йоджэ, матхэ. И щIэныгъэмкIэ Эмиратхэм щыпсэу адыгэ ныбжьыщIэхэм ядэгуэшэну фIэфIщ, дерсхэр къызэригъэпэщауэ, жэрдэм зиIэ сабийхэри балигъхэри ирегъаджэ. Ахэр къызэгъэпэщынымкIэ дэIэпыкъуэгъу хъуащ «Сэтэней» гупыр. ЕджакIуэхэр кърашэлIащ, щеджэну унэхэр къагъуэтащ, бэджэндыпщIэр ят.
Мис апхуэдэу, Iэмал зэмылIэужьыгъуэхэр къагъэсэбэпу адыгэбзэр, хабзэр яхъумэным, тхыдэр ящымыгъупщэным, зэфIэмыкIуэдыным зэрахузэфIэкIкIэ иужь итщ Хьэрып Эмират Зэгуэтхэм ис ди лъэпкъэгъухэр.
