Анэм и гур

Iуэтэж

Жэщ псом си набдзыпэ къехакъым. Си гупсысэмрэ гум гъэпщкIуауэ илъ узымрэ зы схуэхъужат, зэхэзэрыхьыжат.  Хьэлъэт гъэмахуэ шылэм и жэщ хуабэри. Махуэ зытIущ хъуауэ зыгуэр къыстехьэлъэрт, си гъащIэр пипIытIыкIыу.  Къысщыхъурт зы Iей гуэр къэхъуну. Бынхэм, щхьэгъусэм, адэ-анэм  я деж си гур схуэмыубыду кIуэрт. Абыхэм языхэз  сфIэкIуэдыну къысщыхъурт. ИкIи сышынэрт апхуэдэ гуIэгъуэр схуэмышэчынкIэ. А щытыкIэ Iейм  сызэришхыр унагъуэм яжесIэфыртэкъым. Сыт мыгъуэу пIэрэ, ярэби? Си къуищри, сипхъу закъуэри, щхьэгъусэри узыншэщ. Хэт мэлажьэ, хэти йоджэ. Фадафэ, хьэулей яхэткъым. Ди хъуреягъыр благъэрэ  ныбжьэгъурэти, укъэзымыгъэпэжын къахэкIыну сигу  къэкIыххэркъым.

Анэгур жьы мэхъу жысIэри, си нэр зэтеспIащ. МащIэу къыстеуа жейм, гупсысэхэр зэщхьэщысхури, зестащ. Си нэр  зэтеспIэным къещэу щыса нэхъей,  пщIыхьэпIэм занщIэу сипхъуэтащ. Псом япэ щIэкIыу школым кIуэн хуей сипхъу цIыкIур гуфIэжу къызбгъэдэтщ. ЩIалэхэми а я зы  шыпхъур зэрагъэфIэнур  къахуэщIэркъым. Щхьэгъусэми абы саугъэт  дахэ гуэр  ирит хуэдэщ. Дэтхэнэми  и нэгур хуиту слъагъурт. Я нэхэр,  гуфIэгъуэр щIэзу, къилындыкIырт. Сэри унагъуэмкIэ сыгушхуэрт. Пэшым удз гъэгъам и мэ гуэр къыщIех.  Сыт хуэдэ удз ар къызыпихыр? ИужькIэщ къыщысщIар  ажалым и мэ гуащIэр.  ЗанщIэу сыкъэгужьеящ. Си нитIыр быдэу зэтызокъузэ, шынэ къэсщтащи.  ФIыуэ слъагъухэр дахэ-дахэу си нэм къимыубыдыж, сымыцIыхуж мэхъу. Ахэр   мыгуфIэжыфу, я нэгухэм  уз къищ хуэдэу  къысфIэщIырт.  КIий макъ гуэр къэIурт: «СынолъэIу сIэщIомых!»

Ар сэрат.

Сыкъэушри, сиIэ пщIэнтIахэмкIэ щхьэнтэр скъузащ. ИтIанэ сыкъызэфIэтIысхьэри, си  гур  къикIэзызыкIыу кIыфIым куэдрэ сыхэплъащ. Слъэгъуар пщIыхьэпIэм зыкIи ещхьтэкъым. ПщIэнтэкъым къэхъупауэ фIэкIа. Гугъу сехьыпэу сыкъэтэджри, си щхьэгъусэр къызэрызмыгъэушыным сыхэтурэ,  пщэфIапIэмкIэ сыкIуащ. Псы щIыIэ  къизгъахъуэри сеIубащ,  сыхьэтым сыхуеплъэкIыурэ. Щым нэсат. ТIэкIу дэкIмэ, нэху  щынут.  «Зыхуэгъэшэч!» - жесIащ  си гум. Хуэмурэ си бынхэм  сахэплъащ. Ахэр  IэфIу жейрт.

         Си пхъум и  бостейм Iэ дэслъащ. Си нэпсым къызэпижыхьащ. КъысщыщIар къысхуэщIэтэкъым.

         «Ялыхь, Iейм дыщыхъумэ!» - жысIэри, си пэшымкIэ сыунэтIыжащ. Пщэдджыжьым унагъуэр згъашхэри, дунейм и щытыкIэм елъытауэ, дэтхэнэми зезгъэхуэпащ.

         Зэкъуэшищыр,  нобэ япэу школыбжэр Iузыхыну  я шыпхъу цIыкIур еджапIэм яшэу, адэкIэ  езыхэм паркышхуэм я нэгу зыщрагъэужьын мурад яIэу дэкIащ.  А си быниплIым я зэхущытыкIэм сригушхуэрт. Зым Iэпыхур адрейм къищтэжу жыхуаIэм хуэдэу къыздэхъурт ахэр.

         Куэд щIауэ дызыщIэхъуэпс хъыджэбз цIыкIур Алыхьым къыщыдитам, ди гуфIэгъуэм щIэ щIэттэкъым. Дэтхьеймэ гъущIэрт, къетхьэхмэ щIытэрт. Иджы ар нобэ япэ классым щIэтIысхьэрт…

         Унагъуэм щIэсхэр зэрызэбгрыкIрэ зы сыхьэт нэхъ  дэмыкIауэ, гъы макъ къызэхызох. Уэрамым сыдэкIмэ,  хьэблэ фызхэр зэхэлъэдэжауэ зэщIопыхьэ.

         - Школыр яубыдащ!..- къыхэIукIащ гъы макъым. АдэкIэ зыри сщIэжыркъым. Си нэр щыункIыфIыкIри, сыджэлащ. Зыри мы дунейм сыщыхуеижтэкъым, си бынхэр  узыншэу къекIуэлIэжыну фIэкIа…

         Си быниплIри, абыхэм якIэлъыкIуа адэри яхэту, хьэщхьэрыIуэхэм яIыгът.

         Жылэ псом я гуIэгъуэт. Дунейми зыкъыддищI хуэдэт: уафэр къегъыхт,  жьы щIыIэри къепэбжьауэрт. Адрей псоми сахэту, сэри школыбжэм сыIуст, фIым сыпэплъэу…

         СщIэжыртэкъым унэм къыщIэзгъэзэжар… СыпIащIэу, сыкъыдыхьэжри,  хадэм силъэдащ.  Хадэкум ит жыгышхуэм си нэр хуэзащ. Ар ди унагъуэм исхэм яхуэсхьырт, лъабжьэжь зэхэкIар ар сэрэ си щхьэгъусэмрэт. Къудамэ нэхъ инищыр ди  щIалэхэм яйт. КъыдэжагъащIэ цIыкIур  хъыджэбзым и гъащIэрат. Иджыри къэс абыхэм яхэгъукIаIатэкъым. Ауэ  иджы сыздэплъэм, гу лъыстащ  лъабжьэ лъэныкъуэмрэ къудамэхэмрэ псэ яIумытыж хуэдэу  зэрыхъуам. Зэуэ сигу къэкIыжащ а жыгыр къызэзытауэ щыта цыджан фызыжьыр.

         - Мы жыгым къару хэлъщ,  къызэрыгуэкIкъым. Зыгуэр къэхъуху, зэхэкъутэурэ кIуэнущ. Уз къыфхыхьэмэ е къыфщыщIIамэ, мыбы къудамэ хэгъукIынущ. ФыкIэлъыплъ фIыуэ, - жиIэри къызитат ар.

         Сэ а жыгым и къарур  сэбэп къысхуэхъун си гугъэу  сежэлIэну зисчат,  ауэ жьым сыбгъэдигъыхьэртэкъым. Гъунэгъу сызэрыхуэхъуу, къэIунщIэрт. Уэшхри ин къэхъуащ. Уафэр къэгъуэгъуащ. Зы дакъикъэм жыгым и къудамэхэр гуэщIыкIыу щIидзащ. Зэ зыр къыпыщIыкIырт, зэми етIуанэр… Лъабжьэм нэсри, и ныкъуэм фIэкIа къэмынэу, ари къутащ. СокIий: «ПщIэр сыт, сIэщIумых, си унагъуэр къызэтенэ!»

         Си псэ кIэзызым зыхищIат нэхъ Iейуэ сызыщышынар къызэрыхъунур. Гур  зэрыгъум дыгъур ирикIуащ: фочауэ  макъхэр къызэдэIуащ. Сэ сыпIащIэу  згъэзэжащ школымкIэ. Узижэгъуэныр и махуэт сызыхуэзэжар. Си унагъуэр  щыIэжтэкъым! Зи бын, зи Iыхьлы яукIа  хьэблэ фызхэмрэ сэрэ,  уэмрэ щIымрэ зэпэдгъэджэжу, дыгуIэрт. АрщхьэкIэ къэхъунур къэхъуакIэт. Зыми къыпхуегъэгъэзэжынутэкъым.

         Абы лъандэрэ зэмани дэкIыжащ. Жыжьэу уеплъмэ, ди унагъуэм и псэр  зыхэта жыгыжьым  зыкъиужьыж хуэдэу къыпфIощI. АрщхьэкIэ сэ…  сэ псэкIэ зыхызощIэ а жыгым куэд зэримыхьыжынур…

         КIарэ Альбинэ.