Щапхъэ ягъэлъагъуэу

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым цIыхубэ хуитыныгъэмкIэ, экономикэмрэ финанс хуэIухуэщIэхэмкIэ и къудамэм и унафэщIу щыта, экономикэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор, КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Шэвлокъуэ Валентин и фэеплъ пшыхь иджыблагъэ щекIуэкIащ. ГуфIэгъуэ зэхуэсым ипкъ иткIэ щIэныгъэлIым и цIэр ар илъэс куэдкIэ щылэжьа пэшым фIащащ, фэеплъ пхъэбгъури щIыхьэпIэм деж щыфIадзащ.

Iэтауэ екIуэкIа цIэфIэщ пшыхьым къекIуэлIащ къытхэмытыж нэхъыжьыфIым и Iыхьлыхэр, и лэжьэгъухэр, иригъэджахэр. ЗэIущIэм и ублапIэм псалъэ зрата, КъБКъУ-м кадрхэмрэ лэжьыгъэхэр къызэгъэпэщынымкIэ и проректорым и къалэнхэр зыгъэзащIэ ГъукIэпщокъуэ Мурат къызэхуэсахэм фIыщIэ яхуищIри, зи фэеплъыр ягъэлъапIэ Шэвлокъуэ Валентин лъэужьышхуэрэ Iэужьышхуэрэ къэзыгъэна цIыху гъэщIэгъуэну, къыщIэна гуащIэдэкIыр щIэблэр зэрыгъуэзэн щIэныгъэ гъуэмылэ телъыджэу зэрыщытыр къыхигъэщащ.

«Ди щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэм я дуней лъагъукIэм гуэх имыIэу епхащ къыпхэмытыж цIыхум и фэеплъыр хъумэныр икIи гъэлъэпIэныр. Илъэсхэр къэмыувыIэу макIуэ, зым и пIэм адрейр йоувэ, ауэ фэеплъыр кIуэдыркъым – ар мыкIуасэу щIэжым къыхонэ, гущIэм жыжьэу зыщегъафIэ. КъБКъУ-м хабзэ дахэ хуэхъуауэ щIалэгъуалэм IэщIагъэрэ щIэныгъэрэ щрагъэгъуэт пэшхэм ди щIэныгъэлI пашэхэм, егъэджакIуэ пажэхэм я цIэр фIащ. Шэч зыхэмылъыр аращи, абыхэм ящыщщ дэтхэнэми лъэужь дахэ къигъэнащ. Университетми, щIыналъэми, къэралми заужьын икIи ефIэкIуэн щхьэкIэ зи гуащIэ щымысхьу лэжьахэм дэтхэнэми фIыщIэшхуэ яхуэфащэщ, щIэбгъэлъэпIэни ябгъэдэлъщ. Фэеплъыр хъумэным и мызакъуэу, щIэблэхэри зэрепх апхуэдэ жэрдэмым. ЩIэныгъэ зэзыгъэгъуэт ныбжьыщIэм ищIэн хуейщ а Iэмалыр иIэ хъун папщIэ зи гуащIэ а Iуэхум къыхэзынахэм я цIэр, щыгъуэзэн хуейщ къащIэна лэжьыгъэм. Сэ лъытэныгъэ яхуэфащэщ экономикэ щIэныгъэр ипэкIэ зыгъэкIуатэхэм, апхуэдэ дыдэуи фIыщIэ яхузощI Шэвлокъуэ Валентин ягу къагъэкIыжыну, и фэеплъыр къыддагъэлъэпIэну зэIущIэм къеблэгъахэм. Валентин, пэж дыдэу, егъэджакIуэ нэст, унафэщI губзыгъэт, жыжьэ плъэф щIэныгъэлI Iэзэт. ЦIыхугъэшхуэ, жьыми щIэми задригъэкIуфу щэн дахэ куэд хэлъащ. Шэвлокъуэм и цIэр мыпхуэдэу гъэлъэпIэн хуейуэ къыхэзылъхьа жэрдэмщIакIуэхэм Iэджэ дахи яхуэфащэщ», – жиIащ ГъукIэпщокъуэ Мурат.

КъБР-м цIыхум и хуитыныгъэхэмкIэ и уполномоченнэ Зумакулов Борис щIэныгъэлIым и ныбжьэгъу пэжу щытащ. Абы зэрыжиIамкIэ, Шэвлокъуэр захуагъэм щIэкъу, пэжыгъэм залэкIи утекIыу зымыдэ цIыхут. «И дуней тетыкIэр щапхъэ мыхъункIэ Iэмал зимыIэ цIыхухэр пIалъэ-пIалъэкIэрэ дунейм къытохьэ. Валентини абыхэм ящыщт. Абы и лэжьыгъэр фIыуэ илъагъу къудейтэкъым, атIэ ирипсэурт, зэпымычу иригъэфIэкIуэну, щIэщыгъуэ гуэрхэр хилъхьэну хущIэкъурт. И Iуэху еплъыкIэр лъэныкъуэ псомкIи зэпишэча нэужь иукъуэдиину хуитыныгъэ зритыжырт, ар зэрыпэжыр, нэгъуэщI хьэкъ зэрыщымыIэр уи фIэщ ищIыфырт. ГъэщIэгъуэнращи, Шэвлокъуэм и пэжыр пэж дыдэт, щыблэукIа зэи къэхъуакъым. Валентиныншэу уи нэгу къыпхущIэгъэхьэркъым КъБКъУ-м и экономикэ къудамэр, апхуэдизкIэ ахэр къызэхуигъэщIам хуэдэти. Апхуэдэуи, гугъущ а лIы щэджащэр къытхэмытыжу Къэбэрдей-Балъкъэрри уи нэгу къыщIэбгъэхьэну. ЦIыхур къалъху, дунейм йохыж, мыр гъащIэм и хабзэщ, ауэ цIыхум и гуащIэдэкIыр цIыхубэм я гъащIэм пкъынэлынэу хэлъым хэпщIа хъуа нэужь хьэлъэщ арыншэу адэкIэ укIуэтэныр. Аращ си псалъэр къызыхэкIыр. Къытхэмытыж ди ныбжьэгъум дыхуэарэзыщ, жэнэткIэ Тхьэм игъэгуфIэ! Нобэрей зэхуэс дахэм гукъыдэж къызет. ЦIыхум къыщIэна лэжьыгъэм кIуэд зэримыIэм, къигъэна гуащIэдэкIым пщIэ зэрыхуащIым ар и щапхъэ хъарзынэщ», – жиIащ Зумакулов Борис.

«КъБР-м и экономикэм зи гуащIэ хэзылъхьэхэм ящыщ куэдыр Шэвлокъуэ Валентин дежщ щеджар. Абы и Iуэху щIэкIэрэ и лэжьэкIэрэ зымылъэгъуарэ иримыгъуазэрэ щIагъуэ яхэту къыщIэкIынкъым. ЦIыхур фIыуэ зылъагъу Шэвлокъуэр щIэныгъэм теухуауэ ткIийт, IэщIагъэм нэсу щыгъуэзэным ехьэлIауэ пхъашэт. Ауэ а ткIиягъыр къызыхэкIри щIалэгъуалэр зыIууэнкIэ хъуну гугъуехьхэм къазэрыпекIуэкIын хьилым ябгъэдилъхьэну зэрыхущIэкъурат. Сыт хуэдэ псалъэмакъри гунэдж къозыт псалъэ щабэкIэ, гушыIэкIэ, ущие зыхэлъ псалъэкIэ игъэтIылъыжыфырт. Пщыгъупщэ мыхъуну цIыху хьэлэмэтт Валентин. Дунейм темытыж цIыхум и фэеплъыр пхъумэнумэ, абы и IуэхущIафэхэр зымыгъэкIуэд, и лэжьыгъэхэм я цIэр зыIэт гукъэкIым мыхьэнэшхуэ иIэщ. Валентин и цIэр щылэжьа пэшым зэрыфIащыжыр захуагъэу икIи игъуэу къызолъытэ», – жиIащ СССР-м футболымкIэ и мастер, Налшык къалэм щIыхь зиIэ и цIыху Сыжажэ Валерэ.

Шэвлокъуэ Валентин и цIэр 215-нэ пэшым фIэщыныр зи жэрдэмыр къыдэлэжьахэрщ. А гукъэкIыр абыхэм даIыгъащ университетым и унафэщIхэм. «ЩIэныгъэм зи гуащIэ хэзылъхьа, абы зиужьын и IуэхукIэ емышыжу лэжьа еджагъэшхуэхэм я цIэр хъумэныр псэууэ къанэхэм я хьэкъщ. Апхуэдэ цIыхут Шэвлокъуэ Валентини. Университетым лэжьэн щыщIэздза махуэм щегъэжьауэ Валентин зэрысцIыхуар дзыхь зыхуэпщI хъун цIыху телъыджэущ, и щIэныгъэмрэ есэныгъэхэмрэ зэдэууэ IэнатIэм хэзыухуанэ щIэныгъэлI хьэлэмэтущ. Зи Iуэху щIэкIэр, ущIэмыупщIэжу, къапщтэ цIыхур зырызыххэщ. Валентин зэпIэзэрыту, шыIэныгъэ хэлъу и щIэныгъэр щIалэгъуалэм зэрабгъэдилъхьэм узыIэпишэрт, сыт жимыIэми ар уи фIэщ зыщI IуэхугъуэхэмкIэ щыхьэт зэрытехъуэжым къыхэкIыу. Профессор цIэм хуэфащэу зыгуэрым зэрихьамэ, абыхэм ящыщщ Валентин. Хэлъа цIыхугъэ къудеймкIэ гукъинэжт Шэвлокъуэр, апхуэдизыр къыздрихыр къыпхуэмыщIэу, зэкIэлъигъакIуэ гушыIэхэри пщыгъупщэнкIэ Iэмал иIэкъым. Лэжьыгъэшхуэ къызэзынэкIа щIэныгъэлIым и гуащIэм хуэфащэ пщIэ егъэгъуэтыныр зэрыIэмалыншэр университетым и унафэщIхэм къазэрыгурыIуэм къыхэкIащ абы и цIэр пэшым фIэщыжынри. Сыщогугъ щIэныгъэлIым и фэеплъым хуэфащэу дыкъыщIэкIыну, абы и Iэужьыр щIэныгъэ къигъэхъуапIэ щIалэгъуалэм яхуэхъуну», – жиIащ КъБКъУ-м цIыхубэ хуитыныгъэмкIэ, экономикэмрэ финанс хуэIухуэщIэхэмкIэ и къудамэм и унафэщI, КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист Мэшыкъуэ Еленэ.

 «Куэдрэ къэхъуу пхужыIэнукъым щIэныгъэлIхэм я цIэр ахэр щылэжьа лъэщапIэхэм, кафедрэхэм, институтхэм фIащу… Абы къыхэкIыу си щхьэкIэ гуапэ сщохъу ди лэжьэгъуу щыта Шэвлокъуэ Валентин игъуэта пщIэр. Сыт хуэдэ Iуэхугъуэ зэIумыбз къытлъыкъуэмыкIми, Валентин ар тынш дыдэу зэфIихырт. Дапщэщи зэпIэзэрытт, шыIэныгъэшхуэ хэлът, гупсэхуу къодаIуэрти, Iуэхум и зэблэгъэкIыкIэ хъунур къыбжиIэрт, гушыIэ дахэ кIэлъидзыжынти, зыри къэмыхъуам хуэдэу псори и пIэ иригъэтIысхьэжынт. Шэвлокъуэр къызэгъэпэщакIуэ емышыжт. КъБКъУ-м менеджментымкIэ унэтIыныгъэр къыщызэIуаха нэужь, лэжьакIуэхэр къыздитхынумкIэ упщIэхэр къэуващ. Валентин и псалъэкIэ, нэхъыфI дыдэу еджэхэм ящыщу цIыхуитху-хы аспирантурэм щIэдгъэтIысхьэри, абыхэм еджэныр кърахьэлIэху нэгъуэщI университетхэм я IэщIагъэлIхэр къедгъэблагъэри, дызэрыт вакъэ зэвым дыкъикIа хъуат… Ар зэхуэдэу епсалъэрт унафэщIхэми, егъэджакIуэми, еджакIуэми. Аращ сыт хуэдэ жэрдэмри абы къехъулIэу щIыщытар. Ди Iэм имылъ Iуэхущ гъащIэм и хабзэ нэхъыщхьэр – абы хэкIыжыныр. Ауэ дэр фIэкIаи нэгъуэщIым елъытауэ къыщIэкIынкъым абы къыхэднэну лъэужьыр. Валентин лъэужьыфIэу къыщIэкIащ, гуапэщ абы къыпызыщэн гъэсэнхэр зэрыщыIэр, абы и фэеплъыр мыкIуасэу зыхъумэн гумызагъэхэр къызэрытхэтыр. Шэвлокъуэм и цIэр зыфIащ 215-нэ пэшыр ефIэкIуэну си гуапэщ, абы и Iуэхум къыпызыщэ дэтхэнэри ехъулIэну си хъуэхъущ», - жиIащ КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ КъБКъМУ-м и профессор, щIэныгъэлIым и ныбжьэгъу пэжу щыта Балъкъыз Михаил.

«Шэвлокъуэ Валентин ди егъэджакIуэ къудейтэкъым, ар ди ныбжьэгъут, чэнджэщакIуэт, унэтIакIуэт. Иригъэджахэм ящыщу зы цIыхуи зыщигъэгъупщэртэкъым, нэхъыбэм ди цIэр ищIэжырт, ди Iуэху зэрыхъуам къылъыгъуазэу апхуэдэт. Хуабагърэ гуапагъ защIэкIэ сигу къэкIыж си егъэджакIуэр щIысщымыгъупщэм и щхьэусыгъуэщ ар адэм хуэдэу къызэрытщхьэщытар – ирикъун хуэдизкIэ къытхуэпхъашэу, апхуэдиз дыдэкIи къытхуэгумащIэу. Срогушхуэ апхуэдэ цIыху щыпкъэ си гъащIэм зэрыхэтам», – жиIащ УФ-м экономикэ зыужьыныгъэмкIэ и министрым и къуэдзэ, КъБКъУ-м и гъэсэнхэм ящыщ КIэрэф Мурат.

Шэвлокъуэ Валентин и цIэр КъБКъУ-м гуэх имыIэу епхащ. 1960 гъэм къыщегъэжьауэ IэнатIэ зэмылIэужьыгъуэхэр ирихьэкIыу щылэжьащ. Абы лаборант нэхъыжьу къыщIидзащ, иужькIэ кафедрэм и доценту, итIанэ профессору лэжьащ. 1980 гъэм къыщегъэжьауэ 2000 гъэ пщIондэ КъБКъУ-м цIыхубэ хуитыныгъэмкIэ, экономикэмрэ финанс хуэIухуэщIэхэмкIэ и къудамэр къызытекIыжа факультетым и унафэщIу лэжьащ. Шэвлокъуэ Валентин лэжьыгъи 130-м щIигъу и къалэмыпэ къыщIэкIащ, абыхэм ящыщу 4-р монографиещ, 4-р зэреджэн тхылъщ, 100-м щIигъур щIэныгъэ тхыгъэщ. Еджагъэшхуэм и нэIэ тету къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр щызэгъэуIуа щIэныгъэ зэужьу зыбжанэ дунейм къытехьауэ щытащ. Экономикэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат зыбжанэ игъэхьэзыращ.

ЦIыхум и фэеплъыр сыт щыгъуи лъапIэщ. ЛъапIэщ и Iэужьри, абы къуэж иIэмэ, гъэщIэгъуэнхэр къигъэщIыну и дамэдазэр зэIухамэ. Шэвлокъуэ Валентин, егъэлея хэмылъу, и щIэныгъэр уардэ унэжьым хуэдэщ, и дамэдазэри сыт щыгъуи зэIухауэ щытынущ, щIэныгъэм хыхьэ щIалэгъуалэм я гъуэгур игъэнэхуу, ишэщIу, телъыджэр къызыкъуихыу.