Пэрытхэм я пэрытыж

Хьэгъэжей Джонсон ящыщщ къызыхэхъухьа лъэхъэнэр лэжьыгъэшхуэ­кIэ зыгъэнщIа цIыху щыпкъэхэм. Къэралым и экономикэм и IэнатIэ нэхъ гугъу дыдэхэм я зыужьыныгъэр абы къыгуэхыпIэ имыIэу епхащ. Ар наIуэ пщещI тегушхуауэ къикIуа гъуэгуанэмрэ и гуащIэ хьэлэлым къы­пэкIуа пщIэмрэ.

Владикавказ къалэм дэт Бгы-металлург институтыр фIы дыдэу къэзыуха щIалэм Сыбыр Жыжьэр къыщыхуагъэлъагъуэм, зымащIэкIи зрилъэфыхьакъым. Мы гъащIэм Iуэхушхуэхэр къызэрыщыпэплъэр ищIэ нэхъей, кърагъэза дзыхьым иригушхуэу гъуэгу техьащ. Ар 1961 гъэрт.

ЗэманыфI дэкIащ Норильск бгы-металлург комбинатым езым и лъэIукIэ абы рабочэу лэжьэн зэрыщыщIидзэрэ икIи зэи хущIегъуэжакъым. Зыхыхьа гупми унафэщIхэми псынщIэу гу лъатащ Хьэгъэжейм зыпэрыт IэнатIэм пщIэ зэрыхуищIым, цIыхухэм дахэу, екIуу зэрахэтым, куэд дэмыкIыуи мастеру ягъэуващ. ИужькIэ щIалэ жы­джэрым, набдзэгубдзаплъэм цехым, гъуаплъэ заводым и унафэщI къулыкъухэр къыхуагъэфэщащ. Зи пщэрылъхэр гъуэзэджэу зыгъэзащIэ, гуащIэшхуэ къызыпкърыкI IэщIа­гъэлI жыжьаплъэр нэхъ къалэн гугъу­хэми зэрыпэлъэщынур нэрылъагъути, Надеждинск металлург заводым и Iэтащхьэу ягъэкIуащ. А илъэсхэм нэхъри наIуэ къэхъуащ Джонсон къызэгъэпэщакIуэфIу, унафэщI Iэзэу, лэжьакIуэ емызэшыжу зэрыщытыр. Предприятэм и зехьэкIэр иригъэ­фIэкIуащ, IэнатIэхэм щIэ куэд хилъхьащ. Адыгэ щIалэм и зэфIэкIыр къэрал псом хэIущIыIу щыхъуащ икIи, и IуэхущIафэр щапхъэу къахьырт. Абы и къэмылэнджэж лэжьыгъэм Ленин ордену тIу къыпэкIуащ, 1985 гъэм Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэ лъа­пIэр къыфIащащ.

ИужькIэ Джонсон Балхаш бгы-металлург комбинатым и унафэщI хъури, пенсэм кIуэху абы щылэжьащ. ТIысыжа щхьэкIэ зрагъэгъэпсэхуакъым, къыщIэлъэIури 1996 гъэм нэ­хъапэм здэщыIа комбинатым и Iэтащхьэу яшэжащ. Иджы ар «Норильск никель» РАО-м и унафэщIщ, а предприятэмрэ «Норильскгазпром» АО-мрэ я директорхэм я советхэм хэтщ, Красноярск крайм и Хабзэубзыху Зэхуэсым и депутатщ.

Джонсон щигъэзэжам Норильск бгы-металлург комбинатыр щытыкIэ хьэлъэ дыдэм итт, сом триллион 14 (абы щыгъуэ щыIа уасэмкIэ) кредитор щIыхуэу телът. Хьэгъэжейм и фIыгъэкIэ предприятэр «къэбэуэжащ». ИлъэситI нэхъ дэмыкIыу никелу къыщIагъэкIым процент 23-кIэ, гъуаплъэр - 14-кIэ, кобальту ягъэхьэзырым процент 40-м нэскIэ, лэжьыгъэм хъеру къитым хуэдэ зырэ ны­къуэкIэ, налогыу ятым хуэдищкIэ хэхъуащ, щIыхуэхэр къанэ щымыIэу зытрагъэкIыжащ. Апхуэдэу мылъкур зэрызэрагъэзахуэм къыпэкIуэу сом триллиони 2,6-рэ къыдагъэхуащ. ЗэхъуэкIыныгъэ хьэлъэхэр къыщра­­­хьэ­жьа а зэманми Джонсон IуэхукIэ игъэнэIуащ рынок хъыжьэм узэры­пэ­щIэтыфыну Iэмалхэр.