«СИ ДАХАГЪЫМ КЪРИФЩIЭРКЪЭ СЫЗЭРЫАДЫГЭР?» Кином и «пащтыхь гуащэ» Шорэ ТюрканЛъэпкъым щыщ цIыху пажэхэм я зэфIэкIым бэр ирогушхуэ. Апхуэдэ щапхъэхэм ящыщщ Шорэ Нэгумыкъуэ Бэчмырзэ и унэкъуэщ пщащэ Шорэ Тюркани. Ар актрисэ цIэрыIуэщ, режиссёрщ, сценарий етх. И лэжьыгъэр бжыгъэкIэ къэдгъэлъэгъуэнщ жыпIэмэ, а бзылъхугъэм кинофильм 203-рэ трихащ, сериалитху дэщIыгъуу. И лъагагъкIэ къапщтэмэ, ебгъэпщэну хуэфащэу Тыркум иджыри итыр артистищ къудейщ: Гирик ФатIимэ, Кочигит Хюля, Акын Филиз. Ауэ Тюркан и сэнаушыр абыхэм ябгъэдэлъам нэхърэ куэдкIэ нэхъ инт икIи абы и закъуэщ сценарийри итхыу икIи режиссёру зэуэ лэжьар. «Къэгъэзэжыныгъэ» (1972), «Хьэзаб» (1973), «Бодрум хеящIэ» (1976), «Благъуэр яукIмэ» (1981) фильмхэр режиссёр цIэрыIуэ Герен Шариф и гъусэу ищIащ. И Iэужьым уасэ хуащIам и дамыгъэу «Тырку киноми жылагъуэми я сулътIан» цIэр гъэфIэгъыцIэу къыфIащащ. Фильмымрэ гъащIэмрэ Шорэ Тюркан 1945 гъэм мэкъуауэгъуэм и 28-м Истамбыл-Аюб хьэблэм къыщалъхуащ. И адэ Шорэ МиратI-Хъалид къулыкъущIэу гъущI гъуэгум щылажьэрт, иужькIэ полицэм хыхьащ. И анэ Мэлихьэ гуащэм и адэр Алыджым щыIэ Салоники къалэм къиIэпхъукIа тыркуущ зэращIэр. Я унагъуэм ис хъыджэбзищым ящыщу тIур актрисэ хъуащ. Тюркан и шыпхъу нэхъыщIэ Назан фильм 29-рэ тригъэха пэтми, и шыпхъу нэхъыжьым и Iэзагъми и цIэрыIуагъми нэсакъым.
ЕхъулIэныгъэхэмрэ саугъэтхэмрэ 1961 гъэм журнал пэрытхэр зэныкъуэкъурт Шорэ Тюркан и сурэтыр и жинтым тезыдзэнумкIэ. «Синема» журналыр япэ щищым, 1961 гъэм къыдэкIа журналым (№18) бзылъхугъэ дахэм и сурэтыр къытрадзащ. Япэрейм къыкIэлъокIуэ «Артист», «Газетышхуэ», «Макъ» журнал цIэрыIуэхэр. Кинофильм техыным хабзэщIэу къыхихьахэр Зытригъэха фильмхэр къэзыгъэлъагъуэ фирмэ зыбжанэм езым къылъысыр къыщрамытыжым, Шорэ Тюркан ар утыку Iуэху ещI. Фильмым гугъу дехь, цIыхубэм фIыуэ къалъагъу, пщIэ зиIэ бзылъхугъэм и жыIэ пхегъэкIри, «Шорэ Тюркан и хабзэхэр» и фIэщыгъэу игъэбыда бзыпхъэхэр пхегъэкI. Нобэрей кино гъуазджэм къызэрыгуэкI Iуэхуу ибж пэтми, мы хабзэхэр япэу утыку зэрихьа гъуэгум уриплъэну гъэщIэгъуэнщ. Зэрыадыгэм ирогушхуэ Шорэ Тюркан роль зэмыщхь куэд игъэзэщIащ. Цыджану джэгуну куэдрэ къызэрыхуихуам щхьэкIэ, а лъэпкъым къыхэкIа хуэдэу теIукIауэ щытащ. Ауэ щхьэусыгъуэ пэжыр Тюркан лъэпкъ зэхэгъэж зэримыщIымрэ нэхъ гуащIэмащIэхэм къащхьэщыжын зэрыфIэфIымрэт. Цыджану къазэрыщыхъум теухуауэ еупщIахэти, сыт хуэдэ лъэпкъи ягъэикIэу зэрыфIэмыфIыр къыхигъэщри: «Сэ сыадыгэщ, пэжыр аращ», - жиIауэ щытащ абы. ИкIи гушыIэурэ къыщIигъужат: «Си дахагъым кърипщIэну щыткъэ сызэрыадыгэр?» Шорэхэ я унагъуэр зэрызэтепщIыкIа щIыкIэр зэрыт тхылъ гуэр яIати, ар мафIэс гуэрым щыхисхьэм щIэрыщIэу зэригъэпэщыжыну яужь ихьат Тюркан. Абы ищIэжырт къэбэрдей адыгэхэм зэращыщри, и адэшхуэм и анэм Гуащэхъан и цIэу зэрыщытари.
ЕджапIэ нэхъыщхьэ къимыухами, гъащIэ еджапIэр къиухащ Тюркан курыт еджапIэ фIэкIа къимыухами, и IущыгъэкIэ, и зэфIэкIкIэ езыр-езыру гъащIэ еджапIэм гъэсэныгъэ щызригъэгъуэтыжауэ жыпIэ хъунущ. Кинофильм 203-м уелэжьын щхьэкIэ тхылъ мащIэ уеджэн хуей? КъэпсэлъэнкIэ жьакIуэщ хужумыIэфынуми, и лэжьыгъэм щыхэткIэ псалъэхэр игуми и псэми пхыкIауэ зэрыщытыр нэрылъагъущ. Абы и щапхъэу зы интервьюм щыщ пычыгъуэ къэтхьынщ. Сериалхэр трех, нэтынхэр ирегъэкIуэкI 1990 гъэхэм Шорэ Тюркан сериалхэр трихыу, нэтынхэр иригъэкIуэкIыу долъагъу. ЦIэрыIуэхэм яхохьэ «ЕтIуанэрей гъатхэ», «ГъащIэ IэфI» сериалхэр. ЦIыхубэр экраным кIэрыпщIам хуэдэу кърашалIэрт абыхэм, къыщагъэлъагъуэкIэ гъащIэр къызэтеувыIам хуэдэу. Лъагъуныгъэм и лIыкIуэ И пэжыгъэр, захуагъэм зэрителъхьэр, цIыху зэпIэзэрыту, губзыгъэу зэрыщытыр къалъытэри, Шорэ Тюркан 2010 гъэм ЮНЕСКО-м Тыркум къыщыхихат «ГурылъыфI зиIэ и лIыкIуэу». Абы щыгъуэ бзылъхугъэ цIэрыIуэм жиIэгъащ: «ЛъагъуныгъэкIэ, гуапагъэкIэ, дахагъкIэ пхузэфIэмыкIын щымыIэу согупсыс. ГуащIэмрэ лъагъуныгъэмрэ зэкIэрыдмычмэ, Iуэхугъуэ куэдым дыпэлъэщынущ».
Поделиться:
Читать также:
17.03.2024 - 11:10 →
Илъэс 40 гъуэгуанэ
17.03.2024 - 10:08 →
СурэтыщI, егъэджакIуэ
14.03.2024 - 17:35 →
«Адыгэжьхэр щыстхкIэ, сщохъу лъэхъэнэ жыжьэхэм сахьыж…»
07.03.2024 - 23:17 →
Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек ЦIыхубзхэм я дунейпсо махуэм теухуа и хъуэхъу
04.03.2024 - 19:10 →
ЛIэужьыгъуэхэр
|