Артисткэ пажэхэм ящыщт

КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ, КъБР-м и Къэрал саугъэтыр театр гъуазджэм унэтIыныгъэмкIэ (IутIыж Борис и «Эдип» пьесэм къытращIыкIа спектаклым Эпикастэ и ролыр зэрыщигъэзэщIам папщIэ) зыхуагъэфэща, ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и гупым и IэзагъкIи, и теплъэкIи нэхъ къахэщу щытахэм языхэз, адыгэ щэнхабзэмрэ театр гъуазджэмрэ хэлъхьэныгъэфI хуэзыщIа Джэдзауэ Венерэ псэужамэ, щIышылэм и 26-м илъэс 75-рэ ирикъунут.

Лэскэн районым хыхьэ Анзорей къуажэм 1949 гъэм къыщалъхуащ   Венерэ. Ар пасэу дахьэхащ адыгэ, урыс цIыхубэ уэрэдыжьхэмрэ къафэхэмрэ. КъищынэмыщIауэ, хамэ къэрал классикэ литературэм щыщхэу Мопассан, Стендаль, Бальзак, Жорж Санд, нэгъуэщIхэми я Iэдакъэ къыщIэкIа тхылъ цIэрыIуэхэм етхуанэ классым щыщIэсым еджэну хунэсат. Дохутыр хъуну абы и анэр щIэхъуэпсми, езы Венерэ зыхуэпабгъэ артист IэщIагъэм хуеджэну Iэмал къыхукъуэкIащ, и насып кърихьэкIри. Драмтеатрым папщIэ артистхэр щагъэхьэзыру Москва дэт еджапIэ цIэрыIуэр - Щукиным и цIэр зезыхьэ театр училищэ нэхъыщхьэр - 1975 гъэм къэзыухауэ щыта гупым яхэтащ.

Адыгэ театрым зэрыщылэжьа зэманым къриубыдэу роль гукъинэж куэд игъэзэщIащ Джэдзауэ Венерэ. Ар щыджэгуащ пьесэ цIэрыIуэхэм къытращIыкIа спектакль купщIафIэхэм. Апхуэдэхэщ Флетчер Джон и «Щхьэгъусэ зэрагъасэр» комедиер, Нэш Ричард и «Уэшх зыщэр» драмэр, Робер Том и «Лъагъуныгъэм текIуэдахэр» комедиер, Иоселиани и «Хъыджэбзибл къыдэнэжар» комедиер, КъардэнгъущI Зырамыку и «Къанщобийрэ Гуащэгъагърэ» драмэр, ЩоджэнцIыкIу Алий и «Къамботрэ Лацэрэ» романым къытращIыкIа драмэр, сабийхэм щхьэкIэ ягъэува «Алий-Баба» спектакль-таурыхъыр, нэгъуэщIхэри. А лэжьыгъэхэм къытращIыкIа спектаклхэр республикэм и театр гъуазджэм и дыщэ фондым къыхэнащ.

Нэхъыжьхэм зэрыжаIэжымкIэ, и IэщIагъэм псэемыблэжу хущыт Венерэ и актёр Iэзагъэр хъарзынэу хуэкIуэрт гурыщIэ лъагэхэм хуэгъэпса драмэхэм. Абы фIыуэ щыхьэт тохъуэ IутIыж Борис и «Тыргъэтауэ», «Эдип» пьесэхэм зэрыщыджэгуар. «Тыргъэтауэ» спектаклыр япэу щагъэувам (1977 гъэм), режиссёр Теувэж СулътIан роль нэхъыщхьэр яритауэ щытащ ЖьакIэмыхъу КIунэрэ Джэдзауэ Венерэрэ икIи артисткэ гъуэзэджэхэм я зэфIэкIхэмкIэ Теувэжым дэгъуэу къигъэнэIуэфащ а образым и лъэныкъуитI зи гугъу тщIыхэр. Тыргъэтауэ и образыр гуитIщхьитI узыщIщ. Зы лъэныкъуэкIэ ар бийхэр зыгъэгулэз дзэзешэт, хэку Iуэху хъуамэ, гущIэгъур езыкъухыф зауэлIщ, «уи нэм къеIэм, и псэм еIэ»  щытыкIэм къыщихутэхэм деж, псэ зыгъэныф цIыхубз джатэрыхахуэщ; нэгъуэщI лъэныкъуэкIэ а образым укъыщеплъыжмэ, - Тыргъэтауэ бзылъхугъэ, щхьэгъусэ дахэщ икIи щабэщ, анэ гумащIэщ икIи гущIэгъулыщ.

ГумащIагъэр, псэ щабагъэр япэ къызыфIищ бзылъхугъэм и гурыгъу-гурыщIэхэр къэгъэлъэгъуэныр фIы дыдэу къехъулIащ Джэдзауэ Венерэ. И лэжьэгъухэм къызэраIуэтэжымкIэ, гукIи псэкIи Венерэ а ролым елэжьащ. Репетицэхэр иуха нэужьи къанэрэ, режиссёрым къызэрыжриIам тету, сценэр къызэхикIухьу куэдрэ итт ар, и репликэхэр Iущэщэжу жиIэурэ, тхыгъэмрэ джэгукIэмрэ игу хуэзэгъэху зэхуигъакIуэу щытащ.

Венерэ и лэжьэгъухэм, ныбжьэгъухэм ягу къагъэкIыж ар цIыху псэ хьэлэлу, гуапэу, пщэфIэнкIэ Iэзэу, шыгъупIастэкIэ хьэлэлу зэрыщытар. Дэрбзэр IэщIагъэми хуэIэкIуэлъакIуэти, зэрыджэгуну щыгъынхэм ящыщ, абыхэм я Iыхьэ гуэрхэр езым и IэкIэ игъэхьэзырыжырт, и гримыр «зытезылъхьэжри» езырат. Абы и артист Iэзагъэхэм хэплъагъуэ нэщэнэхэм ящыщт мыри: кърата ролым зэризэгъэнуми и къару емыблэжу елэжьырт, бзылъхугъэ нэсу зызылъытэж дэтхэнэми хуэдэу, зэпымыууэ хущIэкъурт дахэу къызэрынэжыным. Венерэ зигъэдахэ къудейтэкъым, атIэ дахэт. Апхуэдэу цIыхум я нэгум щIэтыну икIи къыщIэнэну хуейт. Илъэс 30-м нэблагъэкIэ лъэпкъ театрым хуэлэжьа, лъэужь дахэ къэзыгъэна артисткэ гъуэзэджэр апхуэдэу цIыхум я нэгум къыщIэнащ.

ТЕКIУЖЬ Заретэ.