ЛIэщIыгъуэ блэкIам и 50 гъэхэм я етIуанэ Iыхьэм ди къэралым и пашэу щыта Хрущёв Никитэ и фIыгъэкIэ щIадзащ зи лъахэм залымыгъэкIэ ираша лъэпкъхэр хей щIыжыным. Дауи, хэкум къагъэзэжыну хуит ящIа лъэпкъ псор къэбгъэIэпхъуэжыныр тынштэкъым: балъкъэрхэр ипэкIэ зыдэса къуажэхэм я нэхъыбэр зэхэкъутати, псэупIэхэр яхурикъуртэкъым.
Къэрал унафэщIхэр Iуэхум зэрегугъум нэмыщI, мыхьэнэшхуэ иIэт балъкъэрхэр къызыхыхьэж лъэпкъхэр абыхэм къазэрыIущIэну щIыкIэми. И гъунэгъу мэжалIэмэ, абы и гуэныхьыр езым къихьу къэзылъытэу ноби псэу адыгэхэр гуапэу яIущIэжащ я къуэш балъкъэрхэм. Лей зытехьахэм ахэр ядэгуэшащ псэупIэкIи, ерыскъыкIи, щыгъынкIи. Адыгэхэри республикэм ис адрей лъэпкъхэри балъкъэрхэм зэрадэIэпыкъуам и фIыгъэкIэ псынщIэу зэфIэкIащ цIыхухэр къегъэблэгъэжыным, лэжьапIэ гъэувыным ехьэлIа Iуэхухэр.
РСФСР-м и Министрхэм я Советым 1957 гъэм къищта унафэм ипкъ иткIэ, дэтхэнэ унагъуэми кредиту иратащ псэупIэ ираухуэну сом мини 10, унэхэр зэрагъэпэщыжыным трагъэкIуэдэну сом мини 3, Iэщ къращэхуну сом мин 1,5-рэ. ИужькIэ а щIыхуэ псори хуагъэгъуащ. ИлъэситIым къриубыдэу унэщIэ мини 7-м щIигъу яухуащ, унагъуэ миным нэблагъэм къэрал фэтэрхэр иратащ. Апхуэдэу щIидзащ балъкъэр лъэпкъым и къэщIэрэщIэжыныгъэм.
1959 гъэм ирихьэлIэу къулыкъушхуэхэм пэрытт балъкъэри 100-м нэблагъэ. Курыт IэнатIэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэрахьэрт 500-м щIигъум. Гулъытэшхуэ хуащIырт щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ зегъэужьыным. Куэд хыхьащ уэрэдымрэ къафэмкIэ «Кабардинка» ансамблым, къэрал филармонием. СССР-м, КъБАССР-м я тхылъ тедзапIэхэм къыщыдэкIащ балъкъэр литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа Мечиев Кязим, тхакIуэ цIэрыIуэхэу Кулиев Къайсын, Шахмурзаев Сэхьид, Гуртуев Берт, Отаров Керим сымэ, нэгъуэщIхэми я IэдакъэщIэкIхэр.
Iуэхур хуабжьу ирагъэфIэкIуащ блэкIа лIэщIыгъуэм и 80 гъэхэм я кIэухым, 90 гъэхэм я пэщIэдзэм Балъкъэр лъэпкъыр хей щIыжыным теухуауэ къэралым къыщыдагъэкIа унафэхэм. 1991гъэм мэлыжьыхьым и 26-м РСФСР-м и Совет Нэхъыщхьэм къищтащ «Лей зытехьа лъэпкъхэр хей щIыжыным и IуэхукIэ» хабзэр. КъыкIэлъыкIуэ илъэсхэм КъБР-м и Президентымрэ Правительствэмрэ я жэрдэмкIэ Урысей Федерацэм къыщащтащ балъкъэрхэм ехьэлIауэ мыхьэнэшхуэ зиIэ унафэ зыбжанэ. Лъэпкъыр зэрырагъэкIрэ илъэс 50 зэрырикъум тещIыхьауэ иужькIэ къащта унафэхэм пащащ балъкъэрхэр хей щIыжыным и Iуэхум.
1995 гъэм ирагъэкIуэкIа референдумым ипкъ иткIэ, Iуащхьэмахуэ, Шэрэдж районхэр зэфIагъэувэжащ. Налшык и Долинск щIыпIэм щаухуащ залымыгъэм и лей зытехьахэм я архитектурэ мемориал гъуэзэджэ. Абы хэтщ лъэпкъым и усыгъэм и вагъуэ Кязим и кхъащхьэр икIи ар балъкъэрхэм я бэшэчыгъэм, лIыгъэм, быдагъэм я фэеплъ хъуащ.
Нобэ лъэпкъыр зыужьыныгъэм и гъуэгум ирокIуэ. Балъкъэрыбзэр мы зэманым адыгэбзэмрэ урысыбзэмрэ я гъусэу къэралыбзэщ. АбыкIэ утыку щохьэ телевиденэкIи радиокIи, газетхэр, журналхэр, зэреджэ тхылъхэр, псалъалъэхэр традзэ, балъкъэр тхакIуэхэм я тхыгъэхэр къыдагъэкI. Хей зэращIыжрэ блэкIа илъэсхэм балъкъэрхэм къахэкIащ еджагъэшхуэ, литератор, артист, спортсмен, политикэ лэжьакIуэ, лъэпкъым и щIыхьыр къэзыIэтыжа цIыху гуащIафIэ щэ бжыгъэхэр.
1944 - 1957 гъэхэм, гугъуехьрэ гуауэкIэ гъэнщIа илъэс 13-м, ягъэва бэлыхьхэр ящымыгъупщэу балъкъэрхэр япэкIэ мэкIуатэ, фIэщхъуныгъэ ин яхэлъу къэкIуэнум хуоплъэ. Республикэм щыпсэу адрей лъэпкъхэми хуэдэу, илъэс 65-рэ ипэкIэ зи хэку зыгъуэтыжа а лъэпкъым щыщхэм я къару псори ирахьэлIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым нэхъри зиужьыным, абы мамырыгъэрэ захуагъэрэ, зэгурыIуэныгъэрэ зэIузэпэщыныгъэрэ илъыным.
