Макъамэр щIэщыгъуэ зыщIыфЗэи мыкIуэдыжыну лэжьыгъэ инрэ IуэхущIафэ дахэрэ дуней псом къытринэри, езыр тхэкIыжащ «Иджырей зэманым и дирижёр щэджащэ», «Макъамэбзэм и пащтыхь», «Термоядернэ Темыркъан», «Дуней псом щыцIэрыIуэ дирижёр», «Дирижёр Iуэхум и тхьэ» зыхужаIэ музыкант цIэрыIуэ Темыркъан Юрэ Хьэту и къуэр. Илэжьам и куэдагъым хуэдизи фIыкIэ тепсэлъыхьащ икIи тетхыхьащ ди хэкуэгъу щэджащэм. Абы теухуа япэ дыдэ тхылъыр къыдэзыгъэкIар журналист, публицист цIэрыIуэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэдщ. Фи пащхьэ идолъхьэ Мухьэмэд и Iэдакъэ къыщIэкIауэ а тхылъым ихуа тхыгъэхэм ящыщ зы, гъэкIэщIауэ. «Зэрэгъыж къуажэм щыщ, дуней псом щыцIэрыIуэ музыкант, Шостакович и цIэр зезыхьэ къэрал филармониеу Санкт-Петербург щыIэм и Академическэ симфоническэ оркестрым и дирижёр нэхъыщхьэ Темыркъан Юрэ и вагъуэр къыщыблар 1966 гъэм и дыгъэгъазэ мазэм и кIэхэм хуэзэущ. Абы щыгъуэщ музыкантышхуэ хъунум бгъэдэлъ зэчийм гу къыщылъатар – дирижёрхэм я ЕтIуанэ Союзпсо зэхьэзэхуэм и япэ саугъэтыр Юрэ къратауэ щытащ. «Япэу 1938 гъэм щыIа мыпхуэдэ зэхьэзэхуэмрэ мы иджы екIуэкIамрэ я зэхуаку чэмышхуэ щымыIэу илъэс щэщI дэлъщ, - «Правда» газетым, 1966 гъэм дыгъэгъазэм и 26-м къыдэкIам, щитхауэ щытащ зэхьэзэхуэм и къызэгъэпэщакIуэ комитетым и унафэщIу щыта композитор Кабалевский Дмитрий. - А зэманым къриубыдэу ди совет дирижер еджапIэм зиужьащ, лъагэу зиIэтащ, ехъулIэныгъэщIэхэри къихьащ». Темыркъан Юрэ Ленинград консерваториер тIэунейрэ къиухащ - 1961 гъэм альтисту, 1966 гъэм - дирижёру (профессор Мусин Илья и классыр). А гъэ дыдэм аспирантурэм щIэтIысхьэжащ. Театр ЦIыкIуу Ленинград дэтым Темыркъаным щигъэуващ Гершвин и «Поргирэ Бессрэ» оперэр, Чайковскэм и «Щелкунчик» балетыр. 1968 гъэм и мазаем ар Ленинград филармонием и дирижёр нэхъыщхьэ мэхъу. А щIыкIэм тету Темыркъан Юрэ зэман кIэщIым музыкэр фIыуэ зылъагъу жылагъуэм хэз хъуащ, нэгъуэщI къэралхэми къыщацIыхуащ. Дуней псом симфоническэ оркестр нэхъ ин дыдэу тетхэм я дирижёру абы къэрал Iэджэми и концертхэр щитащ. Зэкъым, тIэукъым Темыркъаным и зэфIэкIыр Америкэм и Штат Зэгуэтхэм, Японием, Испанием, Франджым, Австрием, Скандинавием и къэралхэм, Болгарием, Великобританием, Италием, ФРГ-м, Ираным, Канадэм, Польшэм, Чехием, Югославием, Мексикэм, Израилым, нэгъуэщIхэми зэрыщигъэлъэгъуар. А щIыпIэхэм къыщыдэкI газетхэмрэ журналхэмрэ къытрадза тхыгъэхэм къыщыхощ музыкант ныбжьыщIэм зэфIэкIышхуэ зэрыбгъэдэлъыр, оркестрым шэрыуэу зэрыдэлажьэр. 1971 гъэм Ленинград и филармонием и артистхэм, Темыркъаныр я пашэу, концертхэр яту къызэхакIухьащ Швецием, Финляндием, Данием я къалэхэр. Абыхэм ехъулIэныгъэшхуэ яIащ. ДэнэкIи прессэм къыщагъэлъэгъуащ Юрэ и гупым зэфIэкIышхуэ зэрыдалъэгъуар. ЕхъулIэныгъэкIэ зэфIигъэкIащ оркестрым 1971 гъэм Болгарием щита концертхэри. 1973 гъэм Ленинград и артистхэр щыIащ Нидерландхэми, Норвегиеми, Швециеми, Даниеми, Финляндиеми. Дэни щата я концертхэр зэпэщт. Къэрал музыкэ гъуазджэм зегъэужьыным щиIэ фIыщIэм папщIэ Темыркъан Юрэ Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и артист цIэ лъапIэр къыфIащащ. А гъэ дыдэм абы къыкIэлъыкIуащ саугъэт лъапIи – музыкант цIэрыIуэм 1968 - 1970 гъэхэм ита концертхэм щхьэкIэ къыхуагъэфэщащ УФ-м Глинкэ и цIэкIэ щат Къэрал саугъэтыр. ИлъэситI дэкIри, аргуэру зы гулъытэ къыхуащIащ - Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и цIыхубэ артист ящIащ. Зэи игъэкIащхъэртэкъым зэрыщIидзэрэ, ауэ Темыркъан Юрэ и концертхэр псом хуэмыдэу итащ 1974 гъэм. А илъэсым филармониеми абы и дирижёрми япэу къахуихуащ Японием кIуэну. Мазаемрэ гъатхэпэмрэ концерту 22-рэ абы щатащ. А гъэм и бадзэуэгъуэм Париж щекIуэкIащ урыс музыкэм и фестивалыр зэрызэхуащIыж концерт. ЩIышылэм Москваи концертышхуэ щатащ Ленинград оперэмрэ балетымрэ и академическэ Театр ЦIыкIум щIыгъуу. 1974 гъэм и бжьыхьэм мазитIкIэ Италием щекIуэкIащ урыс музыкэм и фестиваль. Ди артистхэм зыкъыщагъэлъэгъуащ Венециеми, Милани, Неаполи, Турини, Флоренциеми я театрхэм. 1975 гъэм и пэщIэдзэм Ленинград филармонием и симфоническэ оркестрым и дирижер нэхъыщхьэр США-м кIуащ. Абы концертхэр итащ Сан-Францискэ, Филадельфие и симфоническэ оркестрхэм щIыгъуу. Абы щыгъуэ игъэзэщIащ Малер и Япэ симфониер, Прокофьевым и лэжьыгъэхэр, Бизе и «Кармен-сюитэр», нэгъуэщIхэри. Темыркъаным и дежкIэ гукъинэж хъуа Iуэхугъуэшхуищ щыIащ 1976 гъэм. Мэлыжьыхьым ар ягъэуващ Оперэмрэ балетымкIэ театру Кировым и цIэр зезыхьэм и дирижер нэхъыщхьэу. Куэд дэмыкIыу Юрэ къыфIащащ Урысей Федерацэм и цIыхубэ артист цIэ лъапIэр. ЩэкIуэгъуэм и 7-м газетхэм къытрадзащ Темыркъаным СССР-м и Къэрал саугъэтыр етыным теухуауэ унафэ. А илъэсым и иужьрей махуэхэм Москва и Театр Иным щагъэлъэгъуащ Щедрин Родион и «Мыпсэуж нэрыбгэ» оперэр. Зыхуэдэ щымыIэ жыхуаIэм ещхьу фIыуэ щытащ спектаклыр. Темыркъан Юрэ и концертхэм 1978 гъэм Грецием щыщIидзащ, Афинхэм щекIуэкIащ совет музыкэм и тхьэмахуэ. Кировым и цIэр зезыхьэ оперэмрэ балетымкIэ академическэ театрым ягъэлъэгъуащ Прокофьев Сергей и «Зауэмрэ мамырыгъэмрэ», Петров Андрей и «Петр I» оперэхэр. «Маэстро Темыркъаным и лэжьыгъэр телъыджэу еунэтI, Iэмэпсымэхэр Iэзэу игъэлажьэкIэрэ абы артистхэм я мызакъуэу, театреплъхэри ирегъэдаIуэ, хьэщыкъ ещI», - итхащ «Вима» газетым. Абыхэм зделэжьым, ахэр здригъэкIуэкIым Темыркъаным зэман къегъуэт радиомрэ телевиденэмрэ зыгуэрхэр щригъэтхыну, художественнэ фильмхэм («Всадник без головы», «Блокада», «Моя жизнь», «Город под липами», «Лишний билет», нэгъуэщIхэми) я дирижёру щытыну. Кировым и цIэкIэ щыIэ театрым и дирижёр нэхъыщхьэу лажьэкIэрэ, адыгэ щIалэм игъэбэгъуащ япэ итахэм я ехъулIэныгъэхэр. МузыкэмкIэ критик цIэрыIуэ Эльяш Николай «Известия» газетым (10.06.83 гъ.) къытрыригъэдза и тхыгъэм дыкъыщоджэ «Евгений Онегин» спектаклым теухуауэ: «ИгъащIэ лъандэрэ зэхэтха музыкэр щIэщыгъуэ къытщищIыжащ Темыркъаным... Нэрылъагъут а спектаклыр Юрэ зэригъэувар». IэщIагъэлIхэм дауэ къащыхъуа «Евгений Онегин» спектаклыр? СССР-м и цIыхубэ артисткэ Архиповэ Иринэ жиIащ: "Мы спектаклым и гугъу щыпщIкIэ, псом япэу и цIэ къиIуэн хуейщ ар зыгъэува икIи и режиссёр Темыркъан Юрэ. Ар оперэм щIэрыщIэу хэплъэжри, художественнэ и лъэныкъуэкIэ щIэуэ къызэIуихыжащ. СызэрыцIыкIурэ сызыщыгъуазэ музыкэм сызыпэмыплъа дахагъэ дэслъагъужащ». СССР-м и цIыхубэ артист, композитор щэджащэ Щедрин Родион: «Сэ апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэн, телъыджэ сщыхъури, сыкъигъэуIэбжьащ спектаклым, музыкэм и гуакIуагъым, Темыркъаным и зэчийм сатхьэкъуащ. Юрэ классикэм иджырей цIыхум и нэкIэ щIэрыщIэу къеджэжри, зэманым и сабэ абы трихуар тригъэкъэбзыкIащ. ЩIэрыщIэу, щIэщыгъуэу Iужащ оперэр. КIэ зимыIэ дахагъэрэ щIэщыгъуагъэрэ хилъэгъуащ абы музыкантышхуэм». Къэралым и музыкэ гъащIэм Iуэхугъуэшхуэу хыхьащ Темыркъан Юрэ и нэгъуэщI спектаклхэри – «Петр I», «Зауэмрэ мамырыгъэмрэ», «Мыпсэуж нэрыбгэр», «Пушкин», «ФIыцIэжь хъыджэбз» жыхуиIэхэр. Кировым и цIэкIэ щыIэ театрым Темыркъан Юрэ къыщигъэщIэрэщIэжащ япэм щыIа хабзэфIхэр - абы и жэрдэмкIэ къызэрагъэпэщыжащ музыкэм и пщыхьэщхьэхэр. Абыхэм щагъэзэщIащ Шостакович Дмитрий, Чайковский Петр, Прокофьев Сергей сымэ я IэдакъэщIэкIхэр. Илъэс 11-кIэ Темыркъаныр и унафэщIу щытащ Кировскэ (иджы - Мариинскэ) театрым. 1988 гъэм Ленинград и симфоническэ оркестрым и дирижёр нэхъыщхьэу хахащ. Музыкэм псэкIэ хуолажьэ адыгэлI телъыджэр XX - XXI лIэщIыгъуэхэм я дирижёр нэхъ ин дыдэщ. Абы хузэфIэкIащ симфоническэ музыкэр фIыуэ зылъагъу псоми я гур игъащIэкIэ къихьэхун. Къэбарт Мирэ.
Поделиться:
Читать также:
28.04.2024 - 17:33 →
Псыхэр къабзэ хъун папщIэ
28.04.2024 - 13:01 →
Архитекторхэм я зэфIэкIхэр
28.04.2024 - 11:59 →
Пэрыт увыпIэр адэкIи иIыгъынущ
28.04.2024 - 10:57 →
ПсэупIэщIэхэр - гуфIэгъуэ щIыкIэм тету
27.04.2024 - 16:12 →
ЩIыуэпсым хэт пэлъэщыфар?!
|