Дунейм щыхъыбархэр

Мы махуэхэм

Мэлыжьыхьым и 30, махуэку

♦Джазым и дунейпсо махуэщ
Ветеринархэм я дунейпсо махуэщ
Урысейм и МафIэсгъэункIыфIхэм я махуэщ
Мексикэм щагъэлъапIэ Сабийм и махуэр
Вьетнамым и къэрал гуфIэгъуэщ - я текIуэныгъэм и махуэщ
Швецием щагъэлъапIэ я пащтыхьым и махуэр
1789 гъэм США-м и япэ президенту хаха Вашингтон Джордж а къулыкъум зэрытеувэм теухуа зэIущIэ екIуэкIащ.
19I8 гъэм «Ленфильм» киностудиер къызэрагъэпэщащ
1945 гъэм Егоров Михаилрэ Кантарие Мелитонрэ сыхьэт 14-рэ дакъикъэ 35-м ТекIуэныгъэм и Бэракъыр Берлин и Рейхстагым щыфIадзащ.
1945 гъэм Гитлер (и унэцIэ дыдэр Шикльруберщ) Адольф зиукIыжащ.
1870 гъэм къалъхуащ мэжэр композитор цIэрыIуэ Легар Франц.
1883 гъэм къалъхуащ зи IэдакъэщIэкIхэмкIэ дуней псом щыцIэрыIуэ чех тхакIуэ Гашек Ярослав.
1949 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дзу Руслан.
1953 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор ЩоджэнцIыкIу Нинэ.
1967 гъэм къалъхуащ уэрэджыIакIуэ, композитор, продюсер, УФ-м и цIыхубэ артист Киркоров Филипп.

Накъыгъэм и 1, мэрем
 

Гъатхэмрэ Лэжьыгъэмрэ я махуэшхуэщ
Къэзахъстаным щыпсэу лъэпкъхэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
Литвам Анэм и махуэр щагъэлъапIэ
США-м зэхудэчыхыныгъэм, сабийхэм я узыншагъэр хъумэным, хуитыныгъэм я махуэхэр щагъэлъапIэ
1840 гъэм Инджылызым щащIащ дунейм щыяпэ пощт маркэхэр.
1918 гъэм Ходынскэ губгъуэм щекIуэкIащ Совет Армэм и япэ дзэ парадыр.
1929 гъэм Джылахъстэнейм псыщIэгъэлъадэр щаутIыпщащ.
1941 гъэм Налшык сабий стадион къыщызэIуахащ.
1944 гъэм «Москва зэрахъумам папщIэ» медалыр къащтащ.
1923 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэу, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIу 1969 - 1984 гъэхэм щыта Къущхьэ КIыщыкъуэ.
1935 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Урыс Мухьэзир.
1937 гъэм къалъхуащ социологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, Адыгэ Республикэм щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ АфэщIыж Тыркубий.
1938 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и сурэтыщI, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Гъуэгунокъуэ Мухьэрбий.
1939 гъэм къалъхуащ хьэрычэтыщIэ, техникэ щIэныгъэхэм я доктор, Адыгэ Республикэм и Президенту щыта Щэумэн Хьэзрэт.
1942 гъэм къалъхуащ «Къэббалъкътурист» ОАО-м и генеральнэ директор, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къалэ Владимир.
1943 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, политик, жылагъуэ лэжьакIуэ Нэхущ Заурбий.
1954 гъэм къалъхуащ адыгэ усакIуэ Жыкъуэ Гъумар.
1955 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакIуэ Емкъуж Мухьэмэд.

Накъыгъэм и 2, щэбэт
 

1920 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым япэ щэбэт щIыхьэху щекIуэкIащ.
1934 гъэм Налшык Пионерхэм я унэ къыщызэIуахащ.
1940 гъэм ХII Гъэмахуэ Олимп джэгухэр ирамыгъэкIуэкIыну унафэ къащтащ. А илъэсым и фокIадэм и 21 - жэпуэгъуэм и 6-хэм Японием и къалащхьэ Токио щызэхэтыну траухуауэ щыта джэгухэр ирагъэкIуэкIакъым, японо-китай зауэр къызэрыхъеям и зэранкIэ.
1944 гъэм Инджылызым и къалащхьэ Лондон щызэхэтын хуея ХIII гъэмахуэ Олимп джэгухэр зэрырамыгъэкIуэнум теухуа унафэ къащтащ. Абы и щхьэусыгъуэр ЕтIуанэ дунейпсо зауэр зэрекIуэкIырт.
1945 гъэм СССР-м и Дзэ Плъыжьым Берлин къищтащ.
1729 гъэм къалъхуащ Урысей империем и унафэщI Екатеринэ ЕтIуанэр.
1922 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессору щыта, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Урыс Хьэталий.
1930 гъэм къалъхуащ «Ленин гъуэгу» (иджы - «Адыгэ псалъэ») газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта ТIажь Пётр.
1931 гъэм къалъхуащ КъБКъУ-м и ректору щыта, профессор, КъБР-мрэ АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ Лъостэн Владимир.
1939 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик, УФ-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Мекъул ДжэбрэIил.
1941 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и Къэзыбж палатэм и япэ унафэщIу щыта Къэрмокъуэ Хьэчим.
1953 гъэм къалъхуащ дирижёр цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артист Гергиев Валерий.

Накъыгъэм и 3, тхьэмахуэ
 

Печатыр зыми и унафэ щIэмытыным и дунейпсо махуэщ. ЮНЕСКО-м и унафэкIэ ягъэлъапIэ. 1991 гъэм Намибием и къалащхьэ Виндхук Iэ щытрадзащ къэрал псоми я правительствэхэм зэрызыхуагъазэр. Абы къэрал унафэщIхэр къы­щыхураджэрт прессэр щхьэхуиту, демократием и хабзэхэм тету лэжьэныр къызэрагъэпэщыну.
♦Дыгъэм и дунейпсо махуэщ
Мыпсэлъэным и дунейпсо махуэщ
США-м щагъэлъапIэ ЕгъэджакIуэм и махуэр
Польшэм и Конституцэм и махуэщ
Японием и Конституцэм и махуэщ
1902 гъэм США-м «Пепси» компаниер къыщызэрагъэпэщащ.
1957 гъэм КПСС-м и ЦК-мрэ СССР-м и Министрхэм я Советымрэ унафэ къащтащ колхозхэр совхозу зэхъуэкIыным теухуауэ.
1938 гъэм къалъхуащ урысей тхакIуэ, драматург, актёр, РСФСР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Инин Аркадий.
1939 гъэм къалъхуащ кинорежиссёр, УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Урысей Федерацэм и цIыхубэ артист Нечаев Леонид.
1941 гъэм къалъхуащ куржы шахматисткэ, дуней псом и чемпионкэ Гаприндашвили Нонэ.
1951 гъэм къалъхуащ урысей тхакIуэ, публицист, критик, «Триумф», «ТЭФИ» саугъэхэр зрата Толстая Татьянэ.
1956 гъэм къалъхуащ совет актрисэ, РСФСР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Андрейченкэ Наталье.
1965 гъэм къалъхуащ урысей хьэрычэтыщIэ, политик, «Гражданская платформа» партым и къызэгъэпэщакIуэ Прохоров Михаил.

Накъыгъэм и 4, блыщхьэ

МафIэсгъэункIыфIхэм я дунейпсо махуэщ
Латвие Республикэм и щхьэхуитыныгъэм теухуа декларацэр къыщащта махуэщ. 1990 гъэм Латвие ССР-м и Совет Нэхъыщхьэм унафэ къищтащ Совет Союзым къызэрыхэкIыжым икIи къэралыгъуэ щхьэхуэ зэрыхъужым теухуауэ.
Китайм и ЩIалэгъуалэм я махуэщ
Японием щагъэлъапIэ ЩхъуантIагъэм и махуэр
1852 гъэм Шамиль Iимамым и нэIибхэм ящыщ Хьэжы-Мурат, и гупыр и гъусэу урысхэм ягухьэну мурад зыщIауэ щытар, пащтыхьыдзэм щыщу кърагъэбыдылIа хъумакIуэхэр зэтраукIэри щIэпхъуэжахэщ. Урысыдзэр къызэщIаIэтэри абыхэм якIэлъыпхъэращ икIи Хьэжы-Мурат гуузу яукIауэ щытащ.
1904 гъэм Панамэ кIэнауэр ухуэн щIадзащ.
1904 гъэм Инджылызым щыщ хьэрычэтыщIэхэу, инженерхэу Ройс Генрирэ Роллс Чарльзрэ автомобиль лIэужьыгъуэщIэ къыщIагъэкIыу щIадзащ. Абы «Роллс-Ройс» фIащауэ щытащ.
1924 гъэм Париж къыщызэIуахащ VIII Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр. Ахэр накъыгъэм и 4 - бадзэуэгъуэм и 27-хэм екIуэкIащ.
1927 гъэм США-м къыщызэрагъэпэщащ киногъуазджэм и академие. Лэжьыгъэ нэхъыфIхэм хуагъэфащэ «Оскар» саугъэтыр зыгъэувари аращ.
1934 гъэм Москва Кином и унэ къыщызэIуахащ. Иджыпсту ар Кином и Унэ Нэхъыщхьэрщ.
1959 гъэм Налшык бжьамийкIэ газ къашэу щIадзащ.
1979 гъэм Тэтчер Маргарет Инджылызым и премьер-министру ягъэуващ. А къулыкъум нэхъапэм цIыхубз зэи пэрытатэкъым.
2010 гъэм УФ-м и Президентым и УказкIэ Налшык къыфIащащ «Зауэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр.
1934 гъэм къалъхуащ совет актрисэ цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артисткэ, Канны 1957 гъэм щекIуэкIа ХI кинофестивалым и саугъэтыр («Летят журавли» фильмым папщIэ) зыхуагъэфэща Самойловэ Татьянэ.
1938 гъэм къалъхуащ абазэ тхакIуэ, КъШР-м и цIыхубэ усакIуэ КIыкIуэту Микаэль.
1943 гъэм къалъхуащ УФ-м и цIыхубэ художник, Урысейм и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща Шемякин (Къардэн) Михаил.
1956 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м и и академик, УФ-м щIыхь зиIэ и экономист Щауэжь Хьэсэнбий.
1971 гъэм къалъхуащ Урысейм щIыхь зиIэ и тренер, къэралым футболымкIэ и командэ къыхэхам, ЦСКА-м я тренеру щыта Слуцкий Леонид.

Накъыгъэм и 5, гъубж

Ныкъуэдыкъуэхэм я хуитыныгъэхэм щIэбэныным и дунейпсо махуэщ
Япониемрэ Корее Ипщэмрэ щагъэлъапIэ Сабийхэм я махуэр
Белоруссием Печатым и махуэр щагъэлъапIэ
Къыргъызым и Конституцэм и махуэщ
1836 гъэм Европэм щыяпэ дыдэу Бельгием гъущI гъуэгу щаутIыпщащ.
1912 гъэм «Правда» газетым и япэ номерыр къыдэкIащ.
1945 гъэм нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм я бийуэ Прагэ зыкъыщаIэтащ IэщэкIэ зэщIэузэда цIыхухэм.
1945 гъэм советыдзэхэм Даниемрэ Нидерландхэмрэ хуит къащIыжащ.
1949 гъэм Лондон Iэ щытрадзащ Европэм и Советым и уставым.
1912 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ, зэдзэкIакIуэ Пэрэныкъуэ Мурат.
1929 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, «Ленин гъуэгу» («Адыгэ псалъэ») газетым жэуап зыхь и секретару илъэс куэдкIэ щыта Апажэ Назир.
1930 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Къардэн Бубэ.
1937 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, РАЕН-м и академик, АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Апышэ Абрэдж.
1938 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ дохутыр Бахъсэн Хьэмэдэ.
1939 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор Нэхущ Владимир.
1941 гъэм къалъхуащ хоккеист цIэрыIуэу щыта, Олимп Джэгухэм щэнейрэ я чемпион, дунейм пщIэнейрэ и чемпион Рагулин Александр.
1943 гъэм къалъхуащ усакIуэ, ЩIДАА-м и академик, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Тхьэзэплъ Хьэсэн.
1948 гъэм къалъхуащ Адыгейм и цIыхубэ сурэтыщI ПэтIуащIэ Феликс.
1948 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ЛIыс Мухьэмэд.
1952 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ, КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къалмыкъ Кларэ.
1953 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Хьэмыку Жаннэ.
1967 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актёр, КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Мысост Вадим.

Накъыгъэм и 6, бэрэжьей

Москва и гербымрэ и ныпымрэ я махуэщ. «Москва къалэм и махуэшхуэхэр» законым ипкъ иткIэ ягъэуващ 2004 гъэм.
1715 гъэм Урысейм къыщащтащ къэралым и япэ дзэ-уголовнэ кодексыр.
1889 гъэм Париж ухуэн щаухащ Эйфель чэщанэр.
1906 гъэм Николай ЕтIуанэ пащтыхьым Iэ тридзащ Урысей империем и Къэрал хабзэ нэхъыщхьэхэм.
1939 гъэм Налшык шыгъэжапIэ къыщызэIуахащ.
1945 гъэм советыдзэхэм Бреслау быдапIэр (иджы - Польшэм хыхьэ Вроцлав къалэрщ) нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм къыIэщIагъэкIыжащ.
1985 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым унафэ къищтащ Мурманскрэ Смоленскрэ «Къалэ-лIыхъужь» цIэр яфIэщыным техуауэ.
1994 гъэм Ла-Манш псы дэжыпIэм щащIа тоннелыр къызэIуахащ. ЕтIощIанэ лIэщIыгъуэм и ухуэныгъэ нэхъ телъыджэ дыдэхэм ящыщу къалъытэ а гъуэгум Франджымрэ Инджылызымрэ зэпищIащ.
1875 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэдж, узэщIакIуэ Долэт-Джэрий СулътIан.
1907 гъэм къалъхуащ совет дзэ кхъухьлъатэзехуэ, Совет Союзым и ЛIыхъужь Гастелло Николай.
1922 гъэм къалъхуащ актёр, егъэджакIуэ цIэрыIуэ, Хэку зауэшхуэм хэта, СССР-м и цIыхубэ артист Этуш Владимир.
1932 гъэм къалъхуащ актёр цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артист, Польшэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Белявский Александр.
1936 гъэм къалъхуащ адыгей философ, еджагъэшхуэ, тхакIуэ, социологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик Хьэгъур Айтэч.
1949 гъэм къалъхуащ абазэ тхакIуэ, КъШР-м и цIыхубэ усакIуэ Мхъыцэ Чэрим.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Зи мылъку зыфIэкIуэдам хуэгузави, зи акъыл зыфIэкIуэдар гъеиж.

 

 

Зыгъэхьэзырар ЖЬЭКIЭМЫХЪУ Маринэщ.
Поделиться:

Читать также:

03.05.2024 - 09:08 НОБЭ
02.05.2024 - 12:21 НОБЭ
27.04.2024 - 09:56 НОБЭ
25.04.2024 - 09:00 НОБЭ
24.04.2024 - 13:21 ЩIым и махуэ