КъБР-м и Парламентым и зи чэзу зэIущIэр щэкIуэгъуэм и 30-м екIуэкIащ. Абы япэ еджэгъуэу къыщащтащ «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и бюджетыр 2024 гъэм, 2025 - 2026 гъэхэм тещIыхьауэ» КъБР-м и законым и проектыр.
Дэфтэрыр зэрызэхагъэувам тепсэлъыхьащ КъБР-м финансхэмкIэ и министр Лисун Еленэ. Абы жиIащ законопроектым щелэжьым республикэм и социально-экономикэ зыужьыныгъэр къэкIуэну илъэсищым зыхуэдэнум псори зэрытращIыхьар, апхуэдэуи КъБР-м и Парламентым и комитетхэр абы куууэ зэрыхэплъар. Псом япэу министрым къыхигъэщар Къэбэрдей-Балъкъэрым езым и хэхъуэхэмкIэ ехъулIэныгъэ иIэу иужьрей илъэсхэм зэрекIуэкIырщ.
- ЦIыхухэм я улахуэмрэ зэрызыщIагъакъуэ ахъшэхэмрэ етыным, лэжьапIэншэхэм я медицинэ страхованэм техьэр къыхэгъэкIыным текIуэдэну псори республикэм и бюджетым къыщытлъытащ, - къыхигъэщащ министрым. - Лъэпкъ Iуэхухэр гъэзэщIэным сом меларди 7,2-рэ тедгъэкIуэдэнущ. КъищынэмыщIауэ, 2024 гъэм и бюджетым къыщыдгъэлъэгъуащ Бахъсэн и псыжапIэм (2022 - 2025 гъэхэм яухуэн хуейр) и ухуэныгъэм папщIэ бюджет щIыхуэр зыхуэдэнур. Апхуэдэ ухуэныгъэхэм псоми зэхэту бюджет щIыхуэу текIуэдэнущ сом меларди 2,7-рэ.
Министрыр щхьэхуэу къытеувыIащ республикэм и хэхъуэхэр къызыпэкIуэнухэм, ахэр къызыхуагъэсэбэпынум, щIыналъэм и щIыхуэр зэрыхъунум, нэгъуэщIхэми. Абы дыщIигъуащ дэфтэрым и етIуанэ еджэгъуэм зэхъуэкIыныгъэхэр иджыри зэрыхалъхьэжынур.
Законопроектым теухуауэ я Iуэху еплъыкIэ зэIущIэм щыжаIащ КъБР-м и Парламентым щыIэ фракцэхэм я унафэщIхэм: АфэщIагъуэ Михаил (Урысей зэкъуэт), Пащты Борис (КПРФ), Кебеков Владимир (Захуагъэ здэщыIэ Урысей), Безгодькэ Владимир (ЛДПР), Щхьэгъэпсо Сэфарбий (ЩхъуантIэхэр).
КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ жиIащ, къэралыр иужьрей илъэсхэм зыIууа гъэунэхуныгъэ мытыншхэм емылъытауэ, щIыналъэр егугъуу зэрыпылъыр республикэ бюджетыр зыхуей хуэзэу зэхагъэувэнымрэ ар ягъэзэщIэнымрэ.
- Дэ тхуэхъумащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и социально-экономикэ зыужьыныгъэр, абыи къищынэмыщIауэ, щIыналъэм езым и хэхъуэхэр нэхъыбэ тщIыну тхузэфIэкIащ, - къыхигъэщащ Егоровэм. - Бюджетыр мы зэманым дызыхуейм хуэдиз мыхъуми, социальнэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэхэм ар тещIыхьащ. Автомобиль гъуэгухэр, егъэджэныгъэмкIэ, узыншагъэр хъумэнымкIэ, щэн-
хабзэмкIэ, спортымкIэ IэнатIэхэр зэрызэрагъэпэщыжынури щIэхэр ухуэнри абы къыщылъытащ. Шэч зыхэмылъыжращи, ар нэхъыбэу зыхуэгъэзар цIыхухэм я псэукIэр езыгъэфIэкIуэну Iуэхухэращ, зэрызащIэдгъакъуэ псори гъэзэщIа зэрыхъун-ращ.
КъБР-м и Парламентым БюджетымкIэ, налогхэмрэ финанс IуэхухэмкIэ и комитетым и унафэщI АфэщIагъуэ Михаил жиIащ, дэфтэрым щыхэплъэм, гъэбелджылыжын хуейуэ Iуэхугъуэ 60-м нэблагъэ къызэрагъэлъэгъуар. Абыхэм я Iыхьэм арэзы техъуакъым, 40-м щыщу зэхъуэкIыныгъэ 12-р законопроектым и япэ еджэгъуэм къащтэну, 15-м етIуанэ еджэгъуэм щыхэплъэну къыхалъхьащ. «2022 гъэм республикэм и хэхъуэхэр сом мелард 46-м къыщыщIэддзауэ щытащ. СызэреплъымкIэ, а бжыгъэр иджы сом мелард 60-м тхунэгъэсынущ, - къыхигъэщащ АфэщIагъуэм. - Ди Правительствэм пщэрылъ зыщищIыж Iуэху псори игъэзэщIэнущ. ФIым ущегъэгугъ ипэ илъэсхэм елъытауэ щIыналъэм и хэхъуэхэр куэдкIэ зэрынэхъыбэм. Республикэм и бюджетыр адэкIи зытещIыхьауэ щытынур цIыхубэр зэIузэпэщу псэуныр зэлъыта IэнатIэ псори ефIэкIуа зэрыхъунырщ».
ЗэIущIэм зэхъуэкIыныгъэхэр щыхалъхьащ республикэм и нэгъуэщI закон зыбжанэм я проектхэми: «Къэбэрдей-Балъкъэрым и бюджетыр 2023 гъэм, 2024 - 2025 гъэхэм тещIыхьауэ», «КъБР-м мафIэс къэмыхъуным зэрыщыкIэлъыплъым теухуауэ», «Къэбэрдей-Балъкъэрым хэхауэ щахъумэ и щIыпIэхэм ехьэлIауэ», «КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и IуэхукIэ», «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и къэрал дамыгъэхэм ятеухуауэ», нэгъуэщIхэми. Иужьрейм ипкъ иткIэ къыхалъхьащ «Къэбэрдей-Балъкъэрым хъыбарегъащIэ Iэмалхэмрэ связымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр республикэм щыгъэувыныр.
Къару имыIэжу къалъытащ «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и къалэ ухуэныгъэм ехьэлIауэ» КъБР-м и законым и Iыхьэ 22-м.
«КъБР-м нэгъуэщI щIыпIэ къикIахэм я лэжьапщIэм техьэ коэффициентыр 2024 гъэм зыхуэдэнур гъэбелджылыным теухуауэ» КъБР-м и законым и проектым халъхьэ зэхъуэкIыныгъэхэм щытепсэлъыхьым, КъБР-м лэжьыгъэмрэ социальнэ зыужьыныгъэмкIэ и министр Асанов Алим жиIащ абы и бжыгъэр 3.0 зэрагъэувыр.
- Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ министерствэм ярит хуитыныгъэм тету, хамэ щIыпIэ къикIауэ республикэм щылажьэхэм 2023 гъэм зы цIыхум хуэзэу мазэ къэс республикэм и бюджетым сом 8172-рэ халъхьащ. 2018 гъэм хамэ щIыпIэхэм щыщу зи лэжьыгъэр ди щIыналъэм къыщызэзыгъэпэща цIыху 4937-м бюджетым сом мелуан 78-рэ къыхуахьащ, 2019 гъэм - сом мелуани 132-рэ (лэжьакIуэ 4448-м), 2020 гъэм - сом мелуан 72-рэ (цIыху 1729-м), 2021 гъэм - сом мелуани 123-рэ (цIыху 3349-м), 2022 гъэм - сом мелуан 236-рэ (3938-м). КъБР-м и МВД-м къызэрипщытэжамкIэ, дызэрыт илъэсым и мазипщIым патент зрата цIыху 4584-м бюджетым халъхьар сом мелуан 209-рэ мэхъу, - жиIащ къэпсэлъам.
Депутатхэр едэIуащ щIыналъэм и бюджетыр 2023 гъэм и мазибгъум зэрагъэзэщIам теухуауэ КъБР-м и Правительствэм къызэщIикъуэжам. КъБР-м финансхэмкIэ и министр Лисун Еленэ къызэригъэлъэгъуамкIэ, хэхъуэхэр сом мелард 45,8-м ноблагъэ, къигъэсэбэпар - сом мелард 42,7-м. Налогхэмрэ нэгъуэщI хэхъуэхэмрэ ягъэзэщIащ тращIыхьам и процент 82,6-кIэ (сом мелард 12,4-рэ мэхъу).
- Къыхэгъэщыпхъэщ налог хэхъуэхэр сом мелуан 953-кIэ зэрынэхъыбэр блэкIа илъэсым и апхуэдэ пIалъэм елъытауэ. НэгъуэщI хэхъуэхэри нэхъыбэ хъуащ сом мелуан 364,7-кIэ. Зымыгъэзэж хэхъуэхэр процент 73,4-кIэ дгъэзэщIащ, икIи сом мелард 33,4-рэ ар мэхъу. Къэдгъэсэбэпам и процент 75-р социальнэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм текIуэдащ. Жэпуэгъуэм и 1-м ирихьэлIэу ди къэрал щIыхуэр сом меларди 7-рэ мелуан 457,9-рэ мэхъу, - жиIащ министрым.
