Лъэпкъ лъагъуныгъэм къыхэкIыкIа гъуазджэ телъыджэ

Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и сурэтыщI, КъБР-м и цIы­хубэ сурэтыщI, Худо­жествэ­хэмкIэ Урысей академием хэт, профессор Сэв­кIуий Хьэмид езыри и IэдакъэщIэкIхэри цIэ­рыIуэ зэрыхъурэ куэд щIащ. 

Сурэт щIыным, графикэм, скульптурэм зэхуэдэу хуэIэзэ Хьэмид и IэдакъэщIэкIхэм ­фи­лософием и дуней куум ухашэри, гупсысэ куэд къыщIа­гъалъэ. Хьэмид и лэжьыгъэхэм дэтхэнэ адыгэми пэ­гъунэгъу къыщи­гъуэтынущ. А теплъэ­гъуэхэм ­художественнэ тхыгъэ зыту­мытхыхьыфын яхэткъым, апхуэдизкIэ гупсысэ куэдкIэ гъэнщIащи. Языны­къуэхэр сы­зэджа литературэ тхыгъэхэм щахуэсхь щы­Iэщ. А лэжьыгъэ­хэр зы хъэтI къы­зэ­ры­щIэкIар наIуэщ. 
Хьэмид дигъэлъагъу дунейм удимыхьэхынкIэ Iэмал иIэкъым. Абы и лIыхъужьхэр ­къоп­салъэ, уигу хэщIмэ, къыбдонэщхъей, ­нэхъыфIым ущагъэгугъ, узыщIагъэгупсысыж, дахагъэ куэдым псэкIэ улъагъэIэс. Ар нэсу къы­зыгуры­Iуэфынур гъуазджэм и ­дунейм хэсыхьахэракъым, атIэ, Сэв­кIуийр зыхапIыкIа дунейм щы­гъуазэхэмрэ лъэпкъ тхыдэр зы­щIэжхэмрэщ.
- Щытхъу псалъэм къызэры­мы­кIуэу сегъэукIытэ, схуэмыфащэ гуэру къысщохъури, - жеIэ Хьэмид. - Зи IэщIагъэм хэзыщIыкI сурэтыщIу зыкъы­зо­лъы­тэж, ауэ си IэрыкIхэм хуэ- дэ ­щы­мыIэу къыс­­щыхъур-къым икIи зэи апхуэдэу къэслъытакъым. ­Гъуазджэм а и къудамэм махуэ къэс зеужь, йо­фIа­кIуэ, ар зи лъагапIэм зэи ­улъэ­­мыIэсыфын унэтIы­ны­гъэщ. Аракъэ насыпри! Абы къы­­хэкIыу, узыхуэарэзыжу утIы­­сыж­кIэ Iуэхур зэфIэкIыркъым, а гъуазджэм удэ­джэ­рэзын, зы­дэ­бу­жьын хуейщ.
И IэщIагъэм теухуа и гупсы-сэр гъэщIэгъуэнщ сурэты­щIым. 
- Творчествэм и цIыхум и ­гъа­щIэм увыпIэ гуэр щиубыду аракъым, атIэ и гъащIэр зэ­рыщыту творчествэм ей ­мэхъу. Сыт хуэдэ Iуэху сщIэми, ­цIы­хухэм сахэтми, уэрамым­ ­сы­дэтми, лэжьапIэм сыщыIэми, сэ лэжьыгъэм ехьэлIа гуп­сы­сэхэр зэи сIэщIэхуркъым. Сы­зэреплъымкIэ, нэгъуэ­щIуи хъунукъым, творчествэм зэ къыхэча ухъуамэ, хыхьэжы­гъуейщ, зэбгъэтIылъэкIам ­лъэ­Iэ­сы­жыгъуафIэкъым. Твор­чествэр гупсысэ, образ нэры­нэу зэрыхъа дунейщ, абы щIэ­дзапIи кIэухи иIэкъым. Твор­ческэ лэжьыгъэм пэщIэ­дзи кIэухи иIэкъым,  пыухы­кIауэ ­зыкъым сэ сы­зэ­лэжьыр, зэуэ куэд дыдэм зызопщыт. Иджы­кIи апхуэдэщ, творчествэм и зэрыхьзэрийм сфIэ­-фIып­су сыхэтщ. УнэтIыныгъэ­кIэ ахэр гъуазджэм сыт щы­гъуи щыятэ Iуэхухэм теухуащ. 
Си хъуэпсапIэхэм ящыщщ илъэс куэд щIауэ зи яужь сит Iуэхухэр нэзгъэсыныр. Ап­хуэ­дэщ адыгэлI щэджащэхэу Нэгумэ Шорэ, ХьэтIохъущокъуэ Кур­гъуокъуэ сымэ я фэ­еплъ-хэр Налшык щыгъэувыныр. Псори хьэ­зырт, щагъэувыну щIыпIэмкIэ зэгуры­Iуамэ…. 
Хьэмид Нарт эпосым и су­рэтхэр хуищIри, ар дунейм ­къы­техьащ. Езым дызэрыщигъэгъуэзамкIэ, абы Санкт-Петербург щыIэ «ВитаНова» тхылъ тедзапIэм бгырысхэм я IуэрыIуатэ тхы­дэжьым и тхылъ къыдагъэкIынум и сурэтхэр ­яхуищIыну къелъэIуати, арэзы хъуащ, ауэ ар Адыгэ лIыхъужь IуэрыIуатэу зэ­ры­щытыр Iэ­мал имыIэу къагъэ­лъэгъуэну яхуигъэуват. АбыкIэ зэгурыIуэри, Нарт эпосыр телъыджэу дунейм къытехьащ. 
- Нарт эпосыр дунейм тет эпос нэхъ инхэм яхохьэ. Ар зейм ехьэлIауэ зэдауэ куэд щыIэщ, псоми езыхэм я фIыгъуэу къыщIагъэкIыну ­хуейуэ. Дэ абы ди псалъэ хэтлъ­хьэркъым, Iуэ­хукIэ, лэ­жьыгъэкIэ дыхоувэ армыхъу. Сэ адыгэхэм я эпосым теу­хуауэ схужыIэнуращи, ар ящыщщ рифмэ зиIэ зырыз-хэм. Абы къыбжеIэ а текстым гъащIэшхуэ зэриIэр, гъуэгуанэ ин къызэрикIуар. Аращ Адыгэ нарт эпосыр тегъэщIапIэ ­щIэс­­щIыр, - жеIэ Хьэмид. 
СэвкIуийм и лIыхъужьхэр зэ­рынэщхъейм, гупсысэ хьэ-лъэм хэту зэрыхэплъэм гу лъу­мытэнкIэ Iэмал иIэкъым, ауэ сурэтым и гупсысэм ухэзышэ­ри, абы и щIагъыбзэр къып­­ху­зэ­Iузыхри аращ. УзыIэпишэу су­рэтхэм яхэлъ мэгъу къарур езыр арауэ къысщохъу. 
- Махуэ къэс ди нэгу щIэкI зауэ­хэмрэ зэрыукIымрэ лIэныгъэм, хэщIыныгъэм драгъэсэжащ, ­къиддзэжыркъым укIыгъэр, лейр. ЦIыхухэр зэхэ­щIы­кIым, гущIэгъум, гулъытэм, ­гу­мащIагъэм къызэрымы- кIуэу щыхуэныкъуэ лъэхъэнэм дитщ.   А гущIэгъур къэзгъэ­лъэгъуэну,  абы къыхуезджэну яужь ситщ, ­къарууэ щыIэм я ­нэхъ иныр ­къыщежьэр абдежу зэрыщытыр сотх. Аращ сурэтхэм къатещ нэщхъеягъэм и ­къежьапIэр. 
Санкт-Петербург дэт ХудожествэхэмкIэ академием Хьэмид илъэс зыбжанэ хъуауэ щрегъаджэ, абы жеIэ фIэфI дыдэу щIалэгъуалэм зэра­дэ­лажьэр, абыхэм къару къы­зэрыхалъхьэр. 
- Си студентхэм си лэжьэгъу­хэм хуэдэущ сазэрепсалъэр. Егъэджэныгъэ Iуэхури твор­ческэ лэжьыгъэ инщ. Мастерскойм ущриунафэщIым деж абы щащI дэтхэнэ сурэтымкIи, диплом лэжьыгъэмкIи жэуап­лыныгъэ ­бохь. Пэжщ, ар къы­зэрымыкIуэу лэжьыгъэшхуэщ. Сэ абыхэм ябгъэдэслъхьэм и фIагъымрэ и куэдагъымрэ езы студентхэращ жызыIэфынур. Абыхэм яхэтщ узыгъэгуфIэ-хэр, ехъулIэныгъэ ин зыIэры­зыгъэхьахэр. Ди къэралым имызакъуэу, хамэ щIыпIэ къикIахэри яхэтщ абы. 
Зэманым гущIэгъуншэу исеиж щэнхабзэр, гъуазджэр, бзэр, щIыуэпсыр хъумэн зэры­хуейр ди щIэблэм къагурыIуэну сыщIо­хъуэпс. Дунейм зыда­-щIу, лъэпкъ щхьэхуэныгъэхэр IэщIыб зэращIыр щыслъа­гъукIэ, сигу хощI. Апхуэдэхэм къагурымыIуэр зыщ - дэ ди беягъэр а щхьэхуэныгъэхэ-ращ, ди адыгэбзэ гугъурщ, ди хабзэ ткIийрщ, ди гупсысэкIэ нэмыщIырщ. 
Псалъэм папщIэ, Налшык и пасэрей ухуэныгъэхэм защызгъэнщIыркъым. Сыт и уасэ Що­джэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрыр! Апхуэдэ ухуэныгъэ е­кIу­хэр, хуабагъэ инхэр къы­зып­къ­рыкIхэр ди мащIэкъым, сы­що­гугъ ар къагурыIуэу ди цIыхухэм яхъумэну, - жеIэ СэвкIуийм. 
Щомахуэ Залинэ.