Дунейпсо адыгэ вагъуэхэр

(КIэлъыкIуэр. ПэщIэдзэр
 дыгъэгъазэм и 5-м къыдэкIам итщ).
ЕтIуанэ Iыхьэ. Адэжь хэкум мыкIуэщIын къару къызыхилъхьахэр

Илъэс 46-рэ хъууэ аращ адыгэр зэрыадыгэу Олимп утыку къызэрихьэрэ. Тхыдэм и дежкIэ а зэман кIэщIым ди лъэпкъым ехъулIэныгъэ инхэр къыхудэкIуащ - дэ диIэ хъуащ Олимп чемпиону 6, Дуней псом, Европэм щытекIуауэ пщIы бжыгъэхэр! Ахэр псори ди дежкIэ лъапIэщ.
Чыржын Мухьэрбий (атлетикэ хьэлъэ),
Олимп чемпион - 1972 (Мюнхен, Германие)
Дуней псом и чемпион - 1972, 1973
Европэм и чемпион - 1973, 1974

 

Чыржын Мухьэрбий Адыгейм и Куэшхьэблэ Къэбэрдей ­къуажэм къыщалъхуащ. 1972-1974 гъэхэм дунейпсо рекорду 4 игъэуващ (абыхэм ящыщу троеборьемкIэ - килограмм 460-рэ, двоеборьемкIэ - килограмм 312,5-рэ). КъищынэмыщIауэ, СССР-м рекорди 8 къыщехъулIащ.
Гуимыхужщ Совет Союзым щыпсэу адыгэхэм ящыщу япэу 1972 гъэм Олимп чемпион зэрыхъуар.­ Абы къыпэщIэтт тIэунейрэ олимпиадэхэм щытекIуа Башановскэр, дунейпсо рекорд зыбжанэ зыгъэува Качмарек, нэгъуэщI штангист цIэрыIуэ куэд. АрщхьэкIэ Мухьэрбий зыми къыпикIуэтыну зигъэхьэзырыртэкъым. ИкIи дунейм зэи къыщымыхъуауэ килограмми 177,5-рэ къиIэтри, дыщэр зыIэригъэхьащ!
Мюнхен щытекIуа и ужькIэ Чыржыным дуней псоми Европэми ехъулIэныгъэ инхэр щиIащ.

 

 

Шыхъуэ Борис (лъакъуэрыгъажэ спорт)
Олимп чемпион - 1972 (Мюнхен, Германие)
Дуней псом и чемпион - 1970 Шыхъуэ Борис. БлэкIа лIэщIыгъуэм и блыщI гъэхэм абы и цIэм иримыгушхуэ адыгэ къэгъуэтыгъуейт - арат Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу япэ дыдэу Олимп чемпион хъуар. Абы ипэжкIэ къэралпсо, дунейпсо лъагапIэхэри мызэ-мытIэу къищтат.
Зэманыр макIуэ, ауэ цIыхухэм ящыгъупщэркъым нэхъапэм дэрэжэгъуэ къезыта, лъэпкъымрэ Хэкумрэ я пщIэр зыIэтахэр. Шэч хэлъкъым апхуэдэхэм зэращыщыр СССР-м тхуэнейрэ и чемпион (1968, 1971, 1972 гъэхэм гуп зэпеуэм, 1968 гъэм щхьэзакъуэ зэхьэзэхуэм, 1972 гъэм махуэ куэдкIэ екIуэкIа зэдэжэм), дунейпсо чемпион (1970 гъэ), Олимп чемпион (1972 гъэ) Шыхъуэ Борис.
1972 гъэм Мюнхен щекIуэкIа Олимпиадэм ди ­лъахэгъу щIалэм Комнатов Геннадий, Лихачёв Валерий, Ярдэ Валерий сымэ дэщIыгъуу километрищэ гъуэгуанэр псом япэу къызэпичащ икIи дыщэ медалыр зыIэригъэхьащ. Ар хуабжьу ехъулIэныгъэшхуэт къызыхэкIа лъэпкъми къэралми я дежкIэ.

 

Ахэмын Еленэ (волейбол)
Олимп чемпион - 1980 (Мэзкуу, Совет Союз)
Европэм и чемпион - 1979
Ахэмын Еленэ Екатеринбург и «Уралочка» цIыхубз волейбол командэ цIэрыIуэм щыджэгуащ. Абы хэту тхуэнейрэ ­къэралым и чемпион хъуащ, Европэм и чемпионхэм я кубокыр тIэунейрэ зыIэригъэхьащ. Совет Союзым и командэ къыхэхам илъэс зыбжанэкIэ ираджащ. 1980 гъэм Мэзкуу щекIуэкIа Олимпиадэм щытекIуэри, дыщэ медалыр къыхуагъэфэщащ.
Одессэ и «Черноморец» футбол командэм щыджэгу Соколовский Игорь дэкIуэри, 1981 гъэм Украинэм Iэпхъуащ икIи «МедИн»-м илъэсиблкIэ хэтащ. ИужькIэ Польшэм, нэгъуэщI къэралхэм я командэхэм ехъулIэныгъэхэр иIэу щыджэгуащ. ХХ лIэщIыгъуэм къриубыдэу Одессэ и волейболисткэ нэхъыфI дыдэу къалъытащ, а къалэм физкультурэмрэ спортымкIэ и управленэм и унафэщIу илъэс куэдкIэ лэжьащ.

 

Къардэн Мурат (алыдж-урым бэнэкIэ)
Олимп чемпион - 2000 (Сидней, Австралие)
Дунейпсо кубокыр къихьащ - 1992, 1995, 1997
Европэм и чемпион - 1998
Ди адэжьхэм пщIэ лей зыхуа­щIурэ къэгъуэгурыкIуа бэнэкIэ спорт лIэужьыгъуэмкIэ 2000 гъэм Австралием и Сидней ­къалэм щекIуэкIа Олимп джэгухэм пашэныгъэр щызыубыда Къардэн Мурат щытхъу хэха хуэфащэщ.
1971 гъэм ар Зэрэгъыж къуажэм къыщалъхуащ. Физическэ щэнхабзэмкIэ Краснодар дэт къэрал институтыр къиухащ. Тренер цIэрыIуэ Къалмыкъ Юрэ и деж алыдж-урым бэнэкIэмкIэ зыгъэсэн щыщIидзащ. Дунейпсо кубокым щэнейрэ (1992, 1995, 1997 гъэхэм) щыте­кIуащ, Европэм и чемпионщ (1998 гъэ). АрщхьэкIэ и ­лъагапIэ нэхъыщхьэр XXVII Гъэмахуэ Олимпиадэм (2000 гъэ) дыщэ медалыр къызэрыщихьарщ.
Мурат Сидней зэрыкIуэнур щызэхэкIар Олимп Джэгухэм щIадзэным махуитху иIэжущ. А лъэхъэнэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ килограмм 76-м нэс зи хьэлъагъхэм я деж щынэхъыфIу къалъытэ Мишиныр хигъэщIа иужькIэщ, Австралием кIуэ ­гъуэгур абы къыщыхузэIуахар.
ИгъащIэ лъандэрэ Олимпиадэм хэтыну зи ­хъуэпсапIэ адыгэ щIалэм къыхукъуэкIа Iэмалыр нэсу къигъэсэбэпащ. Сидней и алэрыб­гъухэм къыщыпэщIэува и хьэрхуэрэгъу псори абы хигъэщIащ. Псом хуэмыдэу удэзыхьэхт кIэух зэIущIэр. Абы къыщыпэщIэтащ Америкэм и Штат Зэгуэтхэм къикIа бэнакIуэ лъэщ дыдэ Линдлэнд Мэтт. Ар 3:0-у хигъащIэри, ди лъахэгъур Олимп чемпион хъуащ.
Спортым хэкIыжа и ужькIэ Къардэн Мурат илъэс зыбжанэкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Президентым, иужькIэ - Iэтащхьэм, я чэнджэщэгъуу щытащ. ИтIанэ КъБР-м и Парламентым Физкультурэмрэ спортымкIэ и комитетым и Iэтащхьэу, СпортымкIэ министру лэжьащ, иджыпсту Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэщ, педагогикэ щIэныгъэхэм я кандидатщ.

Хъущт Аслъэнбэч (алыдж-урым бэнэкIэ)
Олимп чемпион - 2008 (Пекин, Китай)
Европэм и чемпион - 2008, 2009, 2010
Дунейпсо кубокыр къихьащ - 2008
2008 гъэр хуабжьу хуэугъурлащ Джылахъстэнейм хы­хьэ Белоглинкэ къуажэм къы­щалъ­хуа Хъущт Аслъэнбэч. А илъэсым ар хъуащ Европэм, Олимп Джэгухэм я чемпион, Дунейпсо кубокыр зыIэригъэхьащ. Псом хуэмыдэу гъуэзэджэт Пекин щызэхэта Олимпиадэм щиIа ехъулIэныгъэр. Аслъэнбэч Китайм щригъэкIуэкIа зэIущIитхуми щытекIуащ и хьэрхуэрэгъум зы очкои иримыту.
 Хъущтыр алыдж-урым бэнэкIэм профессиональнэу зыхуигъэсэн щыщIидзар гувауэщ - и ныбжьыр илъэс 20-м щIигъуауэщ. Абы и пэкIэ, и ныбжь щIалэ цIыкIухэм хуэдэу, къыщыхъуа къуажэм лъэпкъ бгырыпх бэнэкIэмкIэ щылажьэ секцэм зыщигъэсащ. АдэкIэ ерыщу щыпищащ еджапIэ зыщIэтIысхьа Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш академием.
Пекин и дыщэ медалыр Аслъэнбэч къыхуихьащ езым фIэкIа зыми къыхуэмыгъэсэбэп бэнэкIэ Iэмал гъуэзэджэм - «бгырыпх зэдзэкIа» зыфIащам. Мы спорт лIэужьыгъуэм хэтхэр щыгъуазэщ ар зэбгъэхъулIэну хуабжьу зэрыгугъур. КъызэрымыкIуэ къарумрэ Iэзагъымрэ къищынэмыщIауэ, абы пап­щIэ егъэлеяуэ псынщIагъ пхэлъын хуейщ:­ къыпщхьэщыс хьэрхуэрэгъум напIэзыпIэм укъы­IэщIокI, зэщIэбоубыдэ, алэрыбгъум къытыбоч­ри, уи щхьэмкIэ щхьэпрыбодз. Апхуэдэ Iэмалыр Аслъэнбэч хуабжьу дэзыхьэх бгырыпх лъэпкъ бэнэкIэм куэдрэ ущрохьэлIэ.
Хъущтым и «бгырыпх зэдзэкIам» дуней псом и спортсмен цIэрыIуэ куэд ихьащ. Иужьрейхэм ящыщщ Олимпиадэм и финалым щыхигъэщIа нэмыцэ абрагъуэ Энглих Мирко.

Мудрэн Беслъэн (дзюдо)
Олимп чемпион - 2016 (Рио-де-Жанейрэ, Бразилие)
Европэм и чемпион - 2012, 2014, 2015
Хуабжьу дызэрыщIэхъуэпсауэ, гуфIэгъуэшхуэкIэ щIидзащ Рио-де-Жанейрэ 2016 гъэм щекIуэкIа XXXI Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм. Абы и япэ махуэм Урысей Федерацэм дыщэ медалыр къыщыхуихьащ Бахъсэн къалэм щыщ адыгэ щIалэ Мудрэн Беслъэн - дзюдомкIэ килограмм 60-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм ар Олимп чемпион щыхъуащ!
Самбэращ Мудрэн Беслъэн спортым зэрыхыхьар. 2007 гъэм ар Урысей Федерацэм и чемпион хъуащ икIи дунейпсо зэпеуэм дыжьын медалыр къыщихьащ. Абыхэм къыхэкIыу «Дунейпсо классымкIэ спортым и мастер» цIэ лъапIэр къыфIащащ. АрщхьэкIэ иужькIэ дзюдор къыхихыжащ -щIэхъуэпсырт Олимп зэпеуэхэм хэтыну.
БэнэкIэ лIэужьыгъуэщIэр Беслъэн псынщIэу къигъэIурыщIащ икIи къыкIэлъыкIуэ илъэсым абыкIи къэралым щынэхъ лъэщ дыдэ хъуащ. АдэкIэ Европэм и чемпион (2012, 2014 гъэхэм), дунейпсо зэхьэзэхуэм етIуанэ (2014 гъэм) щыхъуащ, Европей джэгухэм (2015 гъэм) дыщэ медалыр къыщихьащ. Абыхэм къапэкIуащ «Урысей Федерацэм дзюдомкIэ щIыхь зиIэ и мастер» цIэр. АдэкIэ Олимп лъагапIэм хуэкIуэ гъуэгур къызэIухат.

(КъыкIэлъыкIуэнущ).

 

Жыласэ Заурбэч.
Поделиться:

Читать также: