Джэданэ зэкъуэшхэр

Куэдрэ къэхъуркъым зы адэ-анэм къалъхуа зэкъуэшхэм ехъулIэныгъэ инхэр спортым щаIэу. Нобэ зи гугъу фхуэтщIыну Джэданэхэ Залымрэ Алимрэ дзюдом лъэужь дахэ къыщагъэнащ икIи тIури дунейпсо классымкIэ спортым и мастер хъуащ.

Къамылыкъуэ адыгэ къуажэжьыр зи къежьапIэу Налшык псэупIэ зыхуэхъуа Джэданэ Щэлэуат къалэшхуэм къахузэIуиха Iэмал псори и къуитIым нэсу къахуигъэсэбэпащ. ЗэкIэлъхьэужьу 1981, 1983 гъэхэм къыхуалъхуа Залымрэ Алимрэ абы къигъэхъуащ къызыхэкIа лъэпкъ хабзэмрэ нэмысымрэ яIыгъыу, я Iэпкълъэпкъыр жырым хуэдэу псыхьауэ. И къуэхэм я ныбжьыр илъэситху ирикъуа къудейуэ арат тренер гъуэзэджэ Сэралъп Олег и деж самбэмрэ дзюдомрэ зыщыхуагъэсэну щритам.
Залым нэхъыжьти, Алим абы сыт илъэныкъуэкIи дэплъейрт икIи и щапхъэт. Зэкъуэш цIыкIухэр зэхуэгумащIэу, зыр адрейм къыщхьэщыжрэ игъэгушхуэу къэхъуащ. Дауи, Залымщ япэ ехъулIэныгъэхэр зиIар, ауэ ахэр тIуми зэдагуэш зэпытт.
Я ныбжьыр нэхъ къыдэкIуэтеихукIэ, зэкъуэшхэр нэхъ зэкIэщIэкI хъуащ. Ахэр зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм зэтемыхуэу куэдрэ хэтт, мазэм, илъэсым зэкъуэтIакъуэ фIэкIа щызэхуэмызэ къэхъуу. АрщхьэкIэ я хъыбар зэрымыщIэу, телефонкIэ нэхъ мыхъуми зэмыпсалъэу зы махуи дэкIыртэкъым.
ЗэкъуэшитIри Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам 2007-2017 гъэхэм сыт щыгъуи ираджащ. Залым самбэри дзюдори зэдихьащ, ехъулIэныгъэ инхэр зэхуэдэу щиIэу. А тIумкIи спортым и мастер хъуащ. ЖыпIэну ирикъунщ Джэданэ Залым 2001 гъэм екIуэкIа, самбэмкIэ къэралым и зэхьэзэхуэм зэрыщытекIуар икIи а илъэс дыдэм дунейпсо чемпионатым и финалым зэрыщыбэнар. Илъэситху дэкIри, дзюдомкIэ Дунейпсо кубокым Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам хэту щIэбэнащ икIи ещанэ щыхъуащ. А гъэ дыдэм къэралым и кубокыр зыIэригъэхьащ. Аргуэру илъэс дэкIри, Европэм и финалым нэсащ.
2005-2008 гъэхэм Джэданэ Залым зыри къыщыпэлъэщакъым Урысей Федерацэм IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэм и чемпионатым. Псоми ящIэрт абыхэм адыгэ щIалэр зэрыщытекIуэнур.
Иужьу Залым ехъулIэныгъэ ин щиIар 2017 гъэращ. Америкэм и Штат Зэгуэтхэм и Лос-Анджелес къалэм щекIуэкIа, Полицейхэмрэ мафIэсгъэункIыфIхэмрэ я XVII Дунейпсо джэгухэм килограмм 66-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм ар щытекIуэри, Урысей Федерацэм дыщэ медалыр къыхуихьащ. Абы папщIэ хигъэщIащ Кубэм, Бразилием, Монголием, Къэзахъстаным, Китайм я бэнакIуэ лъэщхэр. КIэух зэIущIэм къищынэмыщIа, адрей псоми хухаха зэманыр имыухыу ди лъахэгъур и хьэрхуэрэгъухэм ятекIуащ.
Залым и къуэш нэхъыщIэ Алими зэрыгушхуэн и куэдщ. Абыи самбэри дзюдори зэдихьу щIи­дзат икIи 2004 гъэм Урысей Федерацэм и чемпион самбэмкIэ хъуат. АрщхьэкIэ иужьым дзюдом къытеувыIащ ар Олимп джэгухэм я программэм зэрыхэтым къыхэкIыу. Дэтхэнэ спортсменми япэ иригъэщ а зэхьэзэхуэ иным хэтын папщIэ Джэданэ Алим куэд дыдэ илэжьащ. Абы дзюдомкIэ къэралым и чемпионыгъэр 2006 гъэм зыIэригъэхьэщ, илъэситI дэкIауэ Европэм и жэз медалыр щIигъужри, Китайм и къалащхьэ Пекин щекIуэкIыну Гъэмахуэ Олимп джэгухэм хэхуащ.
Псори хъарзынэу ежьа хуэдэт. Алим и хьэрхуэрэгъухэр иригъэкIуэтэкIыурэ килограмм 66-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм и финалым и Iыхьэ плIанэм нэсат. АдэкIэ чемпионыгъэм лъэбакъуищ иIэжу арат. АрщхьэкIэ Франджым щыщ Дарбеле Бенджамен фIэкIыфакъым. Жэз медалым папщIэ Кубэм икIа Аренсибиа Йорданис щебэнами къыхигъэщIащ.
Китайм щекIуэкIа Олимпиадэм ехъулIэныгъэ зэрыщызыIэримыгъэхьэфар и гум щIыхьа пэтми, Алим къыгурыIуэрт абдежым гъащIэр зэрыщимыухыр икIи илъэс 25-рэ фIэкIа ныбжьу зимыIэ спортсменыр адэкIи ерыщу бэнэн зэрыхуейр. АбыкIи лъэкI къигъэнакъым. И къуэш нэхъыжь Залым и унафэм щIэту къыкIэлъыкIуэ олимп лъэхъэнэми зыхуигъэхьэзыращ икIи и зэфIэкIым зыми шэч къытригъэхьакъым. Ар зэхьэзэхуэ куэдым щытекIуащ, ауэ нэхъ мыхьэнэшхуэ дыдэ зиIэр 2012 гъэм и пэщIэдзэм Челябинск щызэхэта, Европэм и чемпионатрат. Абы кърикIуахэм япкъ иткIэ яубзыхунут Лондон гъэмахуэм щекIуэкIыну Олимп джэгухэм хэтынухэр.
Зэхьэзэхуэм и япэ махуэм гуфIэгъуэ ин къытхуихьащ - дыщэ медалхэр зыIэрагъэхьащ килограмм 60-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм хэта Мудрэн Беслъэнрэ килограмм 66-м нэс зи хьэлъагъ Джэданэ Алимрэ. Ахэр Европэм и чемпион хъуащ икIи Олимп джэгухэм хуэзышэ гъуэгухэр къахузэIуха хуэдэт.
Джэданэ Алим и япэ хьэрхуэрэгъухэр къытемыхьэлъащэу Челябинск щыхигъэщIащ. ЯпэщIыкIэ ар ефIэкIащ румын Фази Данэ. КъыкIэлъыкIуэу Азербайджаным щыщ Шихализада Нихьэтрэ Куржым къикIа Шавдатуашвили Лашэрэ «иригъэкIуэтэкIащ».
Финалым кIуэн папщIэ Алим ныкъуэкъуэгъу къыхуэхъуащ мэжэр (венгр) Унгвари Миклош. Адыгэ щIалэм ари иригъэкIуэтыну хузэфIэкIащ. АдэкIэ Европэм и чемпион хъунур щызэхэкIыну кIэух зэIущIэм къыщыпэплъэрт поляк Ковальский Томаш.
Дауи, Джэданэм и зэфIэкI псори финалым къыщигъэлъэгъуащ – ахэр зэрымымащIэр дзюдом дихьэх дэтхэнэми ещIэ. Алим къыпэщIэтри езым хуэфэщэнт икIи Европэм и чемпион хъунур щызэхэкIар зэIущIэр иухыным секунд 20 иIэжущ. Ди лъахэгъум и Iэзагъ, ерыщагъ псори зэщIикъуэжри, и хьэрхуэрэгъу лъэщыр хигъэщIащ!
Арати, Челябинск и «Трактор» стадион абрагъуэм щекIуэкI зэхьэзэхуэм и япэ махуэр адыгэ щIалэхэм хуабжьу яхуэугъурлащ – зэи къэмыхъуауэ, Мудрэн Беслъэнрэ Джэданэ Алимрэ Европэм и чемпион хъуащ.
- Европэм и чемпионатыр зэи тыншкъым, - жиIащ Джэданэм зэхьэзэхуэм щытекIуа иужькIэ журналистхэм щаIущIам. – Дыщэм сынэсын папщIэ гъуэгуанэ хьэлъэ къызэзнэкIащ: абы ипэкIэ щэнейрэ жэз медалхэр къэсхьащ. Иджы чемпион сызэрыхъуам дэрэжэгъуэ ин къызет. ТекIуэныгъэр къысхуэзыхьа тедзэкIэр къызэрызэхъулIар, уеблэмэ, сщIэркъым. КъыздэщI цIыху минхэм къару лей къысхалъхьауэ къыщIэкIынущ.
- Тыншу уи хьэрхуэрэгъур хэбгъащIэмэ нэхъ къапщтэрэ хьэмэ, нобэ хуэдэу, гугъу удехьмэ текIуэныгъэр нэхъ IэфI?
- Тыншу утекIуэкIэ е пфIахькIэ, зыри къуиткъым. Гугъуехьым къыхэпхаращ IэфI зыщIэлъыр.
- 2008 гъэм екIуэкIа Олимп джэгухэм етхуанэ ущыхъуащ. Абы лъандэрэ блэкIа зэманым уи Iэзагъым хэбгъэхъуауэ къэплъытэрэ, Лондон медаль къыщыпхьыфын хуэдэу?
- Иджыпсту псом ящхьэр Олимпиадэм кIуэнухэм сахэхуэнырщ. Нобэ сыт хуэдэ зэхьэзэхуэм сыхэтынуи, абы сыщытекIуэнуи сыхьэзырщ. АрщхьэкIэ спортым сытри къыщыхъуфынущ. Къапщтэмэ, блэкIа Олимп джэгухэм сэ текIуэныгъэр щысIэщIахар иужь дыдэ секундхэрщ икIи абы къыхэкIыу зыри жысIэфынукъым. ЯпэщIыкIэ Лондон кIуэнухэр ираубзыху.
Алим и псэм ищIа хуэдэт гугъуехь лейхэр къызэрыхукъуэкIынур. Европэм и иужьрей чемпионатым зэрыщытекIуами, дунейпсо рейтингым япэ дыдэу зэрыщытми щхьэкIэ къамыгъанэу, ар ирагъэкIуэтэкIри, Олимп джэгухэм нэгъуэщI ягъэкIуащ. Ардыдэр абы щыгъуэм къыщыщIащ Мудрэн Беслъэни.
АдэкIэ хьэлэматыгъэшхуэ спортым хэлъыжтэкъым. Пэжщ, ар иджыри зэхьэзэхуэ зыбжанэм щытекIуащ, «Тажышхуэ», Гран-При зэпеуэхэри хэту, ауэ нэхъ щIалэIуэхэр иджы япэ игъэщын хуейт.
Алэрыбгъум къикIыжами, Джэданэ зэкъуэшхэм дзюдор IэщIыб ящIакъым. Илъэсищ ипэкIэ Дзюдоистхэр щагъэхьэзыр центр Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым абыхэм къыщызэIуахащ. Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и тренер Джэданэ Залымрэ абы и къуэш нэхъыщIэ Алимрэ педагогикэ щIэныгъэхэм я кандидатщ икIи щIэблэр гъащIэми спортми хуагъасэ. Абыхэм я деж ныбжьыщIэ цIыкIухэр пщэдджыжьми пщыхьэщхьэми куэду йокIуалIэ. Зэкъуэш цIэрыIуэхэм абыхэм лIы нэс къыхащIыкI икIи дзюдомкIэ екIуэкIыну зэхьэзэхуэхэм хуагъэхьэзыр. Шэч хэлъкъым къэралми дунейми я чемпионхэр нобэрей бэнакIуэ ныбжьыщIэхэм къазэрыхэкIынум.
Мыбы къекIуалIэхэм куэду яхэтщ Нартан къуажэм дэт сабий интернатым щIэсхэри. Ахэр нэхъ Iэчлъэчу икIи бэшэчу тренерхэм къащохъу, я гугъэфIхэри ирапх.
Джэданэ зэкъуэшхэм я гъэсапIэм къэкIуэну дахэ зэриIэм шэч хэлъкъым. Абы къыщызэрагъэпэщыну я мурадщ ДзюдомкIэ олимп зыхуэгъэхьэзырыныгъэм и центр. А гупсысэр университетми республикэми я унафэщIхэм къыдаIыгъащ.
УнагъуэкIи насыпыфIэ хъуащ Джэданэхэ Залымрэ Алимрэ. Абыхэм бын узыншэ икIи щэныфIэ къащIохъуэ, я адэхэм яхуэфащэу, я пщIэр нэхъри яIэту.

Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и тренер, дунейпсо классымкIэ спортым и мастер Джэданэ Залым.


Европэм и чемпион, «Тажышхуэ», Гран-При зэпеуэхэм щытекIуа Джэданэ Алим.


Къэралым и Президент Путин Владимир щахьэщIам.


И хьэрхуэрэгъур хегъащIэ.


Джэданэ зэкъуэшхэр Мейкъуапэ щыIэу.


Я гъэсэнхэм ядэщIыгъуу.

ЖЫЛАСЭ Заурбэч.
Поделиться: