Урысей Федерацэм и егъэджэныгъэ IэнатIэм иджырей лъэхъэнэм зэхъуэкIыныгъэ инхэр щокIуэкI. «Егъэджэныгъэм и хабзэхэр» къэрал дэфтэрым къызэрыщыгъэлъэгъуамкIэ, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм автономие иратащ, абы щызэфIах егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ, щIэныгъэ, финанс, экономикэ Iуэхугъуэхэм, абыхэм епха мардэхэм, методикэ Iэмалхэм, технологиехэм ятеухуа хуитыныгъэхэр зэраIэм и щыхьэту. А Iуэхугъуэхэм япкъ иткIэ, егъэджэныгъэм къыхыхьащ тхылъыщIэхэр, пособиещIэхэр, технологие пэрытхэр. 21-нэ лIэщIыгъуэм и школакIуэри куэдкIэ къыщхьэщокI блэкIа лъэхъэнэм и еджакIуэм.
Апхуэдэ щытыкIэм ит школым и дежкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ абы и унафэщIу хэт щытми. ЕджапIэм и пашэр – ар IуэхущIапIэм щекIуэкI лэжьыгъэфI псоми я зэхэублакIуэу, жэрдэмщIакIуэу, ехъулIэныгъэ къызыдэкIуэну щIэм и телъхьэу увын хуей цIыхущ. АтIэми сыт хуэдэу зэрыщытын хуейр иджырей школ унафэщIыр: егъэджакIуэ Iэзэу хьэмэрэ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэу?
Сэ сызэригугъэмкIэ, иджырей курыт школым и унафэр IэщIэлъын хуейщ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэм. Абы хэлъыпхъэ хьэл-щэнхэм я нэхъыщхьэщ зыпэрыт къалэным хищIыкIыныр, цIыху хэтыкIэ дахэ иIэныр, и нэIэм щIэт гупым хуэнабдзэгубдзаплъэныр, унафэ пыухыкIахэр къэщтэным тегушхуэныр, лэжьыгъэм творческэ бгъэдыхьэкIэ хуиIэныр. АдэкIи пыпщэ хъунущ а хьэлхэм, ауэ, къызэрыслъытэмкIэ, псом нэхърэ нэхъыщхьэр егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэфI къезыхьэлIэн гуп зэщIэбгъэуIуэнырщ. Сабийм дэлажьэр, епсалъэр, абы и хьэл-щэныр зыубзыхур егъэджакIуэрауэ щыщыткIэ, унафэщIым IэщIагъэлIым дзыхь хуищIын, апхуэдэуи хуитыныгъэ иритын хуейщ и пщэрылъ къалэнхэр къызыхуэтыншэу зэфIихынымкIэ.
Нарткъалэ дэт курыт школ №2-м илъэс 35-м щIигъуауэ сыщолажьэ сэ. А зэманым къриубыдэу егъэджакIуэфI куэдым сарихьэлIащ, ноби садолажьэ. Си насып къикIри, егъэджэныгъэм сыщыхыхьа дыдэм и нэIэм сыщIэтащ щIыпIэ IэнатIэм и зэфIэувэныгъэм, зыужьыныгъэм зи гъащIэ псор тыхь хуэзыщIа Шыд Хьэзрит Къасбот и къуэм. ЕгъэджакIуэ Iэзэ, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ хьэлэмэт Хьэзрит илъэс куэдкIэ хьэлэлу игъэзэщIащ школым и унафэщI къалэныр. Зэчиишхуэ зыбгъэдэлъа а цIыху щыпкъэр, зи зэфIэкI лъагэмкIэ адрейхэм къахэщхьэхукI IэщIагъэлIыр илъэс 64-кIэ щылэжьащ егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм. А лъэхъэнэм къриубыдэу ар щытащ тхыдэмкIэ егъэджакIуэу, школым и унафэщIым и къуэдзэу, школ унафэщIу, Аруан районым егъэджэныгъэмкIэ и IэнатIэм и пашэу. Сыт хуэдэ къалэн пщэрылъ къыщамыщIами, Шыдым ар ирихьэкIащ и гуи и пси хилъхьэу.
И нэIэр зытет дэтхэнэ лэжьакIуэми хуэнабдзэгубдзаплъэт нэхъыжьыфIыр. Уи дерсхэм щIэсынумэ, абыкIэ хъыбар уигъащIэрти, уимыгъэгузавэу, уимыгъэгужьейуэ уи лэжьэкIэм кIэлъыплъырт. Урокхэр зэфIэкIа нэужь, сощIэж, и деж ущIишэрти, пщIэ къызэрыпхуищIыр плъагъуу, щабэу, гуапэу къопсалъэрт, щыщIэныгъэ е узыхунэмыса гуэр щыIэмэ, Iэдэбу гу лъыуигъатэу. БлигъэкIынутэкъым уи зы ехъулIэныгъэ цIыкIуи, ар дерс тыкIэм епхами, сабийхэм уазэрепсалъэм ехьэлIами. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм егъэджакIуэ ныбжьыщIэхэр Iуэхум нэхъри дытригъэгушхуэрт, сыт хуэдэ къэпщытэныгъэми дыхуэхьэзыру дигъасэрт. Адэ ущие щабэм едгъэщхь а зэхущытыкIэр зыхэзыщIэ дэри сыт щыгъуи дыхущIэкъурт ди къалэнхэр тэмэму зэрыдгъэзэщIэным, Хьэзрит къызэрытщыгугъым нэхърэ нэхъыфIыж дыхъуным. Апхуэдэу щытыр егъэджакIуэхэм я закъуэтэкъым, атIэ школым и гъэсэнхэри арат. Школым щекIуэкI егъэджэныгъэ лэжьыгъэм къыдэкIуэу, Шыдым гулъытэшхуэ хуищIырт спортым, физкультурэм. Ар хуабжьу иригушхуэрт ди еджакIуэхэм абыкIэ къахь текIуэныгъэхэм.
СССР-м цIыхубэр егъэджэнымкIэ и отличник, РСФСР-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Шыд Хьэзрит Къасбот и къуэм хуэдэу ди школым и зэфIэувэныгъэм и гуащIэ ин хэзылъхьахэм ящыщщ КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Чэт Светланэ Малил и пхъур. Ар илъэс куэдкIэ лэжьащ школ унафэщIым егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къуэдзэу, иужькIэ школым и пашэуи щытащ.
Апхуэдэ унафэщI щыпкъэхэм зэтрагъэува лэжьыгъэр адэкIэ згъэкIуэтэну, нэхъри езгъэфIэкIуэну пщэрылъ къыщысщащIым, сэ, дауи, жэуаплыныгъэ ин зыхэсщIащ. Шыдымрэ Чэтымрэ я тетыгъуэм еджапIэм зыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм уахуэфащэу, абыхэм уадэхъуу зэрыщытыпхъэм къыдэкIуэу, ахэр гъэбэгъуэнри си къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщт. Ар къызыхуэтыншэу зэрызгъэзэщIэным си къаруи зэфIэкIи есхьэлIэу солажьэ, си нэIэм щIэт гуп узыншэр си тегъэщIапIэу. Барбер Майкл, Инджылызым и иджырей егъэджэныгъэ IэнатIэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа профессор цIэрыIуэм, зэрыжиIауэ, егъэджэныгъэм и фIагъыр зэлъытар школым щылажьэ егъэджакIуэм бгъэдэлъ Iэзагъырщ. А лъэныкъуэмкIэ уеплъмэ, ди школым, ди гуапэ зэрыхъущи, щолажьэ щIэныгъэ куурэ зэфIэкI лъагэрэ зыбгъэдэлъ IэщIагъэлIхэр. Ди егъэджакIуэ 80-м ящыщу 70-м я IэщIагъэмкIэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ ябгъэдэлъщ. Абыхэм яхэтщ щIыхь зиIэ егъэджакIуи, егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ лэжьакIуэхэри, къэрал дамыгъэ лъапIэхэр зыхуагъэфэщахэри. Гуп зэрыIыгъыр зэгурыIуэу, зэдэууэ хуолажьэ къалэн нэхъыщхьэм: щIэныгъэ куурэ гъэсэныгъэ екIурэ зиIэ щIэблэ щIыпIэм къитэджэным.
Ди школыр тIэунейрэ хъуащ «Урысейм и курыт школ нэхъыфIи 100» къэралпсо зэпеуэм и лауреат. Апхуэдэ ехъулIэныгъэхэм къакIэлъыкIуащ ди IуэхущIапIэм и цIэр фIыкIэ 2015 гъэми къызэрыраIуар. Математикэр егъэджынымкIэ Москва щыIэ центрым, УФ-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм къыдиIыгъыу, а илъэсым ирагъэкIуэкIа зэхьэзэхуэм и къалэн нэхъыщхьэр ныбжьыщIэхэм математикэмкIэ ябгъэдэлъ щIэныгъэм и фIагъыр къэхутэнырати, абы щыгъуи дыхэхуащ а унэтIыныгъэмкIэ нэхъыфIу къалъытахэр зратха «Топ 200» дэфтэрым. Ди республикэм щылажьэ курыт школхэм ящыщу щы къудейщ а зэпеуэм зи цIэр фIыкIэ къыщраIуар.
Мы гъэм илъэси 5 мэхъури, школым щокIуэкI Занков и егъэджэныгъэ методикэр лэжьыгъэм хэпщэнымкIэ федеральнэ къэхутэныгъэхэр. 2016 гъэм къэтщта а методикэр жэуаплыныгъэ ин зыпылъ Iуэхугъуэщ, ауэ, ди гуапэ зэрыхъущи, ди егъэджакIуэхэр хъарзынэу абы полъэщ. ЖыпIэнурамэ, апхуэдэ зэпеуэ куэдым хэтщ ди егъэджакIуэхэри ди еджакIуэ цIыкIухэри, текIуэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэр къахьу, школым и цIэр фIыкIэ ягъэIуу. Ди ехъулIэныгъэхэр къэзыгъэлъагъуэ пщалъэхэм ящыщщ ди еджакIуэхэр къэрал къэпщытэныгъэхэм зэрапэлъэщ щIыкIэр, ЕГЭ-мкIэ, ГИА-мкIэ къахьыф баллхэм я бжыгъэр. АбыхэмкIи ди Iуэхухэр хъарзынэщ.
ЛъэхъэнэщIэм къалэныщIэхэр къытхуегъэув. Ди школыр дапщэщи хущIэкъунущ егъэджэныгъэм къыхыхьэ мардэщIэхэр къигъэсэбэпурэ щIэныгъэфI зыбгъэдэлъ, къызыхэкIа лъэпкъым хуэфащэ щIэблэфI зэригъэсэным.
Нарткъалэ дэт курыт школ №2-м и унафэщI.
