Зэманымрэ къалэнымрэ

Урысейм и телеканалхэм щызэпыуркъым иужьрей тхьэмахуитI зэхуакум фэтэр куэду зэхэт «Хрущёвка» унэ зэтетхэм къыщыхъуа насыпыншагъэхэм ятеухуа псалъэмакъыр.

Къалэхэм дэт унэхэм я зэхуэдитIым нэблагъэр зыIыгъыр «фондыжьым» хэт апхуэдэ псэупIэхэрщ, нобэ къагъэсэбэп иджырей пкъыгъуэ мыгурыIуэгъуэхэр щыплъагъукIэ, зыщIытебгъэгусэни щымыIэжу. Ахэр къызыхэщIыкIар сыткIи узытемышыныхьыжын чырбыш плъыжьрэ пхъэкIэбжьэкIэ къабзэмрэщ, а зэманым зекIуа шынагъуэншагъэ мардэхэмрэ архитектурэ хабзэхэмрэ тету яухуащ. Псори ауэ къэгъэнауэ, абыхэм я нэхъыбэр къалэкухэм итщ. Куэд щыгъуазэщ иужьрей илъэс зэкIэлъыкIуэхэм ахэр, я унащхьэхэм къыщыщIэдзауэ я лъабжьэхэм нэсыху, зыхуей зэрыхуагъэзам. Ауэ сыт хуэдиз зэгъэпэщыжыныгъэ лэжьыгъэ ирамыщIылIэми, «Хрущёвкэхэри» зэгуэр жьы мэхъу. ГъащIэм къыщыхъу дэтхэнэ зы зэхъуэкIыныгъэми къыкъуотэджыкI нобэм къэса хабзэ пэжхэм я бийуэ къэув мылъку  зэрыпхъуэр икIи абыхэм я зэранкIэ Iуэхугъуэ куэд зэрыщымыта мэхъу, цIыхубэм я фейдэ зыхэмылъ Iуэху еплъыкIэхэр лъабжьэ хуащIрэ, я жыпым телажьэу. Апхуэдэу къэунэхуатэкъэ «машинэхэм я гъэувыпIэ» зыфIащар, цIыхухэр зэпэщIигъэувэжу. Ауэрэ къыкъуэкIатэкъэ «Хрущёвкэхэр» зытет щIыр къэзыщэхужыну хуейхэр…

 ЩIым и закъуэкъым абыхэм ноби нэ зращыр - япэ къатхэр къащэхури, абыхэм тыкуэнхэр, салонхэр, медицинэ центрхэр къыщызэIуах. Абыхэм ар зытращIыхьыр нобэкъым икIи пщэдейкъым…

Коммунальнэ Iуэхутхьэбзэхэм я уасэр щат IэнатIэ цIыкIухэм ящыщ зым, цIыхум я пIэщIэгъуэ зэман дыдэм хуэзэу, зы цIыхубз къыIухьащ. Чэзур къылъысу ар ува нэужь, мыдрейхэр абы ежьэн хуей хъуащ сыхьэт ныкъуэ енкIэ - псори мэпIащIэ, хэти лэжьапIэм къыкIэроху. Ар езыми елъагъу, арщхьэкIэ и напIэр мыхуадэу, сэ фэтэритхум я уасэ стын хуейщ жеIэри, мэувыж… И Iуэхур зэфIэкIыу ар щIэкIыжа нэужь адрейхэр зэхъуцэцащ, «мопхуэдэм и щхьэгъусэщ», мыбы фэтэр куэду зэтет унэхэм я япэ къатхэр зыщIещахуэ, жаIэри.

Ухуеймэ зыщIэщахуэ. Апхуэдэхэм япэувыж иджы щыIэжкъым, ауэ псом нэхърэ нэхъ зэгупсысыпхъэр апхуэдэ иримыкъужхэр илъэс куэдкIэ узэIэбэкIыжмэ яухуа унэхэр зытет щIыри къащэхужыну зэрыхэтырщ. ИгъащIэ лъандэрэ а унэхэм щыпсэуахэм къэралым къыхуалэжьари а унэхэр къэралым къазэрыритари хэкIуэдауэ. Ауэ щыхъукIэ, апхуэдэ хьэгъэщагъэхэр и кIэм нэсыху, унэхэм щыпсэухэм зы хъыбар ирагъащIэркъым. ИужькIэ абы гу лъатэ щыхъум, унэхэм щыпсэухэр зэгухьэурэ ар зытет щIыр езыхэм къагъэнэжу хуежьащ. Ар щIыжытIэращи, цIыхум я гупсысэр лъэщIыхьэну хунэмысу, «хабзэ» гъэщIэгъуэныщэхэр къыхокIэрахъуэ ди гъащIэм, къэзыщтэри къыщащтэри мыгурыIуэгъуащэу. ЦIыху къызэрыгуэкIхэм ар къагурыIуэху, модрейхэм я Iэр зыпекIуэкIыр зэщIакъуэ, ящIэ псори «хабзэкIэ» щIэгъэбыдэжауэ. АдэкIэ-щэ?

АдэкIэ къэхъункIэ хъунур тхьэмахуитI хъуауэ а дагъэлъагъу насыпыншагъэхэрщ. «Хрущёвкэхэм» я япэ къатхэр къэзыщэхухэм якIэлъыплъын хуейт ар зэращIынумкIэ, къызэрагъэсэбэпынумкIэ. А псоми щхьэ хэтын хуей, апхуэдэ унэхэм я япэ къатхэм я убзыхукIэм еIусэну ар къэзыщэхухэм хуитыныгъэ зэрамыIэмкIэ зы унафэ къащтэн щхьэкIэ… «Хрущёвка» унэ дапщэ дэт ди къалэхэм, япэ къатхэм зэхъуэкIыныгъэхэр иратауэ. Подъезд псор къехуэхын щхьэкIэ куэд ухуейкъым - япэ къатым а блынхэр Iупхмэ зэфIэкIащ. ФIэщщIыгъуейщ абыхэм зыгуэр япэрыуэу. Апхуэдэ щытыкIэм иткъэ балконхэри. Дапщэрэ къащта унафэ зэхэмыбзхэр, илъэс ныкъуэ хуэдэкIэ ягъэлажьэрэ, адэкIэ цIыхум зыхуейр ящIэу ежьэжу. «Хрущёвка» дапщэм IуащIыхьа пэш кIуэцI хуэдиз зи инагъ балкон шынагъуэхэр?..

ЕплIанэ, етхуанэ къатхэм къытращIыхь балконкIэ уеджэ мыхъуну, пэш псохэр. Ахэр кIэрагъэувэ балкон зэи зыIумыта щIыпIэхэми. Апхуэдиз зи инагъыр зыIыгъыр гъущI лъакъуэ къызэрыгуэкIщ. Ар щащIым Iуэхум кIэлъыплъыну зи къалэнхэм загъэхьеякъым. Загъэхъейркъым унэм щыпсэухэми - зыми фэжагъуэ къахьыну хуейкъым. Къэнэжыр ар къехуэхыу, цIыхум фэбжь щыхахынум пэплъэнырщ. Зи зэранкIэ цIыху хэкIуадэхэми тралъхьэнур илъэсиплIщ. Псом нэхърэ нэхъ цIыхугъэншэр, нэгъуэщIым емыгупсысу, Iулъхьэрэ лъэIукIэ зи гугъу тщIы ухуэныгъэхэр апхуэдиз лъагапIэм фIэзыщIыхьхэрщ, хъунщ ар етIуанэ, Iэмал имыIэжмэ, ещанэ къатмэ. Къалэ администрацэм и сайтым илъщ: сантиметр 30 зи балконхэм хэзыгъахъуэхэм Iэмал имыIэу хъыбар къэдвгъащIэ, сыту жыпIэмэ, апхуэдэ зэхъуэкIыныгъэхэр Iэмал имыIэу «унэ тхылъым» итхэн хуейщ. Астрахань къыщыхъуа насыпыншагъэмкIэ ягъэкъуэншами захуигъэзат къалэ унафэщIхэм, арщхьэкIэ абыхэм къратыжыну жэуапым пэмыплъэу езыр зыхуейр ищIащ… Хуитыныгъэ къызэрырамытамкIэ тхылъымпIэр къыщыIэрыхьэжа махуэм къехуэхащ унэр.

«Хрущёвкэхэм» я балконхэм сантиметр зыбжанэ къыхэбгъахъуэу гъущI хъар къыщIебгъалъхьэкIэ ар зэран хъуну къыщIэкIынкъым, жьы хъуа балконхэр нэхъри нэхъ игъэбыдэн, уэшхыпсым имылъэсын мыхъумэ. Апхуэдэ Iуэхухэр унафэ пыухыкIам щIэтмэ, псори тыншынут, шынагъуэ къэмыхъунри хэлът. Капремонтым хиубыда ди къалэ унэхэм я балкон куэд зэщхьу къащIыхьащ, уеплъын къудейр гухэхъуэгъуэу, ауэ Iэмал имыIэу цIыхухэм къахокI зы хабзи къизымыдзэ щхьэзыфIэфIхэр. ИтIанэ - зым и зэраныр щэм йокI жыхуаIэращ.

Куэд мы махуэхэм зэрыкIэлъыплъащи, а подъезд къехуэхахэм зы дакъикъи яIэжакъым а насыпыншагъэм IэщIэкIыну. ПIалъэр, къалэныр, хабзэм ебэкъуэныр, мылъку лей зэхьэлIэныр - псоми я Iэужь яIэжщ.