Уи анэдэлъхубзэм хуэпщI пщIэращ псоми лъабжьэ хуэхъур

Километр мин бжыгъэ зэпыбупщIу, кхъухьлъатэ­хэр зэпхъуэкIыу нэгъуэщI къэрал укъыщыхутауэ къып­щыхъуркъым Кфар-Камэ ущыдэткIэ. Абы и хьэуами адыгэмэ хэтщ. Зи бзэм пщIэ хуэзыщIыж хэхэс адыгэ дунейм тетмэ, ар Израилым исхэрщ. Адыгэбзэр зэраджыр дэ къэдгъэсэбэп алфавитырщ - кириллицэрщ. Ар­ нэхъ къыщIыхахари я адэжь щIыналъэм щып­сэухэм а алыфбейр къызэрагъэсэбэпыр аращ. Щыпсэу къэралы­гъуэр фIыуэ къазэрыхущытыр къагъэсэбэпу­рэ, абы щыпсэу адыгэ­хэр я бзэм и пщIэр къы­зэраIэтыным хущIокъу.

КЪУАЖЭМ ущыдыхьэкIэ гъуэгугъэлъагъуэхэм тет псалъэхэр журтыбзэ­кIи адыгэб­зэкIи тетхащ, Iуэху­щIапIэу дэтми, уэрамхэми я цIэр адыгэбзэщ зэрытетыр икIи адыгэцIэщ зэрахьэр­ - Къэбэрдей, Ша­п­сыгъ, Iуащ­хьэмахуэ, Хъан­ гъуэгу, Налшык, Псы, Мазэ…
Кфар-Камэ щыпсэухэр зэрыпсалъэр шапсыгъ­ ­ди­алектырщ. Я бжэкIэми зы гъэщIэгъуэн хэлъщ. Псалъэм папщIэ, дэ щэщI, плIыщI жытIэмэ, абыхэм пщIырыпщIыбжэр ящIэркъым: щэщIым и пIэкIэ тIощIрэ пщIырэ, щэ ныкъуэм щхьэкIэ тIощIитIрэ зыпщIрэ жаIэ.
Абы дыщыIэху гугъу ­зы­къыддезыгъэхьахэм ящы­щщ Израилым ЭкономикэмкIэ и министерст­вэм и лэжьакIуэ, Кфар-Камэ щыIэ Адыгэ Хасэм жыджэру хэт Нэпсо Айбэч. ЗыплъыхьыпIэхэмрэ щIы­пIэ дахэхэмрэ я хъыбарыр къыджиIэурэ дишащ икIи дигъэлъэгъуащ абы. Айбэч ящыщщ къуажэ уэрамхэм адыгэцIэ зэрахьэнымкIэ жэрдэмыр къыхэзылъхьэу ар пхызыгъэкIахэм.
- Илъэс зыбжанэ ипэкIэ щIалэ гуп дызэхэсу ди хъуэп­сапIэу къэтIуэтауэ щытащ ди уэрам­хэм адыгэцIэ зэрахьэныр насыпышхуэу къызэрытлъытэр. Ди щIалэгъуэт, ди къару илъы­гъуэти, дызэрыгъэгуш­хуэри Iуэ­хум дыхуежьащ. УэрамыцIэхэм ятеухуауэ Израилым и къэрал хаб­зэ­хэр зэдгъащIэщ, абы папщIэ зызыхуэгъэзапхъэ­хэм депсалъэри, ди мура­дым яужь дихьэмэ, зэ­рыт­хузэфIэкIынур къыдгурыIуащ. ЩIалэ хъар­зы­нэхэр хэтт Хасэми, ды­зэхэтIысхьэри, къэдгупсысащ уэрамхэм цIэуэ хуэдгъэфащэхэр. Нэхъыщхьэу хэтлъагъуэр уэрамым и цIэм укъеджэмэ, адыгэр уигу къигъэкIын зэры­хуейрт, ди сабийхэм ялъагъурэ щыщIэупщIэкIэ, псалъэм къикIымрэ ар къыздитхамрэ яхуэтIуэтэныр щхьэ­пэ хъунут. Хабзэм тету, программэ дгъэпса нэужь, Хасэм етхьэлIэри, тхузэрагъэзэхуащ, здегъэхьыпхъэхэм ирагъэхьащ. Зэман текIуэдащ, ауэ зыми къытпиубыдаIакъым, зэ­рыфлъагъущи, нобэ нэр игъэгуфIэу, гур хигъахъуэу фIэлъщ.
- ЩIалэгъуалэм я гугъу щыпщIакIэ, сыщIэупщIэнут, сыт хуэдэ IэщIагъэхэм нэхъ хуеджэрэ?
- Ди щIалэгъуалэм я нэхъыбэр гъунэгъу къалэхэм дэт университетхэм щIотIысхьэ. Зыхуеджэр сыт жыпIэмэ, дохутыр, уэчыл, инженер, егъэджа­кIуэ IэщIагъэхэр нэхъ къыхах. Дэ куэд диIэщ завод­хэм, фабрикэхэм инже­неру щылажьэу, бзэ ­зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ егъэ­джакIуэу, унафэщIу IуэхущIапIэхэм щыIэу. Нэхъыбэр щылажьэр Хайфэрэ Тибериерэщ, ахэр ­нэхъ ди гъунэгъущи. Ди щIалэ куэдым дзэм, полицэм къулыкъу щащIэ.
- Я нэхъ цIыкIу дыдэри адыгэбзэкIэ зэрыпсалъэм, фи къуажэм нэгъуэщIыбзэ зэрыщызе­мыкIуэм хуэдэ нэгъуэщI­ зы къэрали ущрихьэлIэнукъым, Урысей Феде­рацэри яхэту. Сыт абы и щхьэусыгъуэу уэ къэп­лъытэр.
- Пэжщ ар! Ар тхэлъщ! Къуажэ щIыбым ди Iуэху щыдэдгъэкIыу хамэбзэкIэ дыщыпсалъэ щхьэкIэ, дыкъызэрыдыхьэжу адыгэбзэм дытохьэж. Ар къыще­жьар нобэкъым икIи ды­гъуасэкъым. АтIэ ди адэжь­хэм къытхалъ­хьам­ дытету аращ. Уи анэ­дэлъхубзэм хуэпщI пщIэращ псоми ­лъабжьэ хуэ­хъур, армы­хъумэ нэ­гъуэщI лъэпкъ ухэс щхьэкIэ ар пфIэкIуэдын ­хуейкъым. Дэ, адыгэхэм, ивритыр фIыуэ къыдощтэ, зыдогъэщIэф, уеблэмэ езы журтхэм ягъэщIагъуэу­ нэхъ пэжу дропсалъэ. Ауэ абы къикIыркъым бзэ ныкъуэу дыщытын хуейуэ, уи бзэр умыщIэжу, дауэ «сыадыгэщ», - жыпIэн?!
- Уэ экономикэмкIэ министерствэм ущолажьэ. Узыхуей IэщIагъэр зэбгъэгъуэта нэужь, лэжьапIэ тыншу къэбгъуэтрэ?
- ЩIэныгъэ нэхъыщ­хьэ уиIэмэ, уIэщIагъэлI­ хъар­зы­нэмэ, укъа­гъэщIэхъуну­къым. Уеблэмэ, узэры­адыгэр къащIамэ, нэхъ ­гу­лъытэ, дэчых къыпхуа­щIы­нущ. Сэ нэгъуэщI лъэп­къ щыщхэм жаIэу куэдрэ зэ­хэсхащ адыгэр зэ­ры­цIыху пэжыр, и лэ­жьыгъэр гугъэзагъэу зэ­ры­зэфIигъэ­кIыр, дзыхь хуэп­щIар езым и щхьэ Iуэхум хуэдэу зэ­рызэфIихыр. «Iуэху гуэр адыгэм и пщэ дэплъхьамэ, угъуэлъыжу у­жей хъунущ», - жаIэ журт­хэм.
Айбэч лэжьыгъэ зэ­ма­­ным къыщыдэхуэкIэ, ­Ады­гэ­ музейми щола­жьэ. Бзэ зэ­мылIэужьыгъуэ куэд зэ­рищIэм къы­хэкI­кIэ, Кфар-Камэ къы­дыхьэ туристхэми адыгэм и блэкIамрэ нобэ и щы­IэкIэмрэ ирегъэцIыху, музейм щIэлъ хьэпшыпхэм я мыхьэнэмрэ къызэрагъэ­сэбэпу щытамрэ яжреIэ, адыгэ щэнхабзэмрэ гъуаз­джэмрэ я къулеягъыр ­яхуеIуатэ.

Сурэтым: Нэпсо Айбэч адыгэ Iуэхум хуэжыджэрщ.