Абрэдж Сэфият Адыгэ Республикэм щыщ сабий тхакIуэ цIэрыIуэщ. Абы и усэхэр, таурыхъхэр, пьесэхэр мызэ-мытIэу къытехуащ «Адыгэ макъ» газетым, «Вагъуэбын» сабий журналым, урысыбзэкIи тхылъитI дунейм къытехьащ. Сабий усакIуэр илъэс куэдкIэ Мейкъуапэ дэт 3-нэ курыт школым егъэджакIуэу щылэжьащ. Абы и IэдакъэщIэкIхэр теухуащ хэкум, щIыуэпсым, сабиигъуэм.
Абрэдж Сэфият УФ-м и ТхакIуэхэм я союзым 2012 гъэ лъандэрэ хэтщ.
Си шы къарэм жыжьэ сехь
Сэ къызжаIэ махуэ къэс:
- Сыту дэгъуэу шым утес!
Сэ къызжаIэр сигу ирохь,
Си шы къарэм жыжьэ сехь.
И соку Iувыр жьым зэрихьэу,
Пщэдджыжь къэси гъуэгу дытохьэ,
Гъуэгур икъукIэ кIыхьщ, къиинщ:
Дуней псор дэ къытпэщылъщ…
Си хэкужьым, сядэм, сянэм,
Сэ сахуэзэшащ.
ФIыуэ слъагъухэм сапэIэщIэщ,
Си шы къарэм куэд ижащ.
КIыкъ-кIыкъ-кIыкъ, тIыкъ-тIыкъ-тIыкъ,
Ди хэкужь дыкъэсыжащ.
Сядэ-сянэм я гуфIэгъуэщ.
Шхынхэр куэду схуэзблах,
Си шым щабэу Iэ дызолъэ,
И жэрагъыр згъэунэхуащ.
КъыщысщIам абы и пIалъэ,
Пхъэ джэгуалъэу къыщIэкIащ.
Шы джэгуалъэр зейр сабийщ,
Дызэреджэр ТIэхьир цIыкIущ.
Къыу хужьхэр
Бжьыхьэ махуэу къыуху хъушэр
Псыхъуэ ныджэм щыслъэгъуащ:
Къыухэм дамэхэр щIаупскIэрт,
Я пщэху лантIэхэр къагъафэрт.
Гъуджэм хуэдэ псыежэхым
Къыу сурэтхэр къабзэу къощ.
ЛIэщIыгъуищэ зэднэкIахэм,
Къыухэр цIыхухэм яхъумащ.
Къыуху къуалэм я дахагъэр
Дауэ пхуэгъэпщкIунт?!
Къыуху къуалэр мащIэ мэхъур -
Я дахагъэм токIуэдэж.
Хъарбыз плъыжьыр
Дадэ хъарбызышхуэ
Хадэм кърихащ.
И дахагъэр тлъагъури,
Ди нэр тIэпихащ.
Хъарбыз кусэщхъуантIэр
Топ зэпэхъурейщ.
Хъарбыз щIыIэ зышхыр
Хуабжьу ехъулIащ!
Лагъэ иным илъ хъарбызыр
Дадэ къиупщIэтащ.
Дэпу плъыжьу, купкъхэр изу
Ар къызэгуэчащ.
Бзыгъэ иным мэ IэфI пихыу,
Дадэ къыдитащ…
А хъарбызым и хъыбарыр
Абдеж щыдухащ.
Хъарбыз пшхыну сыту тхъэгъуэ!
Хъарбыз щIыIэр сыту IэфI!
Модельер цIэрыIуэхэр
Армани Джорджио
Абы и цIэр зэхэзымыха цIыху къэгъуэтыгъуейщ. Итальян дизайнерым модэм и дунейм хьэпшып телъыджэ куэд къыщигъэщIащ – ар щыгъын, зэрызагъэщIэращIэ, унэр зэрагъэдахэ хьэпшып ирехъу.
Джорджио и лэжьыгъэр къыщыщIидзар Милан универмагхэм языхэзырщ. И ныбжьыр илъэс 30 щрикъуам абы ищIэрт щэкIхэм я зэхэлъыкIэмрэ цIыхухэм щатIэгъэну яфIэфIымрэ. Аращ модельерым и Iэзагъым лъабжьэ хуэхъуари. Илъэс зыбжанэ нэхъ дэмыкIыу езым и дамыгъэ зытет цIыхухъу щыгъынхэр иду щIидзащ.
Джорджио япэу игъэлъэгъуа щыгъынхэр цIыхухъу классикэ кIэстум зэфIэтхэрщ. Зы илъэс нэхъ дэмыкIыу, 1975 гъэм, абы цIыхубз щыгъынхэр иду щIидзащ. А гъэрауэ жыпIэ хъунущ «Армани и империем» щIэдзапIэ хуэхъуар. Абы щыгъуэ дунейм къытехьащ Джорджио и дамыгъэ зытет щIалэгъуалэ, спорт щыгъынхэр, зэрызагъэщIэращIэ хьэпшыпхэр. Зы илъэс докIри, Италием цIэрыIуэ щыхъуа дизайнерым Голливуд зыкъыщигъэлъэгъуэну иужь йохьэ. Голливуд актёрхэр зэщихуэпыкIыурэ, абы и цIэр дуней псом щыIуащ. Джорджио и кIэстумхэр, я щIыкIэкIи, я плъыфэкIи, къащхьэщокI а лъэхъэнэм щыIа щыгъынхэм. Гир Ричард, Коннери Шон сымэ «Жигало», «Красотка», «Неподкупные» фильмхэм щащыгъар Армани идахэрщ. Абы и фэилъхьэгъуэхэр лэжьапIэми щыпщыгъыну екIуу, зыщыбгъэпсэхукIи тыншу къалъытащ.
Илъэсих дэкIа нэужь, езым и цIэр зезыхьэ япэ фирмэ-тыкуэныр къызэIуех. «Giorgio Armani S.p.A» маркэм къызэщIиубыдэ хьэпшып, щыгъын псори щещэ. Апхуэдэурэ зеужьри, дуней псом фирмэ-тыкуэну мини 2 къыщызэIуех, зы илъэсым доллар зы мелард «игъэкIэрахъуэу». 1990 гъэм Армани и компаниер зэхигъэкIащ. «Giorgio Armani», «Emporio Armani» , «Mani» фирмэхэм уасэкIэ зэхуэмыдэ хьэпшыпхэр къыщIагъэкIыу щIадзэ, нэхъ къулейхэми, ику иту псэухэми, нэхъ хуэмыщIахэми къащэхуфын хуэдэу.
Иджыпсту Армани щыгъын къыщIэзыгъэкI лини 6 иIэщ: Armani Junior, Armani Exchange, Armani Jeans, Armani Collezioni, Emporio Armani (Pret-a-porter), Giorgio Armani (Haute Couture).
Армани Джорджио зригъэхъулIахэмкIэ арэзы хъууэ зэи тIысыжакъым. Арагъэнщ абы модэмкIэ и унэм цIыхубз, цIыхухъу щыгъынхэм нэмыщI, дыхухэр, зэрызагъэщIэращIэ, пэшхэр зэрагъэдахэ хьэпшыпхэр щIыщIэлъыр.
2002 гъэм «Forbes» журналым иригъэкIуэкIа къэхутэныгъэм къигъэлъэгъуащ Армани Джорджио дуней псом щынэхъ цIэрыIуэ дыдэ дизайнеру зэрыщытыр.
Дохъушокъуэ Синэ.
ЦIыкIухэм папщIэ
Псалъэ дахэ
ЛIыжь гуэрым мыIэрысей игъэтIысат. Абы зыгуэр йоупщI:
- Сыт уэ мы мыIэрысейхэр зэрыпщIынур? Абыхэм щIэх мыIэрысэ къапыкIэнукъым, абы къапыкIэри пIухуэжынукъым.
ЛIыжьым жэуап ет:
- Сэ сIумыхуэми, нэгъуэщIхэм яIухуэнщ, сэ псалъэ дахэ къысхужаIэнщ.
Хьэр лым хэкIыжащ
Зы хьэ гуэр лы Iыхьэ жьэдэлъу лъэмыжым икIырт. И сурэтыр псым къищу елъагъури, ар нэгъуэщI хьэм лы ихьу арауэ къыфIощI. Езым и лы Iыхьэр хыфIедзэри, малъэ, модрей хьэм иIыгъ лыр къытрихыну. Абы лы имыIыгъыххэу къыщIокI, езым ейр псым ехь.
Арати, хьэр лым хэкIыжащ.
Толстой Лев.
ГушыIэхэр
ИужькIэ зэщIэбгъэнэнщ
Дзэм къулыкъу щызыщIэ щIалэм полковникыр бгъэдохьэ:
- НакIуэ, нэхъыщхьэм сриджащи, сыпшэн хуейщ.
- Ныбжьэгъу полковник, машинэр схузэщIэгъанэркъым.
- Къэгъанэ. ЯпэщIыкIэ сыши, итIанэ зэщIэбгъэнэнщ.
Доллар 300
Бзылъхугъэм и щхьэгъусэм зыхуегъазэ:
- Пщыхьэщхьэ си ныбжьэгъухэм я гъусэу рестораным сыкIуэн хуейщи, кофе къызэрысщэхун доллар 300 къызэт.
- Зы кофе крушкIэм доллар 300 и уасэуи?
- Сыту угъэщIэгъуэн уэ, мы сщыгъ мыхьэнэншэмкIэ рестораным сызэрымыкIуэнур къыбгурыIуэркъэ?!
Ар пэжщ
Хэку зауэшхуэм теухуа пэжхэр
♦Зауэ нэужьым илъэс 17-кIэ текIуэныгъэр ямыгъэлъапIэу, зыгъэпсэхугъуэ махуэу ямыбжу къэгъуэгурыкIуащ. Махуэшхуэр гъэлъэпIэн зэрыхуейр къыщыхалъхьар 1965 гъэращ. Тхыдэджхэм зэрыхуагъэфащэмкIэ, Совет властыр куэд зи нэгу щIэкIа ветеранхэм ящышынэу арат. Ауэ ягъэхъыбарыр нэгъуэщIт – зауэр зыщагъэгъупщауэ, я къарур зэрыщыту къэралыр къэIэтыжыным хуаунэтIауэ жаIэрт.
♦Хэку зауэшхуэм хэта совет офицерхэм ящыщу мин 80-р цIыхубзт.
•ЦIыхухэм ящIыгъуу, Хэку зауэшхуэм хьэ мин 60 хэтащ. Абыхэм я фIыгъэкIэ, танк 300 къагъэуащ, хъыбар мин 200 зэIэпахащ, зауэ губгъуэм сэлэт мин 700 кърахащ, щIыпIэ 303-м шэкъэуэж кърахащ, километр зэбгъузэнатIэ мин 15,2-рэ щIащыкIащ.
♦Зауэр къыщыхъеям, Кремлыр махуэ 30-кIэ «бзэхауэ» щытащ. Фашист кхъухьлъатэзехуэхэм я картэм итыр ямыгъуэту къэуIэбжьат, Совет союзым и унэ нэхъыщхьэр ягъуэтыртэкъым. КъызэрыщIэкIымкIэ, Кремлым и чэщанэхэм тет вагъуэхэр - хъыдан фIыцIэкIэ, Манеж утымрэ Александровскэ жыг-хадэмрэ пхъэбгъукIэ щIахъумат, куполхэр лэч фIыцIэкIэ ялат, блынхэмрэ унащхьэмрэ щхъуэ-гъуабжафэ ящIат, блыным екIуэкIыу метри 3 хъууэ унэ нэпцI зыбжанэ щаухуат. Мавзолейр къатищ хъуат, Лениным и хьэдэр Тюмень ягъэIэпхъуат, Боровицкэ куэбжэхэм къыщыщIэдзауэ Спасскэм нэс пшахъуэ тракIутат, гъуэгум ещхьу. А псом Кремлыр къыхэпцIыхукIыртэкъым.
♦1941 гъэм бадзэуэгъуэм и 13-м, иужькIэ Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр зыхуагъэфэща, Армэ Плъыжьым и сэлэт Овчаренкэ Дмитрий, и ротэм Iэщэ яхуишэу, фашист 50-м къаухъуреихьри яубыдат. И фочыр трахри, къыпкърыупщIыхьыну ягъэтIыса щIалэм пэмыжыжьэу джыдэ щылъу къилъэгъуащ. НапIэзыпIэм джыдэр къипхъуатэри, къыпкърыупщIыхь офицерым и щхьэр фIихащ. Iэнкун хъуа фашистхэм гранатищ яхидзэри, сэлэт 21-рэ иукIащ, адрейхэр щтэри зэбгрыжащ. АбыкIи и гур мызагъэу, Овчаренкэр бийм кIэлъыщIэпхъуэри, япэу зылъэщIыхьа сэлэтым и щхьэр пиупщIауэ щытащ.
♦Гитлер СССР-м къыщытеуам и бий нэхъыщхьэу къилъытэр Сталинтэкъым, атIэ Левитан Юрийт. Диктор цIэрыIуэм и щхьэр къыхуэзыхьым маркэ мин 250-рэ иритыну жиIэрт зэрыпхъуакIуэм. Сталиным ар ищIэрти, Левитан ягъэпщкIурт икIи дикторым и шыфэлIыфэм теухуауэ хъыбар нэпцIхэр ягъэIуурэ, бийм Iэрагъэхьакъым.
•Сталин и къуэ Джугашвили Яков фашистхэм гъэр ящIри, фельдмаршал ПаулюскIэ къахъуэжыну арэзыуэ щыжаIэм, Сталиным: «Сэ сэлэтыр фельдмаршалкIэ схъуэжкъым!», - жиIэри, идауэ щытакъым. Абдеж къыщымынэу, Яков и унагъуэр хэкум ирыригъэшауэ щытащ: «Гъэру зезыгъэубыдахэм я унагъуэр ираш, Яков си къуэ щхьэкIэ, хабзэм себэкъуэнукъым», - жиIэри.
♦Хэку зауэшхуэм и зэманым ди дзэм хэту махъшэ 350-рэ «зэуащ». Ахэр Астрэхъан щIыналъэм къыщаубыдурэ Сталинград къашэрт, машинэрэ шырэ яхурикъуртэкъыми. Псэущхьэхэм я нэхъыбэр зауэм хэкIуэдащ, къелахэр зоопаркхэм иратыжащ, ауэ ЯшкэкIэ зэджэу щыта махъшэр совет сэлэтхэм ящIыгъуу Берлин нэсауэ щытащ.
♦1943 гъэм фокIадэм и 1-м Сталинград зауэшхуэм пулемётчик Нурадилов Ханпаша фашист 920-рэ иукIауэ щытащ.
♦1942 гъэм Гитлер унафэ ищIат Сталинград псоуэ зы унэ къыдамынэу зэтракъутэну. Илъэс ныкъуэ дэкIауэ, совет правительствэм щекIуэкIа зэIущIэм къыщаIэтат Сталинград и Iуэхур - абы зыри къызэрыхэмынэжар, къэбгъэщIэрэщIэжынкIи Iэмал зэримыIэр. Сталин ищIэрт Гитлер и унафэри, абы и нэхейкIэ къалэр «яжьэм къыхаIэтыкIыжыну», щIэрыщIэу яухуэжыну триухуащ. Сталинград апхуэдизкIэ лагъым куэд щрадзыхати, къалэр зэрыпхъуакIуэхэм къыIэщIагъэкIыжа нэужь, иджыри илъэситIкIэ зы удзыпэ къыщыкIатэкъым.
Понэж Гуащэ.
Псалъэ шэрыуэхэм къарыкIыр
Мылъкур уэсэпсщ
Пэ зиIэм кIэи иIэщ.
ЖаIар е нэгъуэщI зыгуэрыр ирикъуну, абдежым щыухын хуейуэ къыщалъытэм деж къапсэлъ хабзэщ.
Нэдым и щхьэр умытIатэу, хьэ илърэ ху илърэ пщIэркъым.
ЦIыхур умыгъэунэхуауэ, зыхуэдэр пщIэнукъым.
Мылъкур (былымыр) уэсэпсщ.
КъокIуэ-мэкIуэж жыхуиIэщ. Нэхъыщхьэр зэрыармырар жыIапхъэу къыщалъытэм деж къапсэлъ хабзэщ.
Насыпыр пщэдджыжьым ягуэш.
Жьыуэ укъэтэджу уи Iуэху иужь уихьэн хуейщ жиIэу аращ.
УзыгъэтIыс уиубыжыркъым.
ТIысыну хуит ящIам зыщрилъэфыхьым деж ягъэгушхуэу жраIэ хабзэщ.
Щауэ Къэлидар.
