ЦIыхухэм я хэхъуэхэр нэхъыбэ зэрымыхъум теухуауэ
Урысейм щыпсэухэм я хэхъуэхэр хэпщIыкIыу нэхъыбэ зэрымыхъум зэригъэгузавэр УФ-м и Президент Путин Владимир щыжиIащ экономикэм ехьэлIа Iуэхухэм щытепсэлъыхьа зэIущIэм. Абы хэтащ Президентым и Администрацэм и унафэщI Вайно Антон, къэралым и унафэщIым и дэIэпыкъуэгъу Белоусов Андрей, УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и япэ къуэдзэ – финансхэмкIэ министр Силуанов Антон, экономикэ зыужьыныгъэмкIэ министр Орешкин Максим, Банк Нэхъыщхьэм и унафэщI Набиуллинэ Эльвирэ сымэ.
«Инфляцэр хуэм-хуэмурэ хуокIуэ здынэсыну ди гугъа бжыгъэм. Мы зэманым ар илъэсым тещIыхьауэ проценти 4,5-рэ хъууэ аращ. Апхуэдэу щытми, цIыхухэм я улахуэхэм хущIагъуми, абыхэм ипэжыпIэкIэ яIэрыхьэ хэхъуэр мащIэ дыдэущ зэрыдэкIуейр. Iуэхур апхуэдэу зэрыщытым утемыгузэвыхьынкIэ Iэмал иIэкъым», - жиIащ Путиным.
Абы къигъэлъэгъуащ 2019 гъэм и япэ мазихым къэралым и ВВП-р процент 0,7-кIэ, промышленностым къыщIигъэкIыр мазиблым проценти 2,6-кIэ нэхъыбэ зэрыхъуар.
«ЗэхъуэкIыныгъэфIхэр зэрыщыIэр нэрылъагъущ, арщхьэкIэ, цIыхухэм я мылъкум зэрыщытын хуейм хуэдэу зэрыхэмыхъуэм дегъэпIейтей. Экономикэм нэхъ псынщIэу зезыгъэужьыну, цIыхухэм я хэхъуэхэр нэхъыбэ зыщIыну Iэмалхэр къэлъыхъуэн хуейщ», - къыхигъэщащ къэралым и Президентым икIи зэIущIэм кърихьэлIахэм пщэрылъ ящищIащ щытыкIэр езыгъэфIэкIуэну хэкIыпIэхэр къагъуэтыну. Абы тригъэчыныхьащ мы Iуэхур кIыхьлIыхь пщIы зэрымыхъунуми.
Банк Нэхъыщхьэм къызэритымкIэ, къэралым щыпсэухэм я лэжьапщIэм мэкъуауэгъуэ, бадзэуэгъуэ мазэхэм, зэрызэкIэлъыкIуэм хуэдэу, проценти 2,9-кIэ, проценти 3,5-кIэ хэхъуащ. Ауэ абыи къызэригъэпэщакъым цIыхухэм я хэхъуэхэр зыхэпщIэу нэхъыбэ хъуныр.
ЗэIущIэм зыщытепсэлъыхьа Iуэхум къэралым и дежкIэ мыхьэнэшхуэ зэриIэр къэзыгъэлъагъуэ бжыгъэхэм щхьэкIэ жыжьэ ущIэкIуэн щыIэкъым. Ахэр гъунэжу щыбгъуэтынущ къэрал къулыкъущIапIэ, хъыбарегъащIэ IуэхущIапIэ зэмылIэужьыгъуэхэм я сайтхэм. А бжыгъэхэр къэплъыхъуэну ухуежьэмэ, узыщымыгуфIыкIынур нэхъыбэу къыщIедз. Псалъэм папщIэ, иджыблагъэ хэIущIыIу зэрыхъуамкIэ, зи мазитI улахуэ зэпызымыгъэхьэф лэжьакIуэхэм я бжыгъэр къэралым процент 50-м щыноблагъэ. ЛэжьакIуэ IэнатIэ Iут псоми я зэхуэдитIым я улахуэхэр сом мин 14-м фIэкIыркъым. Социологхэр зыщIэупщIахэм кърата жэуапхэм наIуэ къызэращIащи, лэжьакIуэхэм я нэхъыбапIэр арэзыкъым я улахуэмкIэ, абыхэм ягъэзащIэ къалэнымрэ лэжьапщIэу къыпэкIуэмрэ ауэ жыжьэуи зэхуэмыкIуэу къалъытэ.
Къэралым и унафэщIыр щхьэтечу зытепсэлъыхьа Iуэхур и пIэм изышыну зи къалэнхэм пщэрылъ ящищIахэр яхузэфIэкIынумэ зэманым къигъэлъэгъуэнщ.
КъэралитIыр зэгурыIуэжын папщIэ
«Урысеймрэ Куржымрэ дяку дэлъ зэгурымыIуэныгъэхэр лъэныкъуэ щедгъэзыфынур УФ-р Iуэху пыухыкIахэм зэрабгъэдыхьэ щIыкIэр ихъуэжмэщ», - жиIащ а къэралым и президент Зурабишвили Саломе.
КъэралитI зэпыщIэныгъэхэр зэтеувэжын папщIэ Урысейм и гъунэгъу цIыкIум хуэфащэ пщIэ къыхуищIыным мыхьэнэшхуэ иIэщ, къыхигъэщащ абы.
«Апхуэдэуи Урысейм къилъытэн хуейщ дэ къыттрикъузэу зэрыдмыдэнур, ди зэхущытыкIэхэм егъэзыгъэ хэлъ зэрымыхъунур. Хабзэм тетыну зэрамурадыр къэзыгъэлъагъуэ лъэбакъуэхэр ячу хуежьэмэ, дэ зэпсэлъэныгъэхэм щIэддзэжыну дыхьэзырщ», - жиIащ Зурабишвили.
Апхуэдэуи абы къыхигъэщащ Москварэ Тбилисирэ дипломатие зэхущытыкIэ 2008 гъэ лъандэрэ зэрызэхуамыIэжыр.
Куржым и президентым жиIахэм зэреплъыр къигъэлъэгъуащ Къэрал Думэм Шынагъуэншагъэр къызэгъэпэщынымрэ Iулъхьэм пэщIэтынымкIэ и комитетым хэт Щхьэгуэш Адэлбий. Абы къызэрилъытэмкIэ, Куржым и президентым Урысеймрэ езыр зи унафэщI къэралымрэ я зэхущытыкIэм теухуа и Iуэху еплъыкIэр нэхъ щабэ хъуащ. Зурабишвили икъукIэ ткIийуэ къыхущыту щытащ Урысейм, уеблэмэ, къехьэкI-нехьэкI хэмылъу абы жиIауэ щытащ ди къэралыр я «бийуэ» къызэрилъытэр.
«Иджы, Тыркум и президент Эрдоган и щапхъэм тету, Зурабишвили иджыри зы лъэбакъуэ ичын хуейщ - «Урысейр зэрыпхъуакIуэщ» зэрыжиIауэ щытам щхьэкIэ хуигъэгъуну къелъэIупхъэщ. ИтIанэщ урысей-куржы зэпсэлъэныгъэхэм я гугъу пщIы щыхъунур», - къелъытэ депутатым.
Щхьэгуэшым апхуэдэуи къыхигъэщащ къэралитIым яку дэлъу щыта зэхущытыкIэфIхэм хуэкIуэжыну Урысейр зэрыхьэзырыр икIи а зэпыщIэныгъэхэр зэIызыгъэхьар ди къэралыр зэрыармырар.
Нобэ
♦Залымыгъэ кIэлъызэрахьэу ягъэкIуэдахэм я фэеплъ махуэщ
♦Тэтэрстан Республикэм и махуэщ. 1990 гъэм Тэтэрстаным и къэрал суверенитетым теухуа декларацэр къащтащ.
♦Къэзахъстан Республикэм и Конституцэм и махуэщ
♦1703 гъэм Петербург и тхыдэм щыяпэу абы псыдзэ щIэуащ. Сыхьэт бжыгъэм къриубыдэу псым метритIым щIигъукIэ зыкъиIэтат.
♦1730 гъэм Черкасский Алексей пщым Невский Александр и орденыр къратащ.
♦1928 гъэм Неру Джавахарлал къигъэуващ Индиер Инджылызым и бжьым къыщIэкIыу къэрал щхьэхуит хъун хуейуэ. А махуэми Индием и щхьэхуитыныгъэм щIэбэныну лигэр къызэрагъэпэщауэ щытащ. Ауэ Индием и къэралыгъуэ щигъуэтар абы и ужькIэ илъэс тIощIым нэблагъэ дэкIауэщ - 1947 гъэрщ.
♦1918 гъэм Каплан Фанни иукIыну хэтащ Ленин (Ульянов) Владимир.
♦1943 гъэм советыдзэхэм Таганрог къалэр нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм къыIэщIагъэкIыжащ. АбыкIэ зэфIэкIащ Ростов областыр хуит къэщIыжыныр.
♦1944 гъэм советыдзэхэр нэмыцэхэм яIыгъ Румынием и къалащхьэ Бухарест дыхьащ.
♦1963 гъэм Кремлымрэ (СССР) Унэ Хужьымрэ (США) занщIэу кIуэ телефон связкIэ зэпащIащ. Зым адрейм гурыщхъуэ хуищIу, зэрымыщIэкIэ а къэралхэм ядернэ зауэ ямыублэн мурадкIэт а унэхэр зэрызэпсэлъэн IэмэпсымэкIэ щIызэпащIар.
♦1966 гъэм СССР-м унафэ къыщащтащ Ерыскъыпхъэ къыщIэзыгъэкI промышленностым и лэжьакIуэхэм я махуэр гъэувыным теухуауэ. Абы къыщыгъэлъэгъуат ар илъэс къэс жэпуэгъуэм и ещанэ тхьэмахуэ махуэм ягъэлъэпIэну.
♦1991 гъэм Азербайджаныр къэрал щхьэхуэ зэрыхъуар хэIущIыIу ищIащ.
♦2006 гъэм Москва и метром и станцыщIэ - «Международная» зыфIащар - къызэIуахащ.
♦2007 гъэм Москва и метром и «Трубная» станцыщIэр къызэIуахащ.
♦2012 гъэм Москва и метром и «Новокосино» станцыщIэр къызэIуахащ.
♦1860 гъэм къалъхуащ урыс сурэтыщI цIэрыIуэ Левитан Исаак.
♦1871 гъэм къалъхуащ Инджылызым щыщ физик, ядернэ физикэмкIэ щIэныгъэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа, Нобель и саугъэтыр химиемкIэ зыхуагъэфэща Резерфорд Эрнест.
♦1933 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, бзэхэр щаджу Армавир дэт университетым и профессор, Кубаным щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Сэкий Нурдин.
♦1936 гъэм къалъхуащ медицинэм и доктор, Германием щыIэ Адыгэ Хасэм и лэжьыгъэм хэт Сэлихь (Уджыхъу) Ихьсан.
♦1941 гъэм къалъхуащ къэрал, жылагъуэ лэжьакIуэ Сыжажэ Валерий.
♦1954 гъэм къалъхуащ Беларусь Республикэм и президент Лукашенкэ Александр.
♦1958 гъэм къалъхуащ урысей журналист цIэрыIуэу, цIыхум и хуитыныгъэхэм я къыщхьэщыжакIуэу щыта Политковская Аннэ.
♦1961 гъэм къалъхуащ атлетикэ хьэлъэмкIэ спортым и мастер, УФ-м щIыхь зиIэ и гъэсакIуэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд.
♦1981 гъэм къалъхуащ хьэрычэтыщIэ, юридическэ щIэныгъэхэм я кандидат Едыдж Едыдж.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градус 22 – 24-рэ, жэщым градус 13 – 15 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Зыбзым пабжьэм хедзэри, зыдым къыхехыж.
