Сурэт щIын IэщIагъэмкIэ Тыркум и гъуазджэм и къэгъэшыпIэ нэхъыщхьэу ябж 1914 гъэр. Абы щыгъуэ сурэтым хуэIэзэу зыкъэзыгъэлъэгъуа щIэблэрщ гъуазджэм и тхыдэм и лъабжьэр зыгъэтIылъар. Зи гугъу тщIыхэм ящыщщ сэнэуш телъыджэу ябж ЛIыхужь Хъусейн-Ауни (1886 - 1927 гъгъ.).
Адыгэ макъхэр тыркубзэкIэ къызэрамыгъэлъэгъуэфым къыхэкIкIэ, абы и унэцIэр зэратхар Lifij / ЛIыфыжьущ (ЛIыхужь).
ЛIыхужь Хъусейн-Ауни и адэ-анэр Урыс-Кавказ зауэ лъэхъэнэм Псыжь лъэныкъуэм ирагъэкIа шапсыгъхэм ящыщщ. Унагъуэр Самсун къалэм къедза Ладик щIыналъэм хиубыдэ Караапталсултан адыгэ къуажэм дагъэтIысхьауэ, 1886 гъэм Ауни дунейм къытохьэ. Ауэ, дауэ хъуами, пэщIэдзэ еджапIэм Истамбыл щыщIэтIысхьэну абы и насып къехь икIи ар 1896 гъэм къеух. А зэманым Ауни и егъэджакIуэхэр къыхуэхъуапсэрт: мы щIалэр сурэт щIыным е музыкэм хуеджащэрэт, жаIэу. Ауэ ЛIыхужьыр щIотIысхьэ «Зыужьыныгъэм и щапхъэ» зыфIаща Шейхьзадебаши хьэблэм дэт курыт еджапIэм. Ар къиухауэ, сымаджэ хъури, илъэситIкIэ еджакъым. ЩIалэ гурыхуэр зыри имыщIэу щысакъым: абы франджыбзэ зэрегъащIэ.
1901 гъэм, илъэс 15 фIэкIа мыхъуауэ, Ауни гъущI гъуэгум лэжьэн щыщIедзэ. И франджыбзэми пещэ, медицинэ еджапIэхэм анатомие, физикэ, химие щедж, лэч зэхэлъхьэкIэ щызэрегъащIэ. Къыщыхудэхуэм и деж сурэт ещI.
ЛIыхужь Ауни Истамбыл гъуазджэ еджапIэ нэхъыщхьэм илъэс хуэдизкIэ щагъасэри, Франджым ягъакIуэ. 1909 - 1912 гъэхэм Париж художник цIэрыIуэхэм я «кIыщым» сурэт щIыкIэм щыхегъахъуэ. ИтIанэ, Истамбыл ираджэжри, лицейхэм сурэт щIынымрэ франджыбзэмрэ щрегъаджэ.
Ауни бжьэ IэщIэлъу, лулэ Iурылъу ищIа автопортретыр апхуэдизкIэ цIэрыIуэ хъуащи, сурэтыщI гъуазджэм хэзыщIыкIхэм абы и цIэр япэ къраIуэ. И дамащхьэм иридзэкIа лъэпэдыжьхэмкIэ гугъуехь хэтурэ къызэрытэджар къуигъащIэу щытми, Iурылъ лулэмрэ IэщIэлъ фадэбжьэмрэ и плъэкIэ-зыщIыкIэмкIэ зэи къызэримыкIуэтынур уи фIэщ ящIу апхуэдэщ.
1917 гъэм «Зауэ сурэтхэмрэ адрейхэмрэ» фIэщыгъэцIэ иIэу Истамбыл къыщызэIуаха гъэлъэгъуэныгъэшхуэм ЛIыхужьым и сурэт тIощI хохуэ. 1918 гъэм а цIэ дыдэр иIэу Венэ къыщызэIуаха гъэлъэгъуэныгъэми ЛIыхужьым и сурэт 18 ирагъашэ. 1921 гъэм къыхэщыпыкIауэ къэралым сурэт 56-рэ къищэхуати, ЛIыхужьым и лэжьыгъи абы хагъэхьэ.
1922 гъэм Мустэфа Кемал (Ататюрк) пежьэну Бурсэ къалэм кIуахэм ЛIыхужьыр, иужькIэ абы и щхьэгъусэ хъуа сурэтыщI Хьэрикъэ гуащэр, абы и дэлъху мывэупс Iэзэ Нижат яхэтт. Мустэфа Кемал ЛIыхужьыр Анкара зэдешэ, мазиплI-тхукIи абы щегъэхьэщIэ. Маршал Чакмак Фэузи и сурэтри Ауни щищIар абы щыгъуэщ.
ЛIыхужьыр Анкара икIыжу Истамбыл щигъэзэжам, «МахуэфI», «Махуей» зыфIища и сурэт цIэрыIуитIым я эскизхэр хьэзырт. Тыркур хуит хъужыным теухуа зауэр щекIуэкIым щыгъуэ бийм зэтрикъута къуажэ гуэрым дэлъ гузэвэгъуэр Ауни абыкIэ къегъэлъагъуэ.
«МахуэфIым» Ауни къыщигъэлъэгъуащ зауэр текIуэныгъэкIэ зэриухар, абы зэрыригушхуэр, кIуэдыпIэм къикIыжахэр гъащIэ дахэм зэрыхэувэжар…
Сурэтым и мызакъуэу, ЛIыхужьыр музыкэми, жьабзэми дахьэхырт. Куэдым жаIэ абы и сурэтхэр усэ иус хуэдэу ищIу зэрыщытар.
Куэд къызэщIэзыубыдэ сурэтышхуэ щIыныр гъуазджэм къыхэзыгъэхьахэм ящыщт ЛIыхужьыр. Абы и IэдакъэщIэкIхэм къахощ экспрессионизмэри, символизмэри, романтизмэри.
Шапсыгъ щIалэм хуабжьу фIэфIт сурэт техынри, абы теплъэ гъэщIэгъуэнхэр къилъагъуфырт. Ди гуапэ зэрыхъунщи, а сурэтхэри нобэр къыздэсым яхъумащ.
1923 гъэм ЛIыхужьыр гъуазджэ академиеу Истамбыл къыщызэIуахам егъэджакIуэу ягъэув икIи псэуху абы щолажьэ. 1927 гъэм мэкъуауэгъуэм и 2-м илъэс 41-рэ хъуа къудейуэ ар дунейм йохыж. Ауни щыщIалъхьа щIыпIэр наIуэкъым, ауэ IэрыщIу хуащIа кхъэ лэгъунэр Истамбыл и Пиерлоти хьэблэм щыIэщ, абы къыбгъурылъщ и щхьэгъусэ Сирел Хьарикэ гуащэм и хьэдэри.
Автопортрет. 1908 гъэ
Маршал Чакмак Фэузи и сурэт. 1923 гъэ
ЛIыхужь Ауни и автопортрет. 1926 гъэ
И щхьэгъусэ Хьэрикъэ и сурэт. 1924 гъэ