Сурэт щIыным къыхуалъхуа ЛIыхужь Ауни

Сурэт щIын IэщIагъэмкIэ Тыркум и ­гъуазджэм и къэгъэшыпIэ нэхъыщхьэу ябж 1914 гъэр. Абы щыгъуэ сурэтым хуэIэзэу зыкъэзыгъэлъэгъуа щIэблэрщ гъуазджэм и тхыдэм и лъабжьэр зыгъэтIылъар. Зи гугъу тщIыхэм ящыщщ сэнэуш ­телъыджэу ябж ЛIыхужь Хъусейн-Ауни (1886 - 1927 гъгъ.).

Адыгэ макъхэр тыркубзэкIэ къызэрамыгъэлъэгъуэфым къыхэкIкIэ, абы и унэ­цIэр зэратхар Lifij / ЛIыфыжьущ (ЛIыхужь).
ЛIыхужь Хъусейн-Ауни и адэ-анэр Урыс-Кавказ зауэ лъэхъэнэм Псыжь лъэны­къуэм ирагъэкIа шапсыгъхэм ящыщщ. Унагъуэр Самсун къалэм къедза Ладик щIыналъэм хиубыдэ Караапталсултан адыгэ къуажэм дагъэтIысхьауэ, 1886 гъэм Ауни дунейм къытохьэ. Ауэ, дауэ хъуами, пэщIэдзэ еджапIэм Истамбыл щы­щIэ­тIысхьэну абы и насып къехь икIи ар 1896 гъэм къеух. А зэманым Ауни и егъэджа­кIуэхэр къыхуэхъуапсэрт: мы щIалэр сурэт щIыным е музыкэм хуеджащэрэт, жаIэу. Ауэ ЛIыхужьыр щIотIысхьэ «Зыужьыныгъэм и щапхъэ» зыфIаща Шейхьзадебаши хьэблэм дэт курыт еджапIэм. Ар къиухауэ, сымаджэ хъури, илъэситIкIэ еджакъым. ЩIалэ гурыхуэр зыри имыщIэу щысакъым: абы франджыбзэ зэрегъащIэ.
1901 гъэм, илъэс 15 фIэкIа мыхъуауэ, Ауни гъущI гъуэгум лэжьэн щыщIедзэ. И франджыбзэми пещэ, медицинэ еджапIэхэм анатомие, физикэ, химие щедж, лэч зэхэлъхьэкIэ щызэрегъащIэ. Къы­щы­ху­дэхуэм и деж сурэт ещI.
ЛIыхужь Ауни  Истамбыл гъуазджэ еджапIэ нэхъыщхьэм илъэс хуэдизкIэ ща­гъасэри, Франджым ягъакIуэ. 1909 - 1912 гъэхэм Париж художник цIэрыIуэхэм я «кIыщым» сурэт щIыкIэм щыхегъахъуэ. ИтIанэ, Истамбыл ираджэжри, лицейхэм сурэт щIынымрэ франджыбзэмрэ щре­гъаджэ.
Ауни бжьэ IэщIэлъу, лулэ Iурылъу ищIа автопортретыр апхуэдизкIэ цIэрыIуэ хъуащи, сурэтыщI гъуазджэм хэзыщIыкIхэм абы и цIэр япэ къраIуэ. И дамащхьэм ­иридзэкIа лъэпэдыжьхэмкIэ гугъуехь хэтурэ къызэрытэджар къуигъащIэу щытми, Iурылъ лулэмрэ IэщIэлъ фадэбжьэмрэ и плъэкIэ-зыщIыкIэмкIэ зэи къызэримы­кIуэ­тынур уи фIэщ ящIу апхуэдэщ.
1917 гъэм «Зауэ сурэтхэмрэ адрейхэмрэ» фIэщыгъэцIэ иIэу Истамбыл къыщызэIуаха гъэлъэгъуэныгъэшхуэм ЛIыхужьым и сурэт тIощI хохуэ. 1918 гъэм а цIэ дыдэр иIэу Венэ къыщызэIуаха гъэлъэгъуэныгъэми ЛIыхужьым и сурэт 18 ирагъашэ. 1921 гъэм къыхэщыпыкIауэ къэралым сурэт 56-рэ ­къи­щэхуати, ЛIыхужьым и лэжьыгъи абы хагъэхьэ.
1922 гъэм Мустэфа Кемал (Ататюрк) пежьэну Бурсэ къалэм кIуахэм ЛIыху­жьыр, иужькIэ абы и щхьэгъусэ хъуа сурэтыщI Хьэрикъэ гуащэр, абы и дэлъху мывэупс Iэзэ Нижат яхэтт. Мустэфа Кемал ЛIыхужьыр Анкара зэдешэ, мазиплI-тхукIи абы щегъэхьэщIэ. Маршал Чакмак Фэузи и сурэтри Ауни щищIар абы щы­гъуэщ.
ЛIыхужьыр Анкара икIыжу Истамбыл щигъэзэжам, «МахуэфI», «Махуей» зыфIища и сурэт цIэрыIуитIым я эскизхэр хьэ­зырт. Тыркур хуит хъужыным теухуа зауэр щекIуэкIым щыгъуэ бийм зэтрикъута ­къуажэ гуэрым дэлъ гузэвэгъуэр Ауни абы­кIэ къегъэлъагъуэ.
«МахуэфIым» Ауни къыщигъэлъэгъуащ зауэр текIуэныгъэкIэ зэриухар, абы зэры­ригушхуэр, кIуэдыпIэм къикIыжахэр гъащIэ дахэм зэрыхэувэжар…
Сурэтым и мызакъуэу, ЛIыхужьыр музы­кэми, жьабзэми дахьэхырт. Куэдым жаIэ абы и сурэтхэр усэ иус хуэдэу ищIу зэрыщытар.
Куэд къызэщIэзыубыдэ сурэтышхуэ щIы­ныр гъуазджэм къыхэзыгъэхьахэм ящыщт ЛIыхужьыр. Абы и IэдакъэщIэкIхэм къахо­щ экспрессионизмэри, символизмэри, романтизмэри.
Шапсыгъ щIалэм хуабжьу фIэфIт сурэт техынри, абы теплъэ гъэщIэгъуэнхэр къилъагъуфырт. Ди гуапэ зэры­хъунщи, а сурэтхэри нобэр къыздэсым яхъумащ.
1923 гъэм ЛIыхужьыр гъуазджэ акаде­миеу Истамбыл къыщызэIуахам егъэджакIуэу ягъэув икIи псэуху абы щолажьэ. 1927 гъэм мэкъуауэгъуэм и 2-м илъэс 41-рэ хъуа къудейуэ ар дунейм йохыж. Ауни щыщIалъхьа щIыпIэр наIуэкъым, ауэ Iэ­рыщIу хуащIа кхъэ лэгъунэр Истамбыл и Пиерлоти хьэблэм щыIэщ, абы къыб­гъурылъщ и щхьэгъусэ  Сирел  Хьарикэ ­гуащэм  и  хьэдэри.

Автопортрет. 1908 гъэ

Маршал Чакмак Фэузи и сурэт. 1923 гъэ

ЛIыхужь Ауни и автопортрет. 1926 гъэ

И щхьэгъусэ Хьэрикъэ и сурэт. 1924 гъэ

ЕДЫДЖ Фахъри.
Поделиться: