Лъэужьыншэу бзэхахэр

Сыт щыгъуи гуауэщ лIэныгъэр. Дунейм ехыжар ягъей и Iыхьлыхэм, благъэхэм, ныбжьэгъу-жэрэгъухэм. ЯгъэлъапIэ, тхьэлъэIу хуащI, и кхъащхьэм сын трагъэувэ. Ауэ кхъащхьэ имыIэмэ-щэ? Абы къикIыр ар хъыбарыншэу кIуэдауэаращ. Апхуэдэхэр щыбзэхыр зауэхэм я зэманым и закъуэкъым: ди жагъуэ зэрыхъунщи, щымамыр лъэхъэнэми ямыгъуэтыжхэр мащIэкъым. Абыхэм яхэтщ цIыху цIэрыIуэхэри. Я гугъу тщIынти, апхуэдэ зыбжанэм.

Дизель Рудольф

 А нэмыцэ инженерым и щIыхьыр дуней псом щыдэкIуеящ и унэцIэмкIэ зэджэ двигатель лIэужьыгъуэщIэ къигупыса иужь. 1903 - 1908 гъэхэм абы иухуащ зи двигателыр дизелкIэ лажьэ япэ кхъухьыр, итIанэ хьэлъэзешэ автомобиль, иужькIэ апхуэдэ дыдэ локомотив. АрщхьэкIэ ахъшэр зэримыгъэкIуэф хъури, и компаниер кIуэцIрыхуащ, и къэхутэныгъэ псоми я патентхэр и лэжьэгъу инджылызым ирищэжащ. Езыр «Дрезден» кхъухьым ису Антверпен икIри Лондон кIуэну ежьащ, абы и заводыщIэр къызэрызэIуахым егъэщIылIа дауэ-дапщэхэм хэтыну. 1913 гъэм фокIадэм и 29-м гъуэгу техьам гукъыдэжыфI иIауэ яIуэтэж. АрщхьэкIэ, пщыхьэщхьэм езым и каютэм щIыхьэжа иужь, ар зэи зыми илъагъужакъым. Пщэдджыжьым каютэр нэщIт, палубэм къыщагъуэтащ и щIыIутелъымрэ пыIэмрэ. ЕтIуанэ махуэм Бельгием щыщ морякхэм тенджызым къыхахащ фIыуэ хуэпа цIыхухъум и хьэдэр, ауэ мыгурыIуэгъуэу къэна щхьэусыгъуэм къыхэкIыу кхъухь тедзапIэм намыгъэсу псым хадзэжащ. Иджыри къэс хуагъэфащэ мылъкур зэрыIэщIэухар хуэмыхьу Дизель псым зыхидзэжауэ.

Рокфеллер Майкл

Американ политик икIи банкир Рокфеллер Нельсон и къуэ Майкл и IэщIагъэкIэ этнографт икIи антропологт. Гарвард университетым щыщеджа илъэсхэми ар щIэхъуэпсырт ГвинеищIэ хытIыгум кIуэну: хуейт абы щыпсэу цIыхухэм ехьэлIа къэхутэныгъэхэр иригъэкIуэкIыну. И мурадыр къехъулIащ и адэм ахъшэшхуэ кърита иужь. Голландием и цIыху Вассинг Рене и гъусэу ГвинеищIэм и жылагъуэхэр къызэхакIухьырт абы щыпсэухэм я Iэмэпсымэхэр цIуугъэнэ гуэрхэмкIэ къахъуэжу. Ауэ цIыху зышх асмат лъэпкъым и лъахэм яшэну щылъаIуэм ядакъым гъуэгугъэлъагъуэ хъуну: жаIащ а щIыпIэм псэууэ иджыри зыри къимыкIыжауэ.

 ИтIани еджагъэшхуэхэр тегушхуащ езыр-езыру асматхэм я деж кIуэну. Кхъуафэжьей къахъуэжщ, мотор трагъэувэри ежьащ. Ауэ сыхьэт зыбжанэ нэхъ дэмыкIыу моторыр ункIыфIащ, кхъуафэжьейр щхьэпридзащ. Толъкъун уэрым ахэр лъэныкъуэ зырызым къыщигъэхутащ. Мыгувэу гидрокхъухьлъатэр зезыгъакIуэхэм Вассинг къалъэгъуащ, ауэ Майкл ягъуэтакъым. ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, километри 3-кIэ пэжыжьэми, ар Iуфэм нэсащ, ауэ абдежым къыщаукIри асматхэм яшхащ. Еджагъэшхуэр къэлъыхъуэным къаруушхуэ ирахьэлIат, ауэ зыри къикIакъым. Абы къыхэкIыу зыхуагъэфащэр пэжу куэдым къалъытэ.

Холт Гарольд

 Политик, Австралием и епщыкIубланэ премьер-министр Холт Гарольд 1967 гъэм дыгъэгъазэм и 17-м бзэхащ Портси къалэ цIыкIум (Викторие штат) и гъунэгъуу хым зыщигъэпскIыу. Мы щIыпIэм абы зыщигъэпсэхурт и ныбжьэгъу-жэрэгъухэр и гъусэу. Толъкъунхэр зэрылъагэм щхьэкIэ къимыгъанэу, ар хым хыхьащ псы щIагъым бдзэжьейм зэрыщещакIуэ фоч иIыгъыу.

 Псы щIагъым еххэм, гидрокхъухьлъатэхэм ар жэщищ-махуищкIэ къалъыхъуащ мыувыIэу. Махуитху дэкIа иужь къэрал куэдым я унафэщIхэр хэту Холт и фэеплъыр щагъэлъэпIа тхьэлъэIу хуащIащ.

Александров Владимир

Ар дуней псом цIэрыIуэ щыхъуащ 1983 гъэм Хельсинки щекIуэкIа щIэныгъэ зэхыхьэм къыщыпсэлъа иужь. Зи гугъу ищIар атом, водород Iэщэхэр куэду къыщагъэсэбэп зауэ къэхъеймэ, ЩIым и климатыр зыхуэкIуэнурт. «Ядернэ щIымахуэ» зыфIища къэхутэныгъэм игъэгузэващ псори: къэрал унафэщIхэри, политикхэри, цIыху къызэрыгуэкIхэри. Абы и фIыгъэкIи зауэ къэмыгъэхъуным теухуа бэнэныгъэр дуней псом щыщIэхуэбжьауэ щытащ.

1985 гъэм Александровыр ирагъэблэгъат Испанием Iэщэншэ зыщIыным теухуауэ щекIуэкI конференцым. Мадрид зыдэщыIэм къалэм зыщиплъыхьыну хьэщIэщым къыщIэкIащ, ауэ игъэзэжакъым, нобэр къыздэсми къыщыщIар ящIэркъым.

Зыгуэрхэм хуагъэфэщащ къэмыкIуэжмэ нэхъ къищтэу абы КъухьэпIэм зыщигъэпщкIуауэ. Ауэ апхуэдэ Iуэхухэр прессэм игъэвуун фIэфIт. Мыбдеж зыри щыжаIакъым. Езы еджагъэшхуэми зэи паубыдатэкъым нэгъуэщI къэралхэм кIуэныр. Уеблэмэ мазэ бжыгъэкIэ къыщыти щыIэт. ИужькIэ хуагъэфэщащ хъунщIакIуэхэм ар яукIыу и хьэдэр ягъэпщкIуауэ. Ауэ пэжыр зыми ищIэркъым.