Ар гъэщIэгъуэнщ

ЩабэрыкIуэ-лъагэрыкIуэщ

Анд джэду жыхуаIэр Америкэ Ипщэм щопсэу. Анд къуршым къимыкIыу исщ ар, зэрыжаIэмкIэ. ЦIыхум и лъэр здынэмыс щIыпIэхэм зэрыщызэхэзекIуэм, къуршыщхьэм къызэремыхым къыхэкIыу а джэду лIэужьыгъуэр зэрыщыIэм щIэныгъэлIхэм зыри хамыщIыкIыххэу къэгъуэгурыкIуащ. Анд джэдум сурэт щытрахыфар 2000 гъэхэращ!

Мы джэдум сантиметр 70 и кIыхьагъщ, и кIапэр сантиметр 45-рэ мэхъу, килограмми 4-7 и хьэлъагъщ, и цыр Iувщ, щхъуэм фIыцIагъэ хэпхъауэ апхуэдэщ.

Перу къыщыщIедзэри ипщэ-къухьэпIэмкIэ Боливием, ищхъэрэ-къухьэпIэмкIэ Аргентинэм я бгылъэм исщ анд джэдур. Ар метр мини 3-5 лъагапIэм и щIагъ зэи къехыркъым. А лъагапIэм щигъуэт хьэпщхупщхэмрэ псэущхьэ цIыкIуэфэкIуэхэмрэ ешх. ЩIэныгъэлIхэм зэрыхуагъэфащэмкIэ, мы джэду лIэужьыгъуэр куэд хъуркъым. Абы къыхэкIыу, Псэущхьэхэр хъумэнымкIэ Вашингтон конвенцэм и нэIэ щIэтщ.

Эдисон и хъыбарым и пэжыпIэр

Эдисон Томас и сабиигъуэмрэ ар курыт еджапIэм къызэрыщIахужамрэ и хъыбар зэхэфхауэ къыщIэкIынщ. Томас и анэм тхыгъэ къыIэрыхьат,   егъэджакIуэм къыбгъэдэкIыу. Абы зэритхымкIэ, щIалэ цIыкIур акъмыкът, щIэныгъэ гуэр зэрыбгъэдэплъхьэнрэ жэуап тэмэм къызэрыпыпхынрэ щыIэтэкъыми, Томас курыт еджапIэм къыщIагъэкIыжырт. Анэр тхыгъэм нэкIэ зэ ирижэщ, и нэпс къекIуахэр щIилъэщIыкIри, гъэхуауэ, ину, и къуэм зэхихыу къеджащ: «Фи щIалэр апхуэдизкIэ Iущщ, губзыгъэщи, имыщIэ езыгъэщIэн егъэджакIуэ диIэкъым. Абы къыхэкIыу, егъэджакIуэ нэхъ лъэщ къыхуэвгъуэтыну дыгугъэу курыт еджапIэм щIыдогъэкI». Анэр пыгуфIыкIщ, и къуэм и напэм Iэ дилъэри, тхыгъэр къэдэгъэжым дилъхьащ. А махуэм щыщIидзэри, анэм и щIалэр езым иригъэджэжащ.

Илъэс куэд дэкIауэ, Эдисон щIэныгъэлI телъыджэ къыхэкIагъэххэу, и анэр дунейм ехыжауэ абы и хьэпшыпхэр зэхихыу къигъуэтажащ курыт еджапIэм къикIауэ щыта тхыгъэр. Ар къызэIуихрэ еджэмэ, «зэрыакъмыкъым» къыхэкIыу еджапIэм къызэрыщIахужар иту арат. Эдисон къэмыувыIэжыфу сыхьэт бжыгъэкIэ гъауэ жаIэ. Теужа нэужь и дневникыр къызэIуихри иритхащ: «Эдисон Томас Алвэ акъмыкъыу щытащ. Ауэ и анэм и фIыщIэкIэ ар щIэныгъэлI нэхъ лъэщ дыдэхэм ящыщ хъуащ».

Пэжщ, хъыбар гъэщIэгъуэнщ. Уеблэмэ тхылъ ириптхыну пхурикъун къэхъугъэщ. Ауэ, пэж дыдэу апхуэдэу щытауэ пIэрэ?!

Эдисон и биографием ухэплъэмэ, жаIэр нэгъуэщIщ… Томас курыт еджапIэм мазищ къудей кIуауэ аращ. ТхэкIэ, еджэкIэ, бжэкIэ езыгъэщIар и анэрщ. Ауэ щIалэ цIыкIур щIэныгъэм и гур хуитхьэщIыкIауэ, жаIэр занщIэу къипхъуатэу, ахэр тегъэщIапIэ ищIрэ и щIэныгъэм езым хигъэхъуэжу къэтэджащ.

Арами, пэж дыдэу, Томас курыт еджапIэм щыкIуэм и егъэджакIуэр щIалэ цIыкIум «мыхьэнэншэкIэ» къещат. Анэм ар щызэхихым хъийм икIри и къуэр еджапIэм щIишыжащ.

«Си анэращ сэ Эдисон Томас сызыщIар. Абы апхуэдизкIэ и фIэщ сыхъурт, къысщыгугъырти, сыщIэпсэун, сызыхуэпсэун, зи гугъэхэр къэзгъапцIэ мыхъун гуэр зэрыщыIэр сщIэрти, зэи зыщIезгъэхакъым, сызыщысхьыжакъым», - итхыжащ щIэныгъэлIым.

ИпэжыпIэкIэ Томас акъмыкъыу, сымаджэу, делэу зыми жиIакъым. Езы Эдисон T.P’s Weekly журналым I907 гъэм щэкIуэгъуэм и 29-м ирита интервьюм зэрыщыжиIэжащи: «Зэгуэр си тхьэкIумэм къицырхъащ си егъэджакIуэм инспекторым сымыхьэнэншэу, зыри къызгурымыIуэу, адэкIи курыт еджапIэм сыщIэбгъэсыну щхьэусыгъуэ лъэпкъ щымыIэу жриIэу. Сэ ар хуабжьу си жагъуэ хъуат, си гум щIыхьат, куэдри сригъащ. Щыхьэт сызытехъуа псалъэмакъыр си анэм щыжесIэм, ар си япэ  иту еджапIэм кIуащ асыхьэту. Нобэр къыздэсым си тхьэкIумэм итщ  анэм и псалъэхэр: «Узытепсэлъыхьыр уэ езым къыбгурыIуэжыркъым: уи щхьэм илъым нэхърэ нэхъыбэ Томас и щхьэм илъщ».

КъызэрыщIэкIымкIэ, тхыгъэ лъэпкъ щыIакъым, Эдисон зыми еджапIэм къыщIихужакъым. Дауи, лъабжьэ гуэр иIащ мы хъыбарым, ауэ пэжыр пэжу щытын хуейщ.

***

• Байкал гуэлым псы 336-рэ холъадэ.
• Нэхъыбэ дыдэра псэуа хьэр илъэс 29-м иту лIащ.
• Нащэр мэракIуэщ.
• Махуэ 27-м къриубыдэу цIыхум и щIыфэм зэрыщыткIэ зетIэщIри, щIэрыщIэу къытокIэж.
• 1923 гъэм США-м и зы долларыр сом 2 352 94I и уасэт.
• Арктикэ бажэ хужьхэм щIыIэу граду 70 яхуошэч.
• Крокодилым и бзэгур къыхуидзыркъым.
• Нептуным гъэмахуэр илъэс 40-кIэ щокIуэкI.
• Зы жыгым илъэсым къриубыдэу хьэуам гъуэз фIей килограмм 27-рэ къыхегъэкъэбзыкI.
• Блэр илъэсищкIэ къэмыушу мэжеиф.
• Платинэр нэхъ пасэм «дыжьын фIейуэ» къалъытэрти, псым хадзэрт.
• Шэху уэздыгъэр илъэс мини 5 ипэкIэ къагупсысащ.