Тумэн-бей и вагъуэМамлюкхэм я дзэр тыркухэм къызэрызэхакъутами, Къанщауэ Гъур зэрылIами я хъыбар щIэх дыдэу нэсащ Мысырым и къалащхьэм. Ар щымыпсэужкIэ, жари, сулътIану хах Тумэн-бей. Тумэн-бей лIы хахуэт, Къанщауэ Гъур и къуэшым и къуэт, илъэс плIыщIым нызэрыхьэса къудейт. Дабикъ губгъуэм щекIуэкIа зауэм и ужькIэ Селим и Затын мурад яIэтэкъым адыгэхэм, я пщIыхьэпIи къыхэхуэртэкъым. Тырку лIыкIуэхэр иригъэукIащ Тумэн-бей - зауэр яублэжауэ арат абы къикIыр. Мамлюкхэм къабгъэдэнэжар губгъуэм ис бедуинхэмрэ къалэдэс къулейхэмрэт - адрейхэр псори къепцIыжащ, шэрджэсхэм я IэмыщIэ дыкъыщикIыну зэманыр къэсащ жари. Тырку пащтыхьми хъыбар игъэIу зэпытт: “Сэ сызэзауэр хьэрыпхэракъым, сэ си бийр мамлюкхэрщ”, - жиIэурэ. Тыркухэр къэмыпхъэр щIыкIэ Тумэн-бей дзэшхуэ зэхуишэсын хузэфIэкIащ, Йеменым иса дзэми Каир къагъэзэжащ. Дзэр топрэ фочкIэ зэщIаузэдащ мамлюкхэм, топым Магриб щыщ зауэлIхэр залымыгъэкIэ ирагъэувэлIащ. Тыркудзэмрэ мамлюкхэмрэ япэ щызэжьэхэуар 1517 гъэм щIышылэм и 22-рщ - Каир пэмыжыжьэу. Тыркухэм мамлюк топхэр къызэхакъутащ. Магриб топгъауэхэр щIэпхъуэжри, Тумэн-бей къыхуэнар адыгэ шуудзэм и закъуэщ. Шуудзэм я пащхьэ иуващ шэрджэс дзэпщхэр - Тумэн-бей, Алан-бей, Курдей сымэ. Тумэн-бей тхьэ иIуащ и адэ къуэшым, Къанщауэ Гъур, илъ ищIэжыну. Шэрджэс шухэм зрачри, тыркудзэм хэлъэдащ. ЗэратхымкIэ, Тумэн-бей а махуэм тырку аскэр мин зэтриупщIэтащ, тырку пащтыхьым и шэтырым ежалIэри тырку уэзирышхуэр (премьер-министрыр) иукIащ, пащтыхьра и гугъэри. Аскэр минищэм пэува мамлюкхэр шу миным зэрыщIигъу щыIэтэкъым - къикIуэтын хуей хъуащ, куэдым я щхьэр халъхьэри. Тыркухэр Каир дыхьащ. Мамлюкхэм хэт къалэм зыщигъэпщкIуащ, хэт губгъуэм ихьащ. Къалэм зыщызыгъэпщкIуахэр, бзэгу яхьурэ, тыркухэм ирагъэубыдащ, ахэр яукI щыхъум, Тумэн-бей шу гуп зыщIигъури, Каир дэлъэдащ, Тырку аскэрхэр къалэм дихужащ. Ягу къызэрыгъуэтыжа нэужь, тыркухэр къебгъэрыкIуэжри, Каир яубыдыжащ: мамлюкхэм я къарур щIэкIат, я нэхъыбэр укIыгъэ хъуат. ИтIани зитакъым Тумэн-бей: зауэм къела шухэр иугъуеижри, мысыр пирамидэхэм я деж тыркудзэм щыпэщIэуващ. МахуитIкIэ зэпыуакъым зауэр, дзитIми лъы куэд иракIутащ. Тыркухэр топрэ фочкIэ къахэуэурэ мамлюк шухэр къызэхакъутащ. Тумэн-бей нэгъуэщI къыхуэнэжатэкъыми, и хэгъэрей бедуиным деж зыщигъэпщкIуащ. Бедуиным бзэгу ихьри, Тумэн-бей тыркухэм яригъэубыдащ. Хьэрып тхыдэм щыгъуазэ Базили К.М. итхыгъащ: “Газэрэ Каиррэ деж тыркухэм къащезауэурэ, мамлюкхэм щхьэм къимытIасэ лIыгъэ къагъэлъэгъуащ. И дзэпщхэм ящыщитI къыщепцIыжым, Тумэн-бей и вагъуэр ижащ. Каир деж мамлюк мин 25-рэ щыхэкIуэдащ зауэм, къалэми мин зыбжанэ даукIыхьащ. Тыркухэм я дзэ фIыцIэм зэрыпэмылъэщынур къагурыIуарэ пэт, псэууэ къэна мамлюкхэр я сулътIан насыпыншэм дэзэуащ, я псэр пытыху. Шэрджэс мамлюкхэм я тепщэгъуэм абдежым кIэ щигъуэтащ ”. Ал-Ашраф Тумэн-бей 1517 гъэм мэлыжьыхь мазэм и 13-м Баб-аз-Зуелэ куэбжэм деж (Каир) щхьэпылъэ щащIащ. Зауэ гуащIэм къыщыхагъэщIащ шэрджэс шухэр, я щхьэр халъхьащ, ауэ, Монтень зэрыжиIэгъащи, зауэм щытекIуахэм нэхърэ абы щыхагъэщIам я щIыхьыр щынэхъ лъагэ щыIэщ.
Поделиться:
Читать также:
27.03.2024 - 14:00 →
Бийм зы гупу пэщIигъэуват
26.03.2024 - 14:55 →
Адыгэхэм я къежьапIэр
20.03.2024 - 11:17 →
Къанжал зауэм и щхьэусыгъуэр
19.03.2024 - 18:10 →
И анэми щысхьатэкъым…
19.03.2024 - 14:28 →
Кушыкурэ Мэтрэ я жэуап
|