Псэм щыщIэр наIуэ къэзыщIыфыр

Къэралым и къалащхьэ Москва иджыблагъэ къыщыдэкIащ ди лъа­хэгъу адыгэ щIэныгъэлI, бзэм и философ, филологие щIэныгъэхэм я доктор Семэн Iэмырхъан ТIутIэ и къуэм и къалэмыпэм къыпыкIа «Ecce homo, или Жизнь вопреки» тхылъ гъэщIэ­гъуэныр. «Scripta manent» тхылъ те­дзапIэм щытрадза, зи купщIэкIэ усыгъэ-философие жыпхъэм ит къы­дэкIыгъуэр экземпляр мин хъууэ дунейм къытехьащ. Абы щызэхуэхьэсащ гъащIэм и зэхэлъыкIэхэм ятеухуауэ еджагъэшхуэм иIэ гупсысэхэр зи лъабжьэ жыIэгъуэхэр, усэ кIэщI зэмы­лIэужьыгъуэхэр. 

Тхылъым и пэублэм Iэмырхъан зэ­ры­щыжиIэмкIэ, Тхьэм къыхуиуха гъащIэ пэжыр и гъуэгугъэлъагъуэу, и напэм емыцIыжу къикIуным хуэзыгъэса и адэ-анэм, зи фэеплъ нэхур игу лъащIэм ноби сакъыу щихъумэ а нэхъы­жьыфI­хэм, бын пэжым хуищI тыхьщ ар. «И ­нэгу щIэкI псоми си псэм лъэкIкъым пэмыджэжу: КIыфIыгъи нэхуи, фIыи бзаджи – зы зэхимыгъэжу», - жызыIэ усакIуэ-философыр бгъэдэлъ и гупсысэхэмрэ и дуней еплъыкIэхэмкIэ куэ­дым къащхьэщыкI, гъащIэм къыпигъэтIылъ лъэпощхьэпохэм къапимыкIуэт цIыху гумызагъэу, пэрыту, пэ­жым и лъыхъуакIуэ нэсу зэрыщытыр къыумыщIэнкIэ Iэмал зимыIэщ. И тхылъым тет «псори зылъагъу нэм» хуэдэу, Семэныр хущIокъу гъащIэм ­куууэ икIи набдзэгубдзаплъэу кIуэцI­рыплъыну. «Тхар къонэ» (латиныбзэкIэ scripta manent) жыIэгъуэм тету, Iэмырхъан хуейщ акъыл куум къигъэщI и гупсысэ шэщIахэмкIи цIыхухэм ядэгуэшэну. Аращ абы щIыжиIэр: «Псалъэращ псэм щыщIэр наIуэ къэзыщIыфыр, Ауэ щыхъукIэ, тхылъкIэ сыкъращIэ сы­зыхуэдэ цIыхур». 
Къыхэдгъэщынщи, и анэдэлъхубзэм­рэ урысыбзэмрэ нэсу зэрищIэм къа­дэкIуэу, еджагъэшхуэр хуиту иропсалъэ франджыбзэми латиныбзэми. Лъэпкъ­хэм я зэныбжьэгъугъэм и университету Москва дэтыр, Лумумбэ Патрис и цIэр зезыхьэу щытар (иджы РУДН), ехъулIэныгъэкIэ къиухри, Се­мэным илъэс куэдкIэ студентхэр щригъэджащ Бенинрэ Ганэрэ я зэхуаку дэлъ Того къэрал цIыкIум щыIэ щIыпIэ еджапIэ нэхъыщхьэм, Тулузэ (Франджы), Гент (Бельгие) къэрал университетхэм, РУДН-м. 
Бзэмрэ абы щIэлъ философиемрэ ятеухуа публицистикэ, щIэныгъэ тхыгъэ куэд и къалэмыпэм къыпыкIащ Се­мэным. Абыхэм яхэтщ ди къэралми хамэ щIыпIэхэми къыщыдэкIахэр. Iэмырхъан гъащIэм хуиIэ еплъыкIэхэр къыщигъэлъэгъуащ и «Homo duplex, или Взойти на эшафот» тхылъми. Ари усыгъэ-философие жанрым иту ­ухуащ. 
ЕгъэджэныгъэмкIэ Урысей Академием (РАО) и академик, культуролог цIэрыIуэ Шмидт Сигурд, культуролог, философ цIэрыIуэ Померанц Григорий сымэ зэрыжаIэмкIэ, Семэн Iэмырхъан усакIуэ-гупсысакIуэшхуэщ, акъы­лыш­хуэ зыбгъэдэлъ цIыхущ. Абы и къалэмыпэм къыпыкIа тхылъхэм къыщеIэт цIыхубэпсо мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэхэр: гъащIэм щIэдзапIэ хуэхъум, цIыхумрэ ар къэзыухъуреихь дунеймрэ яку дэлъ зэхущытыкIэхэм, псэуныгъэм хэлъ щхьэ­хуэныгъэхэм, цIыхум и гурыгъу-гурыщIэхэм ятопсэлъыхь. Бгъэдэлъ жа­ныгъэмкIэ, жыджэрагъымкIэ классикыу, и псэр зыхуеIэмкIэ романтикыу къэс­лъытэ Iэмырхъан гъащIэмрэ лIэныгъэмрэ, лъагъуныгъэмрэ лъагъумы­хъуныгъэмрэ, фIымрэ Iеймрэ, гуфIэ­гъуэмрэ гуауэмрэ ятеухуауэ ди пащхьэ кърилъхьа еплъыкIэхэр Гёте иIа гупсы­сэкIэхэм хуабжьу изогъэщхь. Пэжым и лъыхъуакIуэ, захуагъэм и телъхьэ уса­кIуэм а гурыгъу-гурыщIэхэрщ къигъэ­хъуапIэ хуэхъури. 
ИпэжыпIэкIи, Семэн Iэмырхъан и творчествэр и псэм зыхищIэ гурыщIэ куухэр, лъапIэныгъэу къилъытэ Iуэху­гъуэхэр наIуэ къэзыщI ущиещ, уазщ. Ар гъащIэм къыгуэхыпIэ имыIэу епха псэкупсэ лIыгъэм и нэщэнэщ. И тхылъ­хэм къыщыхьа гупсысэхэр къыгуэхыпIэ имыIэу гъащIэм епхащ, абы­хэм нэхъ балигъ уащI, дунейм и зэхэлъыкIэ къызэрымыкIуэм ухагъэгъуазэ. УсакIуэ, тхакIуэ икIи зэдзэкIакIуэ Пастернак Борис зэрыжиIауэ, упсэуным, угупсы­сэ­ным, гурыгъу-гурыщIэхэр зыхэпщIэным, гъащIэм щIэ гуэрхэр къыщыпщIэным ухуагъасэ Семэн Iэмырхъан и тхылъ купщIафIэхэм.