«Жэмыхъуэ СулътIан и гушыIэхэр» тхылъым къитха хъыбар кIэщIхэм ящыщ зыбжанэ ди гуапэу тыдодзэ ди газе-тым и япэ электрон къыдэкIыгъуэм. Ахэр зытхыжар АбытIэ Хьэжмуратщ.
Дамэдазэу къагъэнащ
Жэмыхъуэ СулътIан щылажьэм тыкуэнышхуэ и гъунэгъут. И махуэ къалэнхэр иухауэ, пщыхьэщхьэм лэжьапIэм къыщикIыжым, и цIыхугъэ цIыхубз гуэр абы къеупщIащ:
- СулътIан, тыкуэныбжэр хуащIыжауэ пIэрэ?
- ХуащIыжащ.
- Ан-на, пэж дыдэу хуащIыжауэ пIэрэ? - фызым гузавэу тригъэчыныхьащ.
- Хьэуэ… Бжэр дамэдазэу къагъэнащ, - жиIащ СулътIан.
КъуэшхуэкIэ ерыщхэр
СулътIан благъэзэгъэцIыху кIуат. ХьэщIэхэр зыщIэс пэшым къыщIашат зэанэзэкъуэр. ЩIалэр инышхуэт, и анэр фыз лъахъшэт. Жэмыхъуэр езыр лIы домбейт, ауэ и анэр цIыкIут. Ар игу къэкIыжри, СулътIан гушыIащ:
- Ярэби, мы фыз цIыкIухэр къуэшхуэкIэ щхьэ ерыщу пIэрэ?
Быну сыт уиIэ?
ГуфIэгъуэ зэхыхьэм СулътIан тIысэгъу къыхуэхъуат хамэ къуажэ къикIа лIыжь цIыкIу гуэр. Ар псэлъэн зыфIэфIти, СулътIан IэджэкIэ къыпкърыупщIыхьащ. Ауэрэ, здэщысым, мо лIышхуэм къыхудэплъейри, аргуэру щIэупщIащ:
- Быну сыт уиIэ?
- Сыпсэуху бэмпIэгъуэ сыхимыгъэкIыну зы къуэ, сылIэмэ, сагъеину пхъуитI. НэгъуэщI сытым ущIэупщIэну, тхьэмадэ? - пиупщIащ СулътIан.
Ялыхь, жыхьэнмэр унапIэ схуэщI!
Адыгэ Iэнэр зыгъэдахэр хъуэхъущ. ХъуэхъуфI, хъуэхъу дахэ жызыIэм пщIэ лей хуащI. СулътIани хъуэхъуэн и жагъуэтэкъым. АрщхьэкIэ, а пщыхьэщхьэм хъуэхъу жиIэн хуейми, тIэкIу зрилъэфыхьырт. Щыхагъэзыхьым, абы къригъэжьащ:
- Ялыхь, мыбдеж щысу хъуар сяпэ фигъалIэ. Ялыхь, ефэндым зэрыжиIам хуэдэ щIэх сумыщI. Ялыхь, жыхьэнмэр унапIэ схуэщI!
- Iэу, СулътIан, ар дауэ хъуэхъуэкIэ?! Сыт а жыпIэхэм къибгъэкIыр? - гупыр къэуIэбжьащ.
СулътIан къыпыгуфIыкIри, и хъуэхъум къригъэкIыр яжриIащ:
- Япэрауэ, дэтхэнэ зыми и псэм нэхърэ нэхъыфIу илъагъу щыIэкъым. ЕтIуанэрауэ, ефэндым псом япэу зи Iуэху кърихуэкIыр лIэныгъэращи - сэ абы мызыгъуэгукIэ сыхуей-къым. Ещанэрауэ, жэнэтым кIуэнухэр закъуэтIакъуэщ - сэ сызыхуейр нэхъыбэр здэкIуэрщ.
ЩIыхуэ къыптехуэнщ
Райпом и лэжьакIуэхэр, Хъыцыжь и уджу, зэрызехьэрт, къэпщытакIуэ яIам я лъэр щIиудати. Сату щIыпIэр къызэрыхухьа мывэ къалэм зы щIалэ цIыкIу дэпщеяуэ щхьэдэплъыхырт. СулътIан абдежым блэкIырти, щIалэ цIыкIум еущиящ:
- Абы ущхьэпрымыплъ, тIасэ, - уэри щIыхуэ къыптрагъэхуэнщ!
Хъурыфэ пыIэ
А гъэмахуэр ямылейуэ хуабэт. Мо цIывыгъуэм СулътIан пыIэ хъурыфэ хъурей лъагэ щхьэрыгъыу и лэжьапIэм къэкIуат, пщIэнтIэпсыр ирикъуэкIыу. И ныбжьэгъухэм ар ягъэщIэгъуащ:
- Гъэмахуэм пщыгъ хабзэр хьэуазэ пыIэт, СулътIан, иджы сыт къэхъужар? Мы хуабэвэхым пыIэ хъурыфэ щхьэ щхьэрыптIэгъа?
СулътIан ахэр жэуапыншэу къигъэнакъым:
- Мы иужьрей махуэхэм сигу къыдэжыркъым… Сэ сымыгъэлажьэу ефэндым иратыжынкIэ сошынэри аращ.
Къыдызокъутей
СулътIан а гъэм и Iуэхур щIагъуэтэкъым. ЯпэщIыкIэ и лъакъуэр къутат, итIанэ и шхулъэр. Сытми, къэтэджри лэжьапIэм къэкIуат. И лэжьэгъухэр гуапэу къыIущIащ, и узыншагъэр зытетымкIэ къеупщIахэщ.
- Флъагъуркъэ, - жиIащ СулътIан, - къыдызокъутей… Иджы чэзур зейр щхьэращ.
ПцIы щхьэ сыбгъэупсрэ?
СулътIан Iуэху гуэрхэр къылъыкъуэкIри, махуэ зытIущкIэ и лэжьапIэм къэкIуатэкъым. И унафэщIым сабэ дрипхъеинтэкъэ, СулътIану плъагъур къыпигъэжьыкIырт. Езыми щхьэусыгъуэ гуэрхэр къигъуэтынтэкъэ, арщхьэкIэ абы жиIам щыщу зыри и фIэщ хъуакъым унафэщIым, уеблэмэ «пцIыупскIэ» къещащ.
- НтIэ, укъысщыхьауэ залымыгъэкIэ пцIы щхьэ сыбгъэупсу пIэрэ, ар зэрыпцIыр щыпщIэкIэ?! - къикIуэтакъым СулътIан.
«НэцIакIуэ сыщыIащ»
Директорым завхозыр къилъыхъуэрт. Сытми, зэгуэр ар къыкъуэкIыжащ.
- Дэнэ иджыри къэс уздэщыIар? - ткIийуэ къеупщIащ унафэщIыр.
- Райпом.
- Сыт абы щыпщIар?
- СынэцIащ…
А зэманым райпом къакIуэ хьэпшыпхэр къулыкъущIэхэм хуагуэшырт, «разнарядкэ» фIащауэ. СулътIан фIэхьэлэмэ-ту хьэпшыпхэр зэрагуэшым, ар зыгуэшхэр зэрызэныкъуэкъум еплъу щытат.
- Уэ лIышхуэжьыр, дауи, фIыуэ унэцIа хъунщ! – нэхъ щабэ зыкъищIыжауэ жиIащ директорым.
- Уэлэхьи, схузэфIэкI лъэпкъ къэзмыгъэна, ауэ зы сом фIыцIэ и уасэ къысхуашиякъым, - къыпыгуфIыкIащ СулътIан.
Иджыри зэ къыжьэхэуэж
ГАИ-м кърихужьа машинэ гуэрым СулътIанхэ я уэрам зэвым зыдидзат, зыфIигъэкIуэдын и гугъэу. Рулым бгъэдэсыр чэфти, машинэр хузэтемыIыгъэжу гъущI куэбжэм жьэхэуащ. Куэбжэ ныкъуэхэуд ищIам еплъурэ, шофёрым ерагъыу къыдришеящ:
- Уэлэхьи, мыхъуа ар, СулътIан!
- АтIэ, ар мыхъуамэ, щIалэ, игъэкIуэти иджыри зэ къыжьэхэуэж, - жиIащ СулътIан.
«Яхэзэгъакъым» жезгъэIэнкъым
СулътIан сымаджэт. ЩIэупщIакIуэ и куэдти, щхьэж игу къихьэмкIэ къеупщIырт. Ауэ езыр псоми ядэгушыIэрт:
- Сэр щхьэкIэ фымыгузавэ, уэлэхьи, «яхэзэгъакъым» жезгъэIэу а сыздэкIуам сыкъмыкIыжын.
АдэкIэ и псалъэм щIигъужырт:
- Ауэ мыри фи жагъуэ фымыщI, кхъэм сахьрэ махуищкIэ сыкъэмыкIуэжмэ, итIанэ фыкъысщымыгугъыж - жэнэтыр сигу ирихьауэ аращ.
ЩIы лейр ифш
ЩIыгуэш къэзыкIухьхэм СулътIан и щIапIэм и ныкъуэр пачыну мурад ящIат. «ЩIы куэдыIуэ сиIэмэ, лейр фызот», - абы къыфIигъэкIакъым Жэмыхъуэм.
«ЦIыху хъарзынэщ мы СулътIан: къыдэдэуакъым е пыдмычыну къыдэлъэIуакъым, ди унафэм занщIэу арэзы техъуащ», - ягукIэ жаIэри, комиссэм хэтхэр гуфIащ. ПсынщIэу щIыр къапщщ, зэпачри, дамыгъэ тращIэжащ. ИтIанэ я Iэтащхьэм, зигъэпсчэуIури, унафэ ищIащ:
- Мо уи унэм къыбгъэдэлъыр ууейщ, адрей щIыр дэ къыдыбот, СулътIан.
- Уэлэхьи, фызотмэ, сыарэзыуэ… Фыхуеймэ, щIы лейр нобэ ифш, машинэрэ щIыкъэтIрэ къэфхуи, ауэ езы щIапIэр сысейщ! - жиIащ СулътIан.
Зэ фIыуэ сыкъевгъэпс
ЩIымахуэу СулътIан я гъунэгъум екIуэкIат хъуэхъуакIуэ.
ЗыщIэс пэшыр ягъэлеяуэ хуабэти, гум тегъуалъхьэрт, Iэзэвлъэзэвти, цIыхуитI дахэ-дахэу щызэблэкIыфыртэкъым. Унащхьэ лъахъшэм дэплъейри, СулътIан дыхьэшхащ:
- Янэ мыгъуэр ишхыжауэ, фIыуэ сыкъепсу мы пэш цIыкIур зэкIэщIэсхуащэрэт.
Хъуэжэ и бэджынэм
СулътIан и кIэстум нэхъыфIыIуэр зыщитIагъэри, хьэщIапIэ ежьат. Уэшх къешхати, я уэрам зэвыр ятIэт. Мывэ къалэбгъум зыщритым, мо лIышхуэр щIэцIэнтхъури, шэдыпсым хэхуащ.
ЯтIэпсыр къыпыжу къэтэджыжри, абы зиплъыхьащ. Зыри щимылъагъум, уафэмкIэ дэплъейри жиIащ:
- Уэлэхьи, схузэфIокI жысIэу, апхуэдизу цIыхум лей езмыхын!
Къандес сысей!
И ныбжьэгъу гуэрым СулътIан къандес дэджэгурт. А тIур къызэрымыгъапцIэурэ зэманыфI екIуэкIат. Я гъунэгъу гуэр лIауэ, ар кхъаблэм щIэтт.
- Къызэт, - жиIэри и ныбжьэгъур къэIэбащ. Пхъэкъур абы щиубыдым, СулътIан жиIащ:
- Къандес сысей!
Нэхъ захуэ дыдэхэр
СулътIан машинэ гуэрым ису къалэ уэрамым ирикIуэрт. Уэрам зэхэкIыпIэ къэс светофор плъыжьым хуэзэурэ машинэр къэувыIэрт.
Шофёрыр тхьэусыхащ:
- Мы Тхьэр зыгъэпцIын светофорыр сыту пIэрэ нобэ зыхуейр?!
Ар щызэхихым, СулътIан гублащхьэм дэсым ехъурджэуащ:
- Ухуэмышхыдэт абы! Алыхьымрэ светофорымрэ нэхърэ нэхъ захуэ мы дунеижьым теткъым, щIалэ.
Бжыхьым хуэбгъэкIуэнт
И ныбжьэгъу хьэкIэпычыжь гуэр СулътIан къоупщI:
- Уэ Кремлым и унафэщIу уагъэуватэмэ, завхозу сыкъэпщтэнт?
- Уэлэхьи, укъэзмыщтэнт-тIэ, - идакъым СулътIан. - Уэ зы илъэс ныкъуэкIэ а Кремлыр къызэрыхухьар бжыхьым хуэбгъэкIуэнт!
Ари директор?
СулътIан Налшык зыщигъэпсэхурт. Санаторэм къыдыщыIэхэм мо лIы фафIэшхуэр и псэлъэкIэкIи, и цIыху хэтыкIэкIи ягу ирихьат. Езыр гушыIэрейтэкъэ-тIэ - и къулыкъумкIэ къыщеупщIым, школым и директору яжриIат, завхозу зэрылажьэр ибзыщIри. Зы махуэ гуэрым и директорыр лъагъунлъагъу къыкIэлъыкIуат, арщхьэкIэ сыт хуэдизрэ къимылъыхъуами, абы СулътIан къыхуэгъуэтакъым, и ныбжьэгъухэм ирашэжьауэ къыщIэкIри. Пщыхьэщхьэм унафэщIыр унэм къэмыкIуэжу хъунутэкъыми, зыхуэзахэм елъэIуащ къызэрыкIуар жраIэжыну.
- Хэт къэкIуауэ жетIэнур? - щIэупщIащ абыхэм ящыщ зы.
- Уи директорыр къэкIуат схужефIэж.
Мыдрейхэм ягъэщIэгъуащ: «Мыр сыт - школ директорым директор иIэжу ара?» - жаIэри.
СулътIан къекIуэлIэжа иужь, къуажэм къикIыу езым ещхь лIы фафIэ гуэр къызэрыкIуам и гугъу хуащIыжащ.
- Сыт-тIэ къывжиIар? - щIэупщIащ ар.
- «Уи директорыр къэкIуат схужефIэж», жиIащ.
- Уэлэхьи, хъуатэм ар! - зытригъэхьакъым СулътIан. - А лIэун, махуэ тIощIрэ плIыкIэ си пIэкIэ къызэрызгъэнам щхьэкIэ, ари директор хъуауэ ара?
