И дуней тетыкIэмкIэ щапхъэ

Бзылъхугъэм гъащIэм щигъэзащIэ мыхьэнэм и инагъыр къып­хуэ­мылъытэным хуэдизщ. ТхакIуэ дапщэ тетхыхьами, усакIуэ дапщэм усэбзэ дахэкIэ къаIуэтами, иджыри нэсу жаIэфауэ къыщIэкIынкъым цIыхуб­зым и уасэмрэ и пщIэмрэ. ИтIани, куэд къызэщIиубыдэу IутIыж Борис жиIэфауэ къысщохъу мыр: «ЦIыхубзыр ар цIыху тхьэпэлъытэщ, КъэзыгъэщIыфу къигъэщIащ». Ар шэч къызытумыхьэжынщ. 

Иджыпсту дызыхэпсэукI зэманым цIыхубзым политикэм щигъэ­защIэ ­къалэным зэрызиубгъуар умыгъэщIэ­гъуэн плъэкIыркъым. Я нэхъ­ акъылыфIэ цIыхухъум бгъурыту цIыхубзми къэрал унафэ ищIыфынущ. Куэдым я щапхъэр и щыхьэтщ политикэ гъащIэм и сыт хуэдэ лъэныкъуэми Iэзагърэ акъыл жанагърэ цIыхубзым къызэрыщигъэлъэгъуар. Ди къэралым куэду щолажьэ бзылъхугъэ-сенаторхэр, бзылъхугъэ-депутатхэр, бзылъхугъэ-министрхэр. 
Сэ и гугъу фхуэсщIыну сыхуейщ щIэ­ныгъэрэ IэщIагъэрэ зэригъэ­гъуэту балигъ гъащIэм зэрыхэба­къуэ­рэ и сэбэпынагъ къэралым, хэкум иригъэкIыу жы­джэру лажьэ Астэжь Франческэ Япон и пхъум. Франческэ Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я Администрацэм и унафэщIым и къуэдзэщ, КъШР-м и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ ДокументхэмкIэ къызэгъэпэщынымкIэ управленэм и уна­фэщIщ. 
Зыпэрыт къулыкъур зэрыгугъум,­ зэрыиным емылъытауэ, Франческэ­ зиужь ихьэ псор тыншу зригъэхъулIэфу, Iуэхуу зыпэрыхьэр зыхуей хуэзэу къызэригъэпэщыфу апхуэдэщ. Абы папщIэ ббгъэдэлъын хуей псомкIи Тхьэр къыхуэупсащ бзылъхугъэ къы­зэрымыкIуэм. Ар гупсысэ куу зиIэ цIыху зэпIэзэрытщ, зи псалъэр ялъытэ IэщIагъэлI гумызагъэщ, политикэм, нэ­гъуэщI куэдым фIыуэ хэзыщIыкI цIыху жыжьаплъэщ. 
Франческэ къыщалъхуар Къэрэшей-Шэрджэсми ди къэралми щыцIэрыIуэ Беслъэней къуажэращ. Къыщыхъуа унагъуэри жылэм пщIэ зыхуащIт. Абы и адэ Уэхъутэ Япон Бэвыкъуэ и къуэр (1933 - 2005) илъэс 30-кIэ къуажэ Советым и унафэщIу лэжьащ. И анэшхуэ Хухуэ къуажэ псом щыцIэрыIуэт, абы хуэдэу адыгэ хабзэм фIыуэ хэзыщIыкI нэхъыжь жылэм дэмысауэ яIуэтэж. Нанэ Iущым и куэщI ирипIыкIа Франчески нобэ бгъэдэлъ лъапIэныгъэ псори абы къритауэ жыпIэ хъунущ. И анэ ФатIимэ медицинэм и лэжьакIуэти, зыщIипIыкIар цIыхугъэмрэ гумащIагъэмрэт. Арагъэнщ ар зыгуэр хуэныкъуэ цIыхум дэIэпыкъуну сыт щыгъуи щIэхьэзырыр. 
Парт школ нэхъыщхьэм щеджа и адэм тхылъыр и Iэпэгъути, Франческэ зэрыцIыкIурэ тхылъым гу хуи­щIат. Школым щыщIэсым, ирагъэдж псом къыдэкIуэу, тхылъ куэд щIиджыкIащ пщащэм. Ар къиуха нэужь, хамэ къэрал щэнхабзэхэмрэ бзэхэмрэ хуэнэхъуеиншэти, Псыхуабэ дэт ХамэкъэралыбзэхэмкIэ педагогикэ инсти­тутым щIэтIысхьащ. Къиуха нэужь, зэрылажьэм хуэдэурэ адэкIи еджащ. 2003 гъэм абы къиухащ УправленэмкIэ, бизнесымрэ правэмкIэ Псыхуа­бэ дэт институтыр. Абы иужькIэ ­УФ-м и Президентым деж щыIэ Къэрал ­къулыкъущIапIэхэмкIэ урысей академием и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ.­ ПравэмкIэ Саратов къэрал академием Iэзагъэр щыхагъахъуэ курсхэр къыщиухащ. А зэманым къриубыдэу лэжьыгъэ IэнатIэ зыбжанэ зэрихъуэ­кIащ. 2010 гъэ ­лъандэрэ Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я Администрацэм и унафэщIым и къуэдзэщ, КъШР-м и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ ДокументхэмкIэ къызэгъэпэщынымкIэ управленэм и унафэщI къулыкъум пэрытщ. 
Зыпэрыт IэнатIэм зэрехъулIэм и щыхьэтщ абы къыхуагъэфэща щIыхь дамыгъэхэмрэ цIэ лъапIэхэмрэ. Астэ­жьым къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ ­майор цIэр зэрехьэ, КъШР-м Къэрал къулыкъущIапIэхэм щIыхь зиIэ и лэжьакIуэщ. Илъэс куэд щIауэ хьэлэлу и IэнатIэм зэрыпэры­тым, Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм и­ Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я лэ­жьыгъэр къызэгъэпэщыным хэлъ­хьэ­ныгъэ ин зэрыхуи­щIам папщIэ Уры­сей Федерацэм и Федераль­нэ Зэхуэсым Федерацэм­кIэ и Советым­ и щIыхь тхылъыр къыхуагъэфэщащ. Мыхэр бзылъхугъэ гуащIафIэм къыхуащIа щIыхьым и Iыхьэ мащIэщ. Абыхэм ирегъэ­лъэ­пIэкI къэзыухъу­реихь цIыхухэр къы­хуэарэзыуэ дунейм тетыныр. Ар дэIэпыкъуэгъу хуэныкъуэхэр гулъытэншэ зымыщI, гущIэгъу зыхэлъ бзылъхугъэ щыпкъэщ. И лэжьэгъухэр сыт щыгъуи щотхъу Франческэ. «Дунейм, къэралым къыщекIуэкI псоми фIыуэ хэзыщIыкI, зи Iуэхур нэгъэсауэ зыщIэ Франческэ Iуэхур нэхъ тыншу, зы­хуей хуэзэу зэфIэзыгъэкI лэжьакIуэ емызэшщ. ЩIэуэ къежьэр зи лэжьыгъэм хэзыпщэфым ехъулIэныгъэ куэд иIэщ. Франческэ апхуэдэщ. Сыт хуэдэ IуэхугъуэщIэ кърихьэжьэми, нэхъыфI ищIу фIэкIа, зэи щыуэркъым. А Iэмалым ди лэжьыгъэр ирегъэфIакIуэри, ипэкIэ дыкIуэтэнымкIэ сэбэп къыт­хуохъу», - жаIэ абы къыдэлажьэхэм. 
И цIэм хуэдэщ и щхьэри. Дахэщ. КъызэрымыкIуэщ. Езым хуэдэ куэ­дым къахощ. И Iущагъри и лэжьыгъэ­ри нэхъри егъэдахэ адыгэ хабзэр зэ­ри­Iэпэгъум, къызыхэкIа лъэпкъым зэ­рыхуэпэжым. Сыт хуэдэ щытыкIэ ихуами зытригъащIэр хабзэрщ, цIыхугъэрщ, адыгагъэрщ. Ахэращ гъуэгу къе­зытри, и дуней тетыкIэм лъабжьэ хуэхъури. 
Зыпэрыт къулыкъумрэ республикэм щызэфIигъэкI Iуэхухэмрэ нэсу ­къехъулIэн папщIэ зэман куэд хухих­ми, и унагъуэр гулъытэ щигъащIэркъым. Ар пхъу гумащIэщ, анэ Iущабэщ, унэгуащэ ахъырзэманщ. НыбжьэгъугъэкIи, цIыхугъэкIи, адыгагъэкIи зыхуэдэ щымыIэ бзылъхугъэ гуакIуэщ. Иджырей цIыхубзым и теплъэр, и зэфIэкIыр кърибгъэлъэгъуэну псалъэ лей умылъыхъуэми хъунущ, Астэжь Франческэ и дуней тетыкIэмрэ и IуэхущIафэхэмрэ абыкIэ щапхъэщ.