ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием и член-корреспондент, биологие щIэныгъэхэм я доктор наук, профессор, Урысей Федерацэм щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Тембот Аслъэнбий Къазий и къуэр ящыщщ лъэпкъ щIэныгъэм и зыужьыныгъэм хэлъхьэныгъэ ин хуэзыщIахэм. Кавказым и щIыуэпсыр нэхъуеиншэу зыджа къэхутакIуэм, зоологиемкIэ, экологиемкIэ, биогеографиемкIэ щIэныгъэ куу зыбгъэдэлъа IэщIагъэлI щыпкъэм бгылъэ щIыпIэхэм я экологиемкIэ къызэригъэпэща щIэныгъэ школыр ноби шэщIауэ, ехъулIэныгъэ лъагэхэр зыIэригъэхьэу мэлажьэ, Темботым иубзыхуа унэтIыныгъэхэм щIэныгъэ лъабжьэ быдэ зэраIэм щыхьэт техъуэу. Псэужамэ, абы и ныбжьыр илъэс 90 ирикъунут.
Тембот Аслъэнбий 1932 гъэм и щIышылэ мазэм къыщалъхуащ Дзэлыкъуэ районым хыхьэ Псынэдахэ адыгэ жылэм. Кавказ бгы тхыцIэм и Iэшэлъашэм щитIысыкIа къуажэм къыщыхъуа щIалэм игури и псэри дамыхьэхынкIэ Iэмал иIэтэкъым махуэ къэс илъагъу Iуащхьэ лъагэхэм я уардагъым, дахагъым. И сабиигъуэм ищIа а лъагъуныгъэр Аслъэнбий гъуэгугъэлъагъуэ хуэхъуащ и IэщIагъэр къыщыхихым. Псынэдахэ дэт курыт школыр ехъулIэныгъэкIэ къиуха нэужь, щIалэщIэр щIэтIысхьащ Налшык пединститутым икIи Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ Кавказымрэ я щIыуэпсыр джыным яужь ихьащ. Еджэныр хъарзынэу зэфIэзыха Темботым мурад ищIащ бгъэдэлъ щIэныгъэм адэкIи хигъэхъуэну икIи 1954 гъэм щIэтIысхьащ Крупскэм и цIэр зезыхьэу Москва дэт педагогикэ институтым и аспирантурэм. Совет зоолог, териолог цIэрыIуэ, профессор Кузякин Александр и унафэм щIэту «Зоологие» унэтIыныгъэмкIэ къэхутэныгъэ купщIафIэхэр иригъэкIуэкIащ Аслъэнбий. Абыхэм апхуэдизу дахьэхати, лэжьыгъэхэр зэфIихащ и пIалъэр къэмысу икIи ахэр и лъабжьэу кандидат диссертацэ итхащ, ехъулIэныгъэ иIэуи ар пхигъэкIащ.
Аспирантрэ докторанту щIэныгъэм и гъуэгум куэд тезыгъэува Кузякиным гукъинэ щыхъуат адыгэ щIалэм щыдэлэжьа зэманыр. Абы зэрыжиIэжымкIэ, Темботым удэлэжьэну тыншт икIи гъэщIэгъуэнт. «Адыгэ щIалэ гурыхуэм гупсысэщIэхэр и куэдти, къэхутэныгъэхэр къэтпщытэжу дыщызэбгъэдэсхэм деж ахэр утыку къитлъхьэрт, - игу къигъэкIыжырт профессорым. - ЖыпIэнурамэ, Аслъэнбий и псалъэхэм хэплъагъуэрт ар мурад хэха, творческэ зэчий, ерыщагъ зэрыбгъэдэлъыр».
Еджэныр зэфIэзыгъэкIа щIэныгъэлI щIалэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къигъэзэжащ, и щIэныгъэр щалъхуа щIыналъэм и зыужьыныгъэм ирихьэлIэмэ, нэхъ къищтэу. КъБКъУ-м и биологие факультетым лэжьапIэ ирагъэблэгъащ Аслъэнбий, зооологиемкIэ абы и кафедрэм и ассистенту. «Къулыкъу дэкIуеипIэкIэ» зэджэ лъагапIэм и щхьэщыгум нэсащ Темботыр, пщIэрэ щIыхьрэ иIэу. Ассистенту лэжьэн щIэзыдза IэщIагъэлIыр щIэныгъэм я доктор, кафедрэм и унафэщI, профессор, ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием (РАН) и член-корреспондент хъуащ. Апхуэдэ ехъулIэныгъэхэр Темботым зыIэригъэхьащ бгъэдэлъ акъыл куум, гупсысэ шэщIам, зэфIэкI лъагэхэм я фIыгъэкIэ. Зоолог, эколог, биогеограф цIэрыIуэм и гъащIэр триухуащ бгылъэ щIыпIэ лъагэхэм я экологиер, щекIуэкI гъащIэр къэхутэным, джыным. РАН-м хэту абы къызэригъэпэщащ зи унафэщI хъуа щIэныгъэ IуэхущIапIэр - Бгылъэ щIыналъэхэм я институтыр. АбыкIэ абы игъэтIылъащ лъэпкъ щIэныгъэм и унэтIыныгъэщIэм, «бгыхэм я экологиекIэ» зэджэм, и лъабжьэр. Ар Аслъэнбий къыщиугъуеящ экологие, зоологие, биогеографие щIэныгъэхэм я зэпылъыпIэм.
Институтыр къызэIухыным Темботыр иужь щихьа лъэхъэнэр хуабжьу зэман гугъут ди къэралым дежкIэ. 1994 гъэм и кIэхэрати, апхуэдэ гупсысэр гъащIэм хэпща хъуным мылъку куэд текIуэдэнут. Ауэ щыхъукIи, ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием фIэкъабылт институтыр къызэIуахыну. АбыкIэ хуитыныгъэ кърата нэужьи, тынш хъуакъым къызэгъэпэщакIуэм и Iуэхур. Аслъэнбий куэд щIауэ республикэм щылажьэ пэтми, щIэныгъэ лэжьакIуэхэр зэхуишэсынми гугъу дехьащ. IуэхущIапIэр ЩIэныгъэ IэщIагъэлIкIэ къызэрагъэпэща нэужь, лабораторэ нэхъыщхьэхэр 1995 гъэм къызэIуахащ. ИужькIэ абыхэм я бжыгъэм хэхъуащ, щIэныгъэрылажьэхэри и мымащIэу. Темботым къызэригъэпэща институтыр экосистемэм и унэтIыныгъэ псоми йолэжь, бгылъэ щIыпIэхэм я экологие ухуэкIэ псори къызэрызэщIиубыдэным иужь иту.
ЩIэныгъэм и дунейм гъуэгу бгъуфIэ щыпхызыша Тембот Аслъэнбий иригъэжьа лэжьыгъэм нобэ пещэ абы ипхъу ФатIимэ. Биологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием и Къэбэрдей-Балъкъэр центрым Бгылъэ щIыпIэхэм я экологиемкIэ и институтым и унафэщIщ ар, и адэ цIэрыIуэм и щапхъэр гъащIэ гъуазэ хуэхъуауэ.
Аналитикэ акъыл жан зыбгъэдэлъ, жыжьэ кIуэцIрыплъыф щIэныгъэлI щыпкъэ Тембот Аслъэнбий лъэпощхьэпохэм къапимыкIуэту, ерыщу хущIэкъуащ Кавказым и бгылъэ экологие щытыкIэм псэ зыIут къэхъугъэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэрыхэпсэукI щIыкIэхэр ныкъусаныгъэншэу къызэрихутэным, щIыуэпсымрэ псэущхьэхэмрэ яку дэлъ зэпыщIэныгъэр наIуэ къызэрищIыным. ИригъэкIуа апхуэдэ щIэныгъэ лэжьыгъэхэр, бгъэдэлъа творчествэр къыщыгъэлъэгъуэжащ абы и къалэмыпэм къыпыкIа тхыгъэхэм. Абыхэм яхэтщ монографие щхьэхуэри, щIэныгъэ статьяхэри, тхыгъэ хэхахэри. Темботым зэфIиха щIэныгъэ-къэхутэныгъэхэм я мыхьэнэр къыпхуэмылъытэным хуэдизщ. Кавказым и бгылъэ щIыпIэхэм епха къэхутэныгъэхэм щIыналъэм хьэлэмэтагъыу бгъэдэлъыр наIуэ къащI къудейкъым, атIэ апхуэдэуи Iэмал къуат щIыуэпсыр нэсу цIыхум къигъэсэбэпыфыну, абы и къуалэбзухэми адрей псэущхьэ псоми ди зэран емыкIыу, уеблэмэ тхъумэу.
ЗэфIиха апхуэдэ лэжьыгъэ купщIафIэхэм, щIэныгъэм и зыужьыныгъэм хуищIа хэлъхьэныгъэ инхэм къапэкIуэу Темботым иратауэ щытащ къэрал дамыгъэхэр, щIыхь, фIыщIэ тхылъхэр. Абыхэм ящыщ РАН-м Карпинскэм и цIэкIэ игъэува саугъэтыр, «УФ-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъагэр, нэгъуэщIхэри.
Совет, урысей щIэныгъэлI цIэрыIуэр 2006 гъэм дунейм ехыжащ. Абы къыщIэна хъугъуэфIыгъуэхэм ящыщ и унагъуэ дахэр, и лэжьыгъэ купщIафIэхэр, и лъэужьым ирикIуэ гъэсэн Iущхэр. ЛIэщIыгъуэ блэкIам къигъэщIа щIэныгъэлI щыпкъэхэм я нэхъыфIхэм халъытэ Кавказыр джыным зи къарурэ зэфIэкIрэ хьэлэлу езыхьэлIа Тембот Аслъэнбий Къазий и къуэр. Абы и къэхутэныгъэхэр лъэпкъ щIэныгъэм и и лъапIэныгъэщ.