ТIэунейрэ Олимп джэгухэм, тхуэнейрэ дунейпсо зэхьэзэхуэхэм текIуэныгъэр къыщызыхьа авар щIалэм иджыблагъэ спортым и гъунэм икI щхьэусыгъуэкIэ цIыхубэ гулъытэр зришэлIащ. Дыгъэгъазэм и 5-м щегъэжьауэ тхьэмахуэм щIигъукIэ Абдулрашид Дагъыстэным щигъэхьэщIащ Токио щекIуэкIа Олимп джэгухэми, иужькIэ Ослэ щызэхэта дунейпсо чемпионатми хьэрхуэрэгъу къыщыхуэхъуу зытекIуа американ бэнакIуэ Снайдер Кайл.
«Абдулрашид зэрыбэнакIуэ лъэщым шэч къытесхьэртэкъым сэ, ауэ зэрыбысым лъэрызехьэр япэу къасщIэу аращ», - жеIэ бгырыс щIакIуэри хъурыфэ пыIэри зэкIу щIалэ сырыхум. «Лезгинкэ укъафэу зыщебгъэсар дэнэ?», - йоупщI Снайдер дзыгъуэм гъуанэ дихьа къэзымыгъанэ журналистхэр. – Зыгуэрым уигъэщIа бгырыс къэфэкIэ?» «Хьэуэ, адрейхэр къызэрыфэм сеплъурэ зыгуэру зыхуэзгъэхъуауэ аращ», - мэдыхьэшх щIалэ нэфIэгуфIэр.
Американ бэнакIуэм куэд щIауэ и нэ къыхуикIырт Садулаевыр къыщыхъуа щIыпIэр зригъэлъэгъуну, дагъыстэн бэнакIуэхэр зэрагъасэ спортзалхэм зыщиплъыхьыну. Хьэл зэпIэзэрыт къызыкъуэзыха хьэщIэм и фIэщу игъэщIагъуэрт бысымхэм ядилъагъу псори. ЕтIуанэ гъуэгу къыщыкIуэкIэ, и щхьэгъусэр къыздишэну жеIэ - дагъыстэн шхыныгъуэхэр ипщэфIу зригъэсэн папщIэ. «Уэ Абдулрашид ебгъэблэгъэну уи мурадкъэ?» - жаIэу еупщIахэм къарита жэуапри гъэщIэгъуэнщ: «Абы имылъэгъуа схуегъэлъагъуну си фIэщ хъуркъым, ауэ зыгуэр сигу къэкIащи, иужькIэ къэфщIэнщ».
Кавказым хьэщIэхэр и щыпэлъагъукъым, дауи. Ауэ, уи жагъуэ зэрыхъущи, ди щIыналъэм щыщхэм я щыуагъэхэр нэхъ псынщIэу хэIущIыIу мэхъу я ехъулIэныгъэхэм нэхърэ. Ослэ къалэм дунейпсо чемпионат щекIуэкIыу, зэры-Дагъыстэну Абдулрашид щыдэщIа махуэ дыдэм Мэзкуу метром щызэуа дагъыстэн щIалищ полицэм яIэрыхьауэ щытащ. Дагъыстэным и напэр итхьэщIыжын папщIэ, ар зи жагъуэ хъуа нэгъуэщI зыгуэрым, уеблэмэ махуэ псокIэ метром удз гъэгъахэр щигуэшу щIэтащ, «дагъыстэн псори дыапхуэдэкъым, къытхуэвгъэгъу», - жиIэ щIыкIэу.
Снайдер Кайл Дагъыстэным щигъэхьэщIэу и хэку цIыкIум и пщIэр къыдэзыхыжа щIалэмрэ абы и благъэхэмрэ зэры-Кавказу Iуэхутхьэбзэшхуэ хуащIа къудейкъым. Садулаевым и цIыху хэтыкIэри хамэ декIуэкIыкIэри мардэ яхуэхъунущ я нэхэр тедияуэ абы дэщI щIалэ цIыкIухэм, зи бжыгъэр миным деж къыщымыувыIэхэм.
«Бэнэныр фIыуэ ялъагъуу мыпхуэдиз цIыху игъащIэм слъэгъуакъым», - жиIэрт Снайдер Кайл Дагъыстэным щыфIэгъэщIэгъуэнхэм я гугъу щищIым. «Америкэм сабийхэр зэрыщагъасэр мыбы уи нэгу щыщIэкIым ещхь?» - жаIэри еупщIати, «Жыжьэрэ гъунэгъуу зэкIуалIэркъым, - къажриIащ. - Ди деж сабийхэм щыдрагъэкIуэкI лэжьыгъэр къызэрыгуэкI дыдэщ, мыбы щыслъагъум елъытауэ».
Американ бэнакIуэхэр (Кайл и гъусащ Нольф Джейсон) Дагъыстэным и Iэтащхьэ Меликов Сергей щригъэблагъэм, Садулаевыр зыщыщ авар лъэпкъыр зищIысыр къыгуригъэIуэн папщIэ, Гамзатов Расул и усэхэм къыхуеджащ: «Сэ Дагъыстэным – сыщыаварщ, Урысейм сыщыдагъыстэнщ, къэрал щIыбым сыщыурысщ», - жиIэу щытащ усакIуэ цIэрыIуэм.
Кайл ямышэу къэнэнт Абдулрашид къыщалъхуа Цуриб бгырыс къуажэм?! Ар игу къинэжын папщIэ, американ щIалэр ар зыхыхьэ Чародин щIыналъэм «ЩIыхь зиIэ и цIыху» ящIри, тхылъкIи щIагъэбыдыхьыжащ.
Спорт щхьэусыгъуэкIэ Снайдер и къэкIуэгъуэр IуэхугъуитIым ирырагъэхьэлIат: «Вольник» зэгухьэныгъэм дыгъэгъазэм и 7-м къыщызэрагъэпэщ зэпеуэмрэ Хасавюрт гъэ къэс щызэхашэ «XIX-XX лIэщIыгъуэхэм цIэрыIуэ хъуа бэнакIуэхэм я щIыхькIэ» зэхашэ зэхьэзэхуэмрэ. ЗэрыжаIэмкIэ, къызэгъэпэщакIуэхэм я мурадщ иужьрейм Умаханов Щамил - I998 гъэм Налшык урысей чемпионат щекIуэкIрэ пэт шордакъыр къыщехуэхам щыгъуэ хэкIуэдахэм яз бэнакIуэ щIалэм - и цIэр иратыжыну.
«КъызэрыгуэкI американ цIыхумрэ мы кавказым щыплъэгъуахэмрэ зыгуэркIэ зэщхьу къыпфIэщIрэ?» - еупщIащ Снайдер Карл журналистхэм яз. «ЦIыху къэс цIыхущ си дежкIэ, - къажриIащ американ щIалэм. – Лъэпкъ зыщыщым емылъытауэ, сэ псори си зэхуэдэщ».
Дыгъэгъазэм и I0-м дагъыстэн хьэщIэу алэрыбгъум техьа Снайдер Кайл и утыку ихьэгъуиплIри и чэзур къэмысу къихьэхуащ.
Садулаевыр зэрыцIэрыIуэхэм язщ Токио щекIуэкIа Олимп джэгухэр щызэхуащIыжа махуэшхуэм Урысейм икIа гупым я ныпыр, игъащIэм къэмыхъуауэ, къыIэщIалъхьауэ зэрыщытам. Мис, ари Какказым щыщт, ари муслъымэнт. А тIури зэран къыхуэхъуакъым щIалэм и хэку цIыкIум и цIэр дуней псом щигъэIун папщIэ. Апхуэдэущ и лъэпкъым и п щIэр зэраIэтыр, армыхъумэ, псэлъэкIэ зымыщIэр IэштIымкIэ мауэ зыхужебгъэIэурэкъым.
