Мы махуэхэм и ныбжьыр илъэс 50 ирикъуащ Тыркум къыщалъхуа адыгэ бзылъхугъэ, тхакIуэ цIэрыIуэ Къущхьэ Севим. Щыпсэу щIыналъэм и цIэр фIыкIэ зэригъэIум къыщымынэу, Севим хамэ къэралым щыпсэу адыгэхэм я щхьэр лъагэу зэрыригъэлъагъужыр къыпхуэмылъытэным хуэдизщ. ТыркубзэкIэ роман итхми, адыгэбзэкIэ псалъэ, зыхэсхэм ятетхыхьми, къызыхэкIар зыщымыгъупщэ бзылъхугъэ зэчиифIэм роман куэд и Iэдакъэ къыщIэкIащ. Абыхэм яхэтщ адыгэхэм ятеухуахэри.
Езыр Къайсэр къалэм епха Узун-Пылар (Псынэ КIыхь) къуажэ цIыкIум къыщыхъуащ. И адэ-анэр щIым телэжьыхьу арати, къалэм Iэпхъуэну мурад щащIым, зэхуахьэса мылъкумрэ я унэм къыщIэкIамрэ зэхалъхьэри, Истамбыл унэ къыщащэхуат. Севим илъэситI и ныбжьу Iэпхъуащ ахэр Истамбыл. Ар Тыркум щыIэ университет нэхъыфIхэм щеджащ, ухуакIуэ-инженер, экономист IэщIагъэхэр зригъэгъуэтащ, Америкэм Хопкинс Джонс и цIэр зезыхьэ и университетым инджылызыбзэр щиджащ.
Зыхуеджар инженер IэщIагъэрами, зэрыцIыкIу лъандэрэ и хъуэпсапIэр тхакIуэ хъунырт. Ауэ и адэм ар къыдищтэртэкъым, япэ щIыкIэ и щIакхъуэ Iыхьэр къызэрилэжьын IэщIагъэ тэмэм зригъэгъуэтмэ, нэхъ фIэигъуэти, пщащэр абы жиIам фэкIакъым. Инженеру тIэкIурэ лэжьа нэужь, инджылызыбзэ зригъэщIэну Америкэм кIуащ. А зэманым хуэмурэ тхэн щIидзакIэт Къущхьэм.
Абы и япэ IэдакъэщIэкIыр «Узыншэу ущыт, Нисан!» романращ. Къыщигъэлъэгъуэжар и студентыгъуэ илъэсхэм зыхэта гъащIэрщ. ЩIалэгъуалэм я зэхущытыкIэр, балигъ гъащIэм хэмыбэкъуа ныбжьыщIэхэм я гупсысэкIэр, зэхэтыкIэр, куэд мэхъу. Ар 1993 гъэм тхын иухат, ауэ япэ щIыкIэ зэпеуэ гуэрым хыхьэу и тхыгъэр щигъэлъэгъуэну хуейт, итIанэт тхылъу къыдигъэкIыну щимурадыр. А хъуэпсапIэм тету, тхылъ тедзапIэ ин гуэрым иригъэкIуэкI зэпеуэм ирагъэблэгъащ 1996 гъэм. Абы етIуанэ увыпIэр къыщихьри, и япэ романыр тхылъ тедзапIэм къыдигъэкIащ. Абы хуабжьу щыгуфIыкIащ Севим, икIи тырку литературэм нэхъ лъэрыхьу къыщалъытэ тхакIуэ цIэрыIуэ зыбгъупщI хэст къэпщытакIуэхэми, абыхэм и лэжьыгъэр нэхъыфIым зэрыхабжам куэдым тригъэгушхуащ. Абы хуэм-хуэмурэ къыкIэлъыкIуащ адрей романхэри.
Тхэным нэмыщI, журналистикэми дихьэхыу щытащ Севим. «Техникэ университетым сыщыщIэсым, мазэ къэс журнал гуэр къыдэкIырт. Ар къыдэзыгъэкI гупым сахэтащ сэри, сфIэфIт си тхыгъэхэр къытрезгъэдзэну, Iуэхугъуэ зэмылIэужьыгъуэхэм сытетхыхьыну. ИужькIэ Тыркум ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм къыдигъэкI «Мазэрэ вагъуэрэ» газетым илъэситIкIэ сыщылэжьащ. КъищынэмыщIауэ, щэнхабзэм теухуауэ щIыпIэ куэдым къыщыдэкI журналхэм къытрадзащ си IэдакъэщIэкIхэр», - жеIэ абы.
Къущхьэ Севим и творческэ гъуэгуанэр хуабжьу гъэщIэгъуэнщ. ЗанщIэу романкIэ къыщIэзыдзэ тхакIуэ куэд щыIэкъым, жанр нэхъ цIыкIухэмкIэ къыщIадзэ мыхъумэ. Ауэ Севим романкIэщ къызэрыщIидзар. А жанрырат и гупсысэр нэхъ къызэриIуэтэфыр, зригъэзэгъэфыр.
«Жьыбгъэмэ къызыпих шухэр». И цIэ къудеймкIэ къыбощIэ адыгэхэм зэратеухуар. Аращ езыми и IэдакъэщIэкIхэм ящыщу нэхъыфI дыдэу илъагъу романыр. Ар зытеухуар къызыхэкIа лъэпкъращ, щыцIыкIум и адэшхуэ Гъузер, и адэ Решат, абы и къуэшхэм жаIэжу зэхихахэрщ гупсысэ нэхъыщхьэу щыпхышар. Ауэ хъыбару жаIэжу зэхэпха къудейкIэ роман пхуэтхынукъым. Арати, илъэси 150-рэ ипэкIэ екIуэкIа зауаем, адыгэ лъэпкъым и щхьэм кърикIуам, хамэ щIыпIэ зэрырапхъам теухуауэ Тыркум сыт щигъуэтми щIиджыкIащ, дэфтэр, архив куэдым хэплъащ. ИтIанэщ романым иужь щихьар.
«Мы тхылъым уриплъэмэ, зауэ, зэхэуэ, зэрыукI, пщыхэм цIыхуу къамылъытэ пщылI, зэныкъуэкъу - цIыхугум емыхуэбылIэ Iуэхугъуэ куэд хэлъщ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, къэзгъэлъэгъуэж зэманыр ткIийт, гуащIэт, пхъашэт. СыщегупсыскIэ, тхылъым и щыщIэныгъэшхуэу къызолъытэ адыгэм я гущабагъыр, хьэщIэр фIыуэ зэралъагъур, ди хабзэм и дахагъыр къызэрыщызмыгъэлъэгъуар. Сызытетхыхьым елъытауэ, ар хэбухуэнэныр тынштэкъым. Ауэ иджыри стхынущ си лъэпкъэгъухэм я зэхэтыкIэр, гумащIагъэр, хьэщIэхуэфIу зэрыщытыр, адыгэ хабзэ, нэмыс зэрылъ унагъуэхэр къыхэщу. Ар нэхъ щIэщыгъуэ хъуну къыщIэкIынщ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, адыгэм теухуа гуэр зэбгъэщIэну иужь ущихьэкIэ, зыхэта зауэхэмрэ хэкум къызэрырахуамрэщ бгъуэтыр», - жеIэ Севим.
ИтIани, «Жьыбгъэмэ къызыпих шухэр» романым цIыхухэр яфIэгъэщIэгъуэну зэреджар къыбощIэ, 2006 гъэм, иужькIи 2008 гъэм щIэрыщIэу къызэрыдагъэкIыжамкIэ.
Севим тхэ щхьэкIэ, и IэщIагъэр зэи къигъэнакъым. Ар ухуакIуэ фирмэм инженер-къэпщытакIуэу щолажьэ, яухуэхэм кIэлъыплъу. Зэи зэмыпцIыжыр зыщ - и адыгагъэмрэ адыгэбзэмрэ хъумэнырщ. «Сэ Тыркум ита адыгэ къуажэщ сыкъыщыхъуар, абы дэлъар зэи сщыгъупщэнукъым икIи схэкIыжынукъым. Жылэм дэс псори адыгэбзэт зэрызэпсалъэр, дэ къалэм дыкъэIэпхъуа щхьэкIэ, ди унагъуэми щызекIуэр а бзэрат. Курыт школым сыщыкIуам адыгэбзэ фIэкIа сщIэртэкъым. Си егъэджакIуэм си адэ-анэр ириджэри: «Фи хъыджэбзыр евгъэджэну фыхуеймэ, тыркубзэ евгъащIэ», - къажриIауэ щытащ. Адыгэбзэр фIы дыдэу сщIэуэ, си тыркубзэр ныкъуэу сыкIуат школми, иджы тыркубзэр нэгъэса хъури, си адыгэбзэр ныкъуэ хъуащ», - адыгэбзэ хъарзынэкIэ къыджеIэ тыркубзэкIэ тхэ адыгэ тхакIуэм.
