«Спартак»-р дыщэм зэрыхуэкIуар

1965 гъэр Къэбэрдей-Балъкъэрым и спортым и тхыдэм дыщэпскIэ итхащ. А илъэсым СССР-м футболымкIэ и «Б» классым и 4-нэ зонэм щытекIуэри, Налшык и «Спартак»-р «А» классым (иужькIэ япэ лигэ хъужам) кIуащ. КъыкIэлъыкIуэу, бжьыхьэм зэхэта гупхэм щытекIуахэм я зэхьэзэхуэм ди футболистхэм пашэныгъэр щаубыдри, зэи къэмыхъуауэ, Урысей Федерацэм и чемпионыгъэр зыIэрагъэхьащ.

Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и тренер Чихрадзе Дмитрийрэ абы и дэIэпыкъуэгъу Котов Юрэрэ 1965 гъэм ирихьэлIэу гуп лъэщ къызэрагъэпэщат. «Б» классым и 4-нэ зонэм абы ипэ ит илъэсым еплIанэ увыпIэр зэрыщиубыдам ди «Спартак»-м нэхъ къалэнышхуэжхэр зэрыхузэфIэкIынур къыбгуригъаIуэрт. Зи пщIэмрэ зэфIэкIымрэ хуабжьу лъагэ Iэпщэ Александр къахыхьэжа иужькIэ налшыкдэсхэр узыпэщIэмытыфын къару лъэщ хъуащ.
ПэщIэдзэ зэIущIиплIми щытекIуэри, «Спартак»-м занщIэу бжьыпэр иубыдащ икIи зэхьэзэхуэр иухыхукIэ ар иутIыпщакъым. Зэпеуэр зэфIэкIыным иджыри зыкъом иIэжт, налшыкдэсхэм япэ увыпIэр къызэрахьар наIуэ щыхъуам. Абыхэм къызэранэкIат Куржым, Армением, Урысей Федерацэм я командэ 19, Баку, Кировабад, Сухуми, Батуми, Мэхъэчкъалэ, Ставрополь, Новороссийск, Орджоникидзе (иджы Владикавказ) я гуп лъэщхэр яхэту. Налшык и «Спартак»-р ипэкIэ игъэкIуатэрт абы и капитан Iэпщэ Александр.
АрщхьэкIэ зыхэта гупым япэ увыпIэр къыщахьакIэ Iуэхур зэфIэкIатэкъым. Зыхэхуа зонэм щытекIуахэм Iэмал яIэт Урысей Федерацэм щынэхъ лъэщхэр щызэхагъэкIыну зэхьэзэхуэм зыкъыщагъэлъэгъуэну. Зэпеуэр IыхьитIу зэщхьэщыхат. Япэм командэхэр финал ныкъуэ гупиплIу щагуэшащ, дэтхэнэми щырыщ хэту. Ахэр щекIуэкIыну яубзыхуат Калининград, Саратов, Армавир, Налшык.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и къалащхьэм ди командэм къищынэмыщIауэ къыщызэхуэсат Сыбырым щынэхъ лъэща Омск и «Иртыш»-мрэ Томск и «Торпедо»-мрэ. Ахэр тIэурытIэ зэдэджэгуу гупым щытекIуар зэхагъэкIын хуейт, иужькIэ кIэух зэпеуэм ар ягъэкIуэн папщIэ.
1965 гъэм щэкIуэгъуэм (ноябрым) и пэщIэдзэм Къэбэрдей-Балъкъэрыр зэрыщыту футболым итхьэкъуауэ къыпщыхъурт. Дэнэ щIыпIи щекIуэкI псалъэмакъхэм я нэхъыбэр зытеухуар Урысей Федерацэм и командэ нэхъ лъэщхэр Налшык зэрыщызэIущIэрт икIи ди «Спартак»-р абыхэм зэрахэтырт. Джэгухэр щекIуэкIыну махуэхэм республикэм футболым щыдихьэххэр хэти хьэлъэзешэ машинэкIэ, хэти автобускIэ, хэти шууэ, хэти лъэсу Къэбэрдей-Балъкъэрым и къалащхьэм къекIуалIэрт. «Спартак» стадионым IэпэдэIупIэ имыIэжу цIыхур изт. Абыхэм къахуэгъэсыртэкъым ди щIалэхэр джэгупIэ губгъуэм къыщихьэну дакъикъэхэр.
Япэ дыдэ зэIущIэм «Спартак»-р пэщIэхуащ Омск и «Иртыш»-м ихъуреягъкIэ зыкъызэригъэбыдам. ДэнэкIэ къыщыбгъэдыхьэми, ди щIалэхэм ар къызэраныкIыфыртэкъым. Апхуэдэу щыхъум, стадионым изу ис топджэгум дихьэххэр Iуэхум къыхыхьащ. УвыIэгъуэ имыIэу я макъ къызэрихькIэ абыхэм хэгъэрейхэр трагъэгушхуэрт. Ар пщIэншэ хъуакъым. Джэгур иухыным дакъикъипщI фIэкIа имыIэжу Сыбырым къикIахэм я зыхъумэжыныгъэр налшыкдэсхэм кIуэцIратхъащ икIи 1:0-у ахэр хагъэщIащ. Ар япэ текIуэныгъэт икIи псом нэхърэ нэхъ гугъуат. АдэкIэ щыIар бжыгъэшхуэ защIэщ – Томск и «Торпедо»-м тIэунейрэ 3:0, 5:0-у ефIэкIри, «Иртыш»-ми етIуанэу 3:0-у къыфIихьыжащ. Стадионым исхэм абыхэм кърата дэрэжэгъуэмрэ гуфIэгъуэмрэ къыпхуэмыIуэтэнт. АрщхьэкIэ иджыри къапэщылъыр куэдкIэ нэхъыфIыжт.
Арати, зэIущIиплIми щытекIуэри, Налшык и «Спартак»-м зыхэта гупым япэ увыпIэр щиубыдащ. АдэкIэ кIэух зэпеуэм хэтыну абы Iэмал игъуэтащ. Ар Налшык щыIэну щытраухуам, зэрыреспубликэу хуабжьу щыгуфIыкIащ. КъызэгъэпэщакIуэхэм къызэрымыкIуэу ягу ирихьат финал ныкъуэ зэхьэзэхуэхэр ди деж зэрыщекIуэкIа щIыкIэр, цIыхухэр изу стадионым къызэрекIуалIэр.
Зэпеуэм и мыхьэнэр зэрыдэуеяр къалъытэри, топджэгум дихьэххэр нэхъыбэжу къекIуалIэу хуежьащ. ЗэIущIэм щIидзэным иджыри сыхьэт зыбжанэ иIэжу ахэр «Спартак» стадионым из хъурти, темыпыIэжу зыдэщIхэм пэплъэрт. ЦIыху мин тIощIым щIигъу къызэхуэсыныр а махуэхэм мардэт.
ДжэгупIэ губгъуэм къихьэ футболистхэм гурэ псэкIэ зыхащIэрт жэуаплыныгъэшхуэ я пщэ къызэрыдэхуэр. Iэпщэ Александр ахэр тригъэгушхуэурэ «Фымыгузавэ!» яжриIэ хабзэт. Абы и псалъэр къызыгурыIуэр гупым къыдыхэт и лъэпкъэгъухэу ТыIэщ Хьэсэнбийрэ Щэрмэт Валерэрэ я закъуэтэкъым. Ар зэхащIыкIырт куржы Гогибедашвили Заур (иужькIэ Хьэмгъуокъухэ я малъхъэ хъуам), осетин Джиоев Владимир, украинхэу Николаенкэ Владимиррэ Дьяченкэ Юрэрэ, урысхэу Алдышев Анатолий, Давыдов Игорь, Литвинов Борис, Красиков Геннадий, Кривошеев Анатолий, Ильин Валерэ, Ивановский Юрэ, Малютин Владимир, Шаповалов Анатолий, Першин Валерий сыми. Ахэращ япэ дыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыхьыр футболымкIэ зыIэтар икIи Урысейм и дыщэ медалхэр къытхуэзыхьар.
Я зы хьэрхуэрэгъуи ди щIалэхэм къапэхъуфынутэкъым! Абы щыхьэт техъуащ Урысей Федерацэм и чемпионатым и кIэух зэIущIэхэр. ЯпэщIыкIэ Саратов и «Сокол»-м, къыкIэлъыкIуэу Уфа и «Строитель»-м топ щырыщ жэуапыншэу худагъэкIащ. Аркъудейм «А» классым (иужькIэ япэ лигэ хъужам) щыджэгуну Налшык и «Спартак»-м хуитыныгъэ къритырт. АрщхьэкIэ дыщэм щыщIэбэныну иужь дыдэ зэIущIэр налшыкдэсхэм къапэщылът. Ахэр иджыри къэс псоми ефIэкIа Къэзан и «Рубин» командэ лъэщым дэджэгун хуейт. ТекIуэр Урысей Федерацэм и чемпионт.
Я хьэрхуэрэгъу тIурытI хагъэщIарэ бжьыпэр зэдагуэшу Налшык и «Спартак»-мрэ Къэзан и «Рубин»-мрэ кIэух зэIущIэм ирихьэлIащ. Топ дагъэкIахэмрэ къыхудагъэкIахэмрэ зэрызэхущытым Iэмал къитырт зэпэщIэтыныгъэр зэрытемыгъэкIуауэ иухми налшыкдэсхэм япэ увыпIэр яубыдыну. АрщхьэкIэ абы егупсысыр мащIэ дыдэт. Стадионым изу къекIуэлIа цIыху мин тIощIым щIигъур зыщIэхъуэпсыр зыдэщI «Спартак»-м и текIуэныгъэрат. Ар кIэух телъыджэ хуэхъунут дэрэжэгъуэ куэд къезыта 1965 гъэм екIуэкIа зэхьэзэхуэхэм.
Ди щIалэхэр зэрыщыгугъауэ къыщIэкIащ. А пщыхьэщхьэм 3:1-уэ Къэзан и «Рубин»-р хигъащIэри, Налшык и «Спартак»-р, зэи къэмыхъуауэ, Урысей Федерацэм и чемпион хъуащ.
Стадионым къекIуэлIа цIыху мин тIощIым щIигъум я гуфIэгъуэр пхуэмыIуэтэжынт. Зытеса газетхэр, мафIэ пагъэнауэ, абыхэм ягъэдалъэрт. 1965 гъэм щэкIуэгъуэм (ноябрым) и 20-м и пщыхьэщхьэм «Спартак» стадионыр щIыб мафIэшхуэм зэщIищтауэ къыпщыхъурт. Топджэгум дихьэххэм апхуэдэу ягъэлъапIэрт ди щIалэхэм япэу къытхуахьа текIуэныгъэ иныр. Езы футболистхэми, зы къару къахуэмынэжу ешами, насыпыфIэу Урысей Федерацэм и чемпион лентIхэр, дыщэ медалхэр, спортымкIэ мастер къызэрыфIащам щыхьэт техъуэ удостоверенэхэр гуфIэжу къыIахырт. Абыхэм яхэтт илъэс етIуанэ хъуауэ апхуэдэ дэрэжэгъуэр къызэхъулIэ Iэпщэ Александр. Нэгъабэ ар Совет Союзым и чемпион хъуат, иджы Урысей Федерацэм и дыщэр зыIэригъэхьат. Iэпщэм текIуэныгъэрэ насыпрэ къызыхуихьар Тбилиси и «Динамо»-м и закъуэкъым, атIэ хуэугъурлащ зыгъэса Налшык и «Спартак»-ми.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и къалащхьэм щрагъэкIуэкIа финал ныкъуэмрэ кIэух зэIущIэхэмрэ хыхьэ джэгугъуиблми, адрейхэм куэдкIэ зэрефIэкIыр нэрылъагъуу, ди щIалэхэр щытекIуащ. Налшык и «Спартак»-м и лъэщагъыр наIуэ къыпщищIырт абыхэм япкъ иткIэ и хьэрхуэрэгъухэм топ 21-рэ зэрыхудигъэкIамрэ зы топ закъуэ фIэкIа къызэрыхудамыгъэкIыфамрэ.
Ди командэм щыджэгухэмрэ абы дэщIхэмрэ апхуэдизу быдэу щызэрыубыда, щызэрыIыгъа, ди гугъэмкIэ, афIэкIа зэи щыIакъым. Пэжщ, щыIащ 1970 гъэр - Налшык и «Спартак»-р етIуанэу Урысей Федерацэм и чемпион щыхъуар. Зэи гум имыхунщ 2005 гъэм и бжьыхьэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэр япэ дыдэу къэралым и гуп нэхъыщхьэм щыхыхьамрэ ар абы илъэсихрэ ныкъуэкIэ зэрыхэтамрэ. Абы щыгъуэми япэ текIуэныгъэ иныр къыщахьа 1965 гъэр зыми хуумыгъэдэфынщ. Ар зэи пщыгъупщэнукъым икIи къыкIэлъыкIуа ехъулIэныгъэхэм я лъабжьэ быдэщ.

1. Налшык и «Спартак» стадионым исхэм чемпионыгъэр ягъэлъапIэ. 1965 гъэ
2. Чемпионхэр. 1965 гъэ
3. КIэух зэIущIэм ди щIалэхэр хуэхьэзырщ. 1965 гъэ
4. Iэпщэ Александррэ и ныбжьэгъухэмрэ «СССР-м спортым и мастер» дамыгъэмрэ чемпион лентIхэмрэ къыщратым. 1965 гъэ

ЖЫЛАСЭ Заурбэч.
Поделиться: