Медицинэ щIэныгъэхэм я япэ адыгэ доктор

Медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Балъкъэр Мухьэмэд Исмэхьил и къуэр I9I2 гъэм дыгъэгъазэм и 15-м Тэрч районым хыхьэ Курп Ищхъэрэ къуажэм къыщалъхуащ. Мэртэзей курыт школым щIэныгъэ щызригъэгъуэта нэужь, рабфакым щIэтIысхьащ. Ар къызэриухыу, Ростов къэрал медицинэ институтым кIуэри, 1938 гъэм ехъулIэныгъэхэр иIэу къиухащ.

Дохутыр IэнатIэм япэу щыпэрыхьар Бахъсэн район сымаджэщырщ. Хэку зауэшхуэр къыщыхъеям дзэ комиссариатым мызэ-мытIэу зыхуигъэзат фронтым ягъэкIуэну. АрщхьэкIэ къыхуадакъым. I94I гъэм шыщхьэIум и I-м Балъкъэрыр куэдрэ зэжьа повесткэр къыIэрыхьащ икIи зы мазэ нэхъ дэмыкIыу Маньчжурием и гъунапкъэм къыщыхутащ. Абы щыгъуэми езыр зыхуеяр къехъулIакъым: фронтым и гупэ зауапIэхэрт щылэжьэну нэхъ къищтэр, армыхъумэ, а щIыпIэм пыIудза дзэ госпиталь цIыкIуртэкъым.

Аргуэру емытIысэхыу дзэ IуэхущIапIэхэм рапорт итхын щIидзащ. АрщхьэкIэ зыхуейр къемыхъулIэурэ илъэсищ дэкIащ, а пIалъэм къриубыдэу абы игъэхъужащ зауэм уIэгъэ щыхъуа ди сэлэтхэр. Госпиталым и хирург пашэ, медицинэ службэм и капитан Балъкъэрым совет зауэлI минищым щIигъу операцэ ищIащ а лъэхъэнэм.

1944 гъэм и пэщIэдзэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм и унафэкIэ Балъкъэр Мухьэмэд Налшык къигъэзэжащ. Абдеж щегъэжьауэ 1948 гъэм нэсыху КъАССР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и министрым и къуэдзэу лэжьащ. Абы и унафэм щIэту сымаджэщ куэд къызэрагъэпэщыжащ, щIэи яухуащ, IэщIагъэлI щэджащэ куэди IэнатIэм пэрыхьащ. Узыншагъэр хъумэныр къызэгъэпэщыным и закъуэтэкъым Мухьэмэд зи ужь итыр, атIэ къалэ, республикэ сымаджэщхэм щекIуэкI лэжьыгъэм жыджэру хэтт. Гулъытэшхуэ хуищIырт курыт щIэныгъэ зиIэ медицинэ лэжьакIуэхэр гъэхьэзырыным, икIи абы и жэрдэмкIэ фельдшер-акушер школым лэжьэн щIидзэжауэ щытащ. Зэпыу имыIэу къуажэ, район сымаджэщхэр зэфIигъэувэжырт, иригъэфIакIуэрт.

Дохутыр IэнатIэм зэрыпэрыта илъэс 35-м щыщу илъэс 22-р курорт Iуэхум хухихащ Балъкъэрым. А лъэхъэнэм къриубыдэу «Налшык» зыгъэпсэхупIэм къыпхуэмыцIыхужын хуэдизу зихъуэжащ, къэрал псом къыщалъытэ зыгъэпсэхупIэ, узыншагъэм щеIэзэ IуэхущIапIэ хъуащ.

Апхуэдиз Iуэху щхьэпэм къыдэкIуэу щIэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэ купщIафIэхэр иригъэкIуэкIырт Балъкъэрым. Ар 1954 гъэм медицинэ щIэныгъэхэм я кадидат хъуащ, илъэсипщI дэкIри, 1964 гъэм и доктор диссертацэр пхигъэкIри, адыгэхэм ящыщу япэ дыдэу медицинэ щIэныгъэхэм я доктор хъуащ. ИщIэныгъэ лэжьыгъэхэр занщIэу и IэщIагъэм къыщигъэсэбэпын щIидзэрт абы. 1970 гъэхэм я пэщIэдзэхэм щIэныгъэ лэжьыгъэу 90 къытрыригъэдзащ, абыхэм ящыщщ Мухьэмэд и Iэдакъэ къыщIэкIа монографии 4-ри. Медицинэм, курортым ехьэлIауэ абы къыдигъэкIа тхылъхэмрэ и къэхутэныгъэхэмрэ иджы хуабжьу сэбэп къахуохъу а IэнатIэхэм пэрытхэм.

Лэжьыгъэшхуэ иригъэкIуэкIырт щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэр гъэхьэзырыным теухуауэ. Абы и унафэм щIэту «Налшык» курортым щылажьэу цIыхуийм доктор, кандидат лэжьыгъэхэр пхагъэкIащ. Курорт Iуэхум щыхэтми, ар пыщIауэ щытащ КъБКъУ-м медицинэмкIэ и факультетым икIи 1970 гъэм абы лэжьакIуэ кIуащ. Абыи мыхьэнэшхуэ зиIэ IуэхущIафэ куэд щригъэкIуэкIащ Балъкъэрым - профессор-егъэджакIуэ гуп лъэщ къызэригъэпэщащ, лабораторэм къыщагъэсэбэп Iэмэпсымэхэр къызэращэхун мылъку къыдихащ, нэгъуэщIхэри.

Иджыри зы IэнатIэм увыпIэшхуэ щиубыдащ Мухьэмэд и гъащIэм – ар жылагъуэ лэжьыгъэрщ. Илъэс 20-м щIигъукIэ Партым и къалэ комитетым хэтащ, къалэ советым и депутату щытащ.

И зэфIэкI къызэрымыкIуэм папщIэ абы къыхуагъэфэщащ Ленин и орденыр, нэгъуэщI ордену, медалу 8. Ар РСФСР-м щIыхь зиIэ и дохутыру, КъБАССР-м щIыхь зиIэ и щIэныгъэ лэжьакIуэу щытащ.

Курорт Iуэхум и къызэгъэпэщакIуэ телъыджэ, IэщIагъэлI Iущ, гулъытэшхуэ, хьэлэлагъ зыхэлъ Балъкъэр Мухьэмэд Исмэхьил и къуэр 1988 гъэм жэпуэгъуэм и 27-м дунейм ехыжащ.

НэщIэпыджэ Замирэ.
Поделиться: