Театр гъуазджэм хуэлэжьа Къардэн Лъостэнбий

КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Къардэн Лъостэнбий къызэралъхурэ мазаем и 1-м илъэс 90 ирикъуащ.

Къардэн Лъостэнбий гъуазджэм пасэу дихьэхащ. Абы и фIыщIэ хэлъщ ди республикэм и артисткэ нэхъыфIхэм ящыща Къардэн ХьэкIуцэ. Театрым спектаклыщIэ щагъэувкIэ, абы и дэлъху цIыкIур здишэурэ иригъэплъырт. АпщIондэху щIалэ цIыкIур гъуазджэм зыIэпишэрт икIи гукIэ зэригъэзахуэрт, артист хъумэ, дуней насыпыр къеуэлIауэ къызэрилъытэнур.
Лъостэнбий иджыри къуажэдэс щIалэ цIыкIуу драматическэ гупжьейм хыхьащ. Абы къыдыхэтхэм ямыгъэщIагъуэу къанэртэкъым тегушхуэныгъэ хэлъу сыт хуэдэ ролми зэрызрипщытыр. А зэманым абы мурад быдэ ищIат, школыр къиухмэ, фIыуэ илъагъу IэщIагъэм хуеджэну. Апхуэдэурэ екIуэкIыурэ, 1944 гъэм Налшык къалэм театральнэ студие къыщызэIуахыу Лъостэнбий зэхихащ. Абдеж гъуазджэм япэ лъэбакъуэр щыхичащ ар зи хъуэпсапIэ щIалэм: экзаменхэм пхыкIри, студием щIэтIысхьащ.
Къардэным и гъащIэ псом къыщыдэгъуэгурыкIуащ икIи зэи зыщигъэгъупщакъым еджэн щыщIадзагъащIэм, я егъэджакIуэхэм ящыщ гуэрым къажриIа мы псалъэхэр: «Артист нэс ухъун папщIэ, япэрауэ, умыбэлэрыгъыу уеджэн хуейщ. ЕтIуанэрауэ, цIыхухэм я гурыщIэ зэхуэмыдэхэр пэжагъышхуэ хэлъу къэбгъэлъэгъуэфу ущытыпхъэщ!». ЦIыхухэм ягу къинэжа образ куэд къэзыгъэщIа артистым а чэнджэщхэр къыхуэщхьэпащ.
Япэ илъэс зытIущым Лъостэнбий къыхуагъэфащэр роль нэхъ къызэрыгуэкIхэрт. Абыи емылъытауэ, ар хущIэкъурт цIыхухэм я фIэщ хъууэ, пэжагъ ин хэлъу, образыр нэхъ куууэ къигъэлъагъуэу зэрыджэгуным.
«На бойком месте» спектаклырщ япэу Лъостэнбий утыку къыщихьар. Зэпымыууэ и Iэзагъымрэ щIэныгъэмрэ зэрыхигъахъуэм къыхэкIыу, абы кърат дэтхэнэ зы ролри гум хыхьэу икIи пэжагъ нэс хэлъу къигъэлъагъуэрт. Роль цIыкIу къыхуагъэфащэкIэ зэи зытригъэгусэртэкъым, ролышхуэми «щхьэуназэ» техъуэртэкъым. Абы къыгурыIуэрт ехъулIэныгъэ иIэн папщIэ роль зэхэдз имыщIу, гу къабзэрэ псэ хьэлэлкIэ театрым хуэлэжьэн зэрыхуейр. ЩIалэм и гурыхуагъымрэ и Iэзагъымрэ гу щылъатэм, роль нэхъ гугъухэр пщэрылъ къыщащI хъуащ. Зэуэ къемыхъулIэ щыIэми, ерыщу Iуэхум пэщIэтт ар. И зэфIэкIым зригъэужьын папщIэ зыдэплъеин, щапхъэ зытрихын, зэчэнджэщын гъунэжу щыIэт. Апхуэдэхэт ТIыхъужь Алий, Сонэ Мухьэрбий, Болэ Мурат, ДыщэкI КIунэ сымэ. А нэхъыжьыфIхэм я псалъэхэм щIэдэIуащ, зыхуаущийхэр зыхилъхьащ Къардэным.
Ар ящыщщ зи творчествэм лъэныкъуэ куэдкIэ зиузэщIа артистхэм, сыту жыпIэмэ драмэми, трагедиеми, комедиеми роль зэмылIэужьыгъуэхэр щигъэзэщIэфащ. Театр гъуазджэм зэфIэкIышхуэ зэрыщиIэм и нэщэнэт ар. Жанр псоми хэзагъэми, нэхъ дэзыхьэхыр комедиерт. ГъащIэм зэран щыхъу цIыху нэджэIуджэхэр, пцIыупсхэр, фадафэхэр и дэтхэнэ зы щIыкIэмкIи иубу, ауаныр и куэду комедиехэм щыджэгуащ.
Зи купщIэкIи гъэпсыкIэкIи зэщхьэщыкI спектакль куэдым Къардэн Лъостэнбий роль 90-м щIигъу щигъэзэщIащ. Апхуэдэхэщ «Кремлым и сыхьэткъеуэхэр», «Уимыш умышэс», «Щхьэгъусэ гъэсэкIэ», «Ревизор», «Лашын», «Борэн», «Нэчыхьытх», «Хъуэжэ» лэжьыгъэхэр, нэгъуэщIхэри.
Зы жанр  фIэкIа щымыджэгуф артистхэм  я ролхэр зэщхь щафIэхъу къохъу. Дэтхэнэ зы образми бгъэдыхьэкIэ щхьэхуэ къыхуэзыгъуэтыф, ахэр цIыхухэм ягу нэсу къэгъэлъэгъуэным сыт щыгъуи хуэсакъ Къардэным жанр зэмылIэужьыгъуэхэм щигъэзащIэ ролхэр зэи зэтехуэртэкъым. Апхуэдэ  Iэзагъ хэлъу и IэнатIэм зэрыбгъэдэтырт а артистым ехъулIэныгъэхэр щIиIэр. И лэжьыгъэхэм фIыуэ щыгъуазэхэм къызэраIуэтэжымкIэ, спектаклым щыщIидза дакъикъэм щегъэжьауэ абы къехъулIэрт Iуэхур зэрыщыт дыдэм хуэдэу цIыхухэм я нэгу къыщIэгъэхьэныр. Аращ игъэзащIэ ролхэм ящыщ куэд гукъинэж щIащыхъуари. «Хъуэжэ» спектаклыр ди республикэм и къалэхэмрэ къуажэхэмрэ ехъулIэныгъэ иIэу зы зэман щагъэлъэгъуауэ щытащ. Къардэным а спектаклым Астемырыпщым и ролыр пэжагъ хэлъу къыщигъэлъэгъуэфащ. Псом хуэмыдэу зи ныбжькIэ зэщхьэщыкI лIыхъужьхэм я ролхэр гъэзэщIэныр Къардэным ныкъусаныгъэншэу къехъулIэрт. Куэд дихьэхыу ар щыджэгуащ «Нэчыхьытх» спектаклми.
Осетин драматург Хугаев Г. и пьесэм къытращIыкIа «Си щыкъуанэ» спектаклым Къардэным роль гъэщIэгъуэнхэр щигъэзэщIащ. Ар артистым ехъулIэныгъэ къыхуэзыхьа, нэхъри цIэрыIуэ зыщIа ролхэм ящыщ зыщ. ЯпэщIыкIэ Лъостэнбий Къазбэч щIалэм и ролыр гушыIэшхуэ хэлъу, узыIэпишэу егъэзащIэ, иужькIэ Марфэ Петровнэ фыз абрагъуэм и ролыр къохъулIэ. ЦIыхухъухэм цIыхубз ролхэр ягъэзащIэу куэдрэ къэмыхъуми, Къардэным ар щIэщыгъуэу къигъэлъэгъуащ.
- Лъостэнбий «Мадинэ» спектаклым щигъэзэщIа Къасым и образымрэ «Гуащэ ябгэ» лэжьыгъэм щищIа Елгъэр и ролымрэ зэбгъапщэмэ, япэр мылъкум дихьэха, напэр зыфIэкIуэда цIыху нэжэсу долъагъу. И пхъурылъху хъыджэбзыр лIыжь кхъахэм мылъкукIэ Iэригъэхьэн папщIэ, абы Iуэху фIейхэр зэрехьэ. Апхуэдэ образхэр Къардэным фIыуэ къехъулIэрт, - жеIэ Тхьэзэплъыж Ислъам. – «Гуащэ ябгэ» спектаклым Къардэным щигъэзэщIа ролыр япэкIэ зи гугъу тщIам къыщхьэщокI. Мыбы ар щыдолъагъу щэнхабзэ ин зыхэлъ цIыхуу, гушыIэрейуэ, зи мурадыр зэзыгъэхъулIэ цIыху акъылыфIэу. Апхуэдэу образ зэмыщхьхэр щигъэзащIэкIэ къигъэсэбэп Iэмалхэр, зыщIыкIэхэр зэщхькъым. Псом ящхьэращи, ар къигъэлъэгъуэну зыхуежьа цIыху лIэужьыгъуэхэм я сэфэтым ихьэфырт. «Сыт и уасэ лъагъуныгъэр», «Ди ауанхэр», «Уэсхэр» спектаклхэм щигъэзащIэ ролхэр зыкIи зэкIуалIэркъым, ауэ дэтхэнэри гукъинэж пщохъу. «Уэсхэр» спектаклыр щекIуэкIкIэ Къардэныр пощтзехьэу сценэм зэритыр дакъикъитI иримыкъущ. АрщхьэкIэ а зэман кIэщIми, псалъитI-щы фIэкIа къыжьэдэмыкIыу, Лъостэнбий пощтзехьэм и образыр IупщIу ди нэгу къыщIигъэувэфащ.
Ди республикэм и мызакъуэу, Къардэныр фIыуэ къыщацIыхуат  Адыгейми, Къэрэшей-Шэрджэсми, Осетие Ищхъэрэ - Аланиеми. Къардэн Лъостэнбий пасэу дэзыхьэха Iуэхур псэуху IэщIыб ищIакъым икIи абы епцIыжакъым. Республикэм и театр гъуазджэм лъэужь дахэ къыщинащ, щыпсэуа лъэхъэнэкIи, я хьэлкIи зэщхьэщыкI цIыхуищэм я ролхэр игъэзащIэри. ИгъэзэщIа къудей мыхъуу, гъащIищэ къигъэщIауэ жыпIэ хъунущ Лъостэнбий, апхуэдиз лIыхъужьым я гъуэгур зэпичащи.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и лъэпкъ щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ зегъэужьыным, жылагъуэ лэжьыгъэм хуищIа хэлъхьэныгъэфIхэм папщIэ абы мызэ-мытIэу къыхуагъэфэщащ ВЦСПС-м, КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым, республикэм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм я щIыхь тхылъхэмрэ саугъэтхэмрэ. КъищынэмыщIауэ, къратащ Лениныр къызэралъхурэ илъэси 100 щрикъум и щIыхькIэ къыдагъэкIа юбилей медалыр.

 

ТЕКIУЖЬ Заретэ.
Поделиться: