Уахэ жыжьэм

   
Астрономхэм хьэршым къыщахутащ хьэлъагъэ ин дыдэ зиIэ мащэ кIыфIхэм ящыщ зыр зыхыхьэ галактикэм, зыщрича фIэкIа умыщIэну, щIэгъэхуэбжьауэ зэрыщызекIуэр. Еджагъэшхуэхэм а Iуэхугъуэм траухуа я тхыгъэм дыщрохьэлIэ «Астрофизикэм и журнал» и фIэщыгъэу США-м 1895 гъэм къыщыщIэдзауэ къыщыдэкI щIэныгъэ журналым и иужьрей къэунэхугъуэхэм ящыщ зым.       
Iуэхум и къежьэкIэ хъуам и гугъу тщIынщи, астрофизикэм телажьэу а къэралым и Массачусетс штатым хыхьэ Кембридж къалэм дэт Гарвард-Смитсон центрым егъэщIылIа щIэныгъэлIхэм, уахэ жыжьэм зыщызыгъазэ галактикэу 10-м я курыхым къыщекIуэкIхэм щакIэлъыплъым, ящыщ зым ит мащэ кIыфIыр, адрейхэм яхуэмыдэу, «зэрыщыщIэпхъуам» гу лъатащ.   
«Дэ дыщыгъуазэщ галактикэ абрагъуэхэм я курыхым мащэ кIыфIхэм я нэхъ хьэлъэ дыдэхэм зэрызыщагъэпщкIуам. Иджыри къыздэсым ди гугъэт, блэкI псори думпу (уэх-бзэхыу) зыщIэзылъафэ а къэщIыгъэ шынагъуэхэр, зэрыхьэлъэ дыдэм къыхэкIыу, зыхыхьэ галактикэхэм зэрызыщагъэхъей щымыIэу иту», - щыжеIэ Инстаграммым къыщызэIуиха и блогым ищхьэкIэ зи гугъу тщIа къэпщытэныгъэхэр езыгъэкIуэкIа астрофизикхэм я унафэщI Пеше Доминик.  
 ЩIэныгъэлIыр зи пашэ гупым хэтхэр илъэситхум и кIуэцIкIэ кIэлъыплъащ галактикэхэм ящыщу я нэхъ инхэм хабжэ пщIым я курыхым зыщызыудыгъуа мащэ кIыфIхэм я зыгъэзэкIэ-зыгъэхъеикIэр зыхуэдэм. ЗэхагъэкIыну зыхуеяри зы Iуэхугъуэт: «Гъуни-нэзи зимыIэ уахэм зылъыгъуэза галактикэхэм я щызэхэзекIуэкIэр абыхэм я кIуэцIым зыщызыудыгъуа мащэ кIыфIхэм я зыгъэзэкIэм техуэу пIэрэ?» - жыхуиIэрт. Ауэ щыхъукIи, апхуэдэ зыдамылъагъуну мащэ кIыфIым, адрейхэм емыщхьу, и пIэ икIарэ зигъэхъеяуэ аращи, а Iуэхугъуэм и щхьэусыгъуэми лъыхъуапхъэт.
АтIэми, астрономхэр илъэситхукIэ зыкIэлъыплъа галактикэу пщIым ярыт мащэ кIыфIхэм ящыщу и пIэ икIауэ гу зылъатар зы закъуэщ. Ар ЩIы Хъурейм зэрыпыIудзар «мащIэ дыдэщ» - нэхум илъэс мелуан 230-м и кIуэцIкIэ икIу гъуэгуанэм хуэдизкIэщ. И хьэлъагъыр, къызэрапщытамкIэ, Дыгъэм ейм нэхърэ хуэдэ мелуанищкIэ нэхъыбэщ. Зыхыхьэ галактикэу J0437 + 2456 зи нагъыщэм зэрызыщигъазэм хуабжьагъэу далъэгъуари зы сыхьэтым и кIуэцIкIэ километр мини 177-рэ къыщызэринэкIыущ. НэгъуэщIу дгъэлъагъуэмэ, J0437 + 2456 галактикэм къыщахута мащэ кIыфIыр хьэлъагъэ ин дыдэ зиIэщ, абы къыдэкIуэуи хуабжьагъэшхуэ зезыхьэщ.   
Уахэм зэрызыщызэжьэхэуам къыхэкIагъэнущ  
Зи гугъу тщIы зыгъэхъеикIэ телъыджэм щхьэусыгъуэ хуэхъуам ехьэлIауэ астрономхэм езыхэм я Iуэху еплъыкIи яIэжщ:
«Хьэршым хуабжьагъэ телъыджэ щызиIэу зыщызыгъазэ пкъыгъуэ абрагъуэм и къэунэхукIэ хъуар къызыхэкIауэ дэ къэтлъытэр мыращ: «мащэ кIыфI» зыхужытIэхэм ящыщу тIум я зэжьэхэуэкIэщ. Хьэлъагъэ ин дыдэ зиIэ къэщIыгъэхэм я апхуэдэ «зэкIэрыпщIэкIэм» я нэхъ цIыкIур щыIуигъэкIуэтым, мыдрейр абы «кIэлъыщIигъэпхъуащ». Арати, зы зэдэхъуа иужькIэ, яхуэгъэкъаруун хуэдиз хуабжьагъи къызэдащтащ», - жеIэ зи гугъу тщIы къэпщытэныгъэхэр езыгъэкIуэкIахэм яхэта, США-м и Виргиния штатым хыхьэ Шарлотсвилл къалэ цIыкIум дэт Лъэпкъ радиоастрономие обсерваторэм и IэщIагъэлI Кондон Джим.
АрщхьэкIэ, зэрыгурыIуэгъуэщи, мащэ кIыфIым зи гугъу тщIа и зыгъэзэкIэм ипэжыпIэкIэ щхьэусыгъуэ хуэхъуар зэхэгъэкIыным гъунэ иралъа къудейщ.    
     

 

КЪУМАХУЭ Аслъэн.
Поделиться: