Хъумэн, зегъэужьын, егъэфIэкIуэн

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Жылагъуэ палатэм и XIII зэхуэсыр иджыблагъэ Налшык къалэ ще­кIуэкIащ. Абы къыщаIэта Iуэхугъуэр ди щIыналъэми абы щыпсэу лъэпкъ­хэм я къэкIуэным и IуэхукIи мы­хьэ­нэшхуэ зиIэу къэлъытапхъэщ. «Къэ­рал къулыкъущIапIэхэмрэ жыла­гъуэмрэ лъэпкъ щхьэхуэныгъэхэр ­хъумэным хуэунэтIауэ зэдэлэжьэныр цIыхубэм и зэкъуэтыныгъэм и шэ­сыпIэщ» - аращ зэIущIэм къыщаIэта псалъэмакъыр зэщIэкIауэ щытар. Лъэпкъ Iуэхухэм къэрал гулъытэ хэха игъуэт, программэ щхьэхуэхэр хузэ­халъхьэ зэрыхъуар къэплъытэмэ, гурыIуэгъуэщ зэIущIэм кърихьэлIахэм хэгъэгу политикэм къигъэув ­мардэхэр, щапхъэхэр, пщалъэхэр щIы­налъэм щыщыIэ щытыкIэ пыу­хыкIахэм зэрырагъапщэр, абы зэрыралъытыр, ипэ игъэщыпхъэхэмрэ ­Iэмалыншэу къыхэгъэщын хуей Iуэхугъуэхэмрэ зэрызэпэшачэр.

Жылагъуэ палатэм егъэджэны­гъэм­кIэ, щIэныгъэмкIэ, щIалэгъуалэ поли­тикэмкIэ, туризмэмрэ спортымкIэ и ­къудамэм хэт, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий зэIущIэм къыщыщыпсалъэм къыхигъэщащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэрал къулыкъущIапIэхэм лъэпкъ Iуэхухэмрэ жылагъуэ зэкъуэтыныгъэмрэ хуэунэ­тIауэ лэжьыгъэшхуэ зэрызэфIагъэ­-кIыр. «Урысей Федерацэм 2025 гъэ пщIондэ щылэжьэну и лъэпкъ программэмрэ Къэбэрдей-Балъкъэрым жылагъуэ зэгухьэныгъэхэмрэ къэрал къу­лыкъущIапIэхэмрэ зэрызэдэлэжьэну щIы­кIэр зыубзыху и къэрал программэмрэ гъащIэм хэпщэнымкIэ, къагъэув Iуэхугъуэхэр къанэ щымыIэу зэфIэ­хы­нымкIэ куэд ищIащ. Ди щIыналъэм лъэпкъ зэхэгъэжрэ дин зэныкъуэкъурэ къыщы­мыгъэхъуным, цIыхубэ зэгу­ры­Iуэныгъэр хъумэным, зэхущыты­кIэхэр егъэ­фIэкIуэным хуэгъэзауэ къэрал унафэ зыбжанэ къыщащтащ. Урысейр мы Iуэхугъуэм зэригъэпIейтейр къэп­лъы­тэмэ, ди деж щызэфIэгъэкIа хъуа лэжьыгъэр бзыпхъэу къыщищтэ, абы щапхъэ щытрихыр мащIэкъым, - къыхигъэщащ Сэхъурокъуэ Хьэутий. - УФ-м иубзыху лъэпкъ политикэм и программэр къапщтэмэ, щIыналъэм дифI зыхэлъ Iуэхугъуэу къилъытэр мащIэкъым. Псалъэм щхьэкIэ, дэркIэ мы­хьэнэшхуэ иIэщ абы хамэщI щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм къагъэзэжыну Iэмал къызэритыр, хэкум хэсыхьыжыным пыщIа лэжьыгъэхэр зэриубзыхур».
Сэхъурокъуэм и псалъэм къыхигъэщащ щIыналъэхэм щыIэ зэгурыIуэ­ныгъэр хъума щыхъун папщIэ фIэкIы­-пIэ имыIэу ар зыгъэпIейтейхэм ущIэ­дэIун, зыгъэгумэщIхэм ущIэупщIэн зэ­рыхуейр. «Лъэпкъ 80-м щIигъу щопсэу ди щIыналъэм, - жиIащ абы. - Нэхъыбэм лъэпкъ хасэхэр, жылагъуэ зэгухьэ­ныгъэхэр яIэщ, зытелажьэри мамырыгъэрщ, цIыхухэм я зэгурыIуэ­ныгъэмрэ зэIузэпэщыныгъэмрэщ, лъэпкъ­хэм ижь лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ нэщэнэ­хэр хъумэнырщ, зегъэужьынырщ, егъэ­фIэкIуэнырщ. Къэ­бэрдей-Балъкъэрым Жылагъуэ зэгухьэныгъэхэмрэ лъэпкъ IуэхухэмкIэ и министерстэм а лъэпкъ хасэхэм я лэжьыгъэр зэщIегъэуIуэ, къэ­ралым иригъэкIуэкI политикэм щIэуэ къы­щыхъухэмрэ зэхъуэкIыныгъэ зы­гъуэтхэмрэ щегъэгъуазэ, «Iэнэ хъурейхэмрэ» зэIущIэхэмрэ ирегъэкIуэкI. Шэч хэлъкъым, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэр щIэх-щIэхыурэ зэрызэIуигъащIэм, ­псоми зэдай Iуэхугъуэхэм зэгъусэу зэрыригъэлэжьым зэгурыIуэныгъэр зэрыригъэфIакIуэм. Абы и мызакъуэу, цIы­ху­бэм я гуращэр къилъытэкIэрэ, ­министерствэм лъэпкъ зэмылIэужьы­гъуэхэр щызэрихьэлIэ зэхьэзэхуэхэр, ­зэпеуэхэр, гъэлъэгъуэныгъэхэр къызэ­регъэпэщ». Апхуэдэу, Сэхъурокъуэм къы­зэхуэсахэм ягу къигъэкIыжащ илъэс зыбжанэ хъуауэ ди щIыналъэм щекIуэкI, кIуэ пэтми зыщызыубгъу ­«Къунакъ» проект зэрыщыIэр. И фIэ­щыгъэм къызэриIуатэщи, абы лъэпкъ­хэр зэпещIэ, ныбжьэгъу зэхуещI».
Сэхъурокъуэ Хьэутий блэкIакъым Вэ­рокъуэ Владимир и цIэр зезыхьэ Щэн­хабзэ фондми лъэпкъ зэхущытыкIэхэр зэпкъызэрыт щIынымкIэ лэжьыгъэш­хуэ зэрызэфIихым. «Фондыр щэнхабзэ зэгухьэныгъэхэм зэрадэлажьэм, щIыналъэм щекIуэкI махуэщIхэм жыджэру зэрыхэтым мыхьэнэ иIэщ. Щэнхабзэ­хэм я пщIэр къызэриIэтым и закъуэкъым абыхэм я гуащIэр зытрагъэ­кIуадэр, атIэ лъэпкъхэм я щIэжым зы­кърегъэIэтыж, я уней нэщэнэхэр къегъэщIэрэщIэж, гъащIэм хепщэж».
Хьэутий къызэрыхигъэщамкIэ, щIыналъэм сыт хуэдиз Iуэху щхьэпэ ще­кIуэкIми, сыт хуэдиз лэ­жьыгъэ къыщаIэтми, яхузэфIэкIыну псор абдеж къыщыувыIэркъым. «Къэ­бэрдей-Балъ­къэрым щыщыIэ политикэ щытыкIэр ­зэтес зыщIыр жылагъуэ-экономикэ щхьэусыгъуэ зэIумыбзхэр къызэнэкIын зэрыхуейм и закъуэкъым. Мынэхъ ­мащIэу гулъытэ игъуэтыпхъэщ лъэпкъ­хэм я бзэхэмрэ щэнхабзэхэмрэ. А гулъытэм къыщыщIэмэ е къыжьэ­дэп­къуэну ­ухуежьэмэ, къайгъэ къызэ­ри­кIынум шэч хэлъкъым», - жиIащ ­Сэхъу­рокъуэ Хьэутий.
Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин къы­щыпсалъэм, Сэхъурокъуэм и къэп­сэ­лъэныгъэмкIэ арэзы хъуащ, къэралымкIэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я мы­хьэнэр зэрыинри къыхигъэщащ.
Апхуэдэу, министрым щIыналъэм щыIэ волонтёр зэщIэхъееныгъэм и ­гугъу ищIащ, «Щэнхабзэм и волонтёрхэр» зэгухьэныгъэм и лэжьыгъэм, абы­хэм къызэрагъэпэщ Iуэхугъуэхэм ­шэ­щIауэ тепсэлъыхьащ. Псалъэм и хьэ­тыркIэ, къыхигъэщащ «ТекIуэныгъэм и письмохэр» проектым щIэупщIэ зэри­гъуэтар, цIыху куэд къызэрыдихьэхар.
Къэбэрдей-Балъкъэрым жылагъуэ зэгухьэныгъэхэмрэ лъэпкъ IуэхухэмкIэ и министрым и къуэдзэ Гергоков Джамболэт Жылагъуэ палатэм къиIэта псалъэмакъыр узыблэкI мыхъунухэм зэ­ращыщыр къыхигъэщащ. «Лъэпкъыр лъэпкъ зыщIыжыр и бзэмрэ и щэн­хабзэмрэщи, игъуэтын хуей гулъытэр «дывгъэщI» е «щIын хуейщ» псалъэхэм деж къыщызэтемыувыIэу, унафэ пыу­хыкIа ягъуэтрэ щIыкIэ гъэпсам тету зэлэжьыпхъэ гъащIэ проектщ. Ахэр къыддекIуэкI ди щыIэныгъэм лъабжьэ хуэхъу нэщэнэщи, уаблэплъыкIыныр ­игъуэджэщ. Къэрал къулыкъущIапIэхэм яхузэфIэкIи къамыгъанэу абы и зыу­жьыныгъэм телэжьэн хуейщ», - жиIащ абы.
Лъэпкъ зэгухьэныгъэхэм драгъэкIуэкI лэжьыгъэм унэтIыныгъэу иIэм и гугъу ищIа нэужь, абыхэм къыхалъхьэ проектхэр гъэзэщIа хъун папщIэ грант зэ­хьэзэхуэхэр къызэрызэрагъэпэщми Гер­гоковыр тепсэлъыхьащ.
«Си япэкIэ къэпсэлъа Сэхъурокъуэ Хьэутий и псалъэмакъым къызэрыхигъэщащи, ди щIыналъэм илъэс зыбжанэ хъуауэ «Къунакъ» проектыр щыдогъэкIуэкI. 2009 гъэм щыщIэдзауэ но­бэр къыздэсым абы цIыху 500-м щIигъу хыхьащ, - жиIащ Гергоков Жамбулэт. - Къунакъ зэпыщIэныгъэр я нэхъ мащIэу лъэпкъиплIым я зэхуаку къыдохъуэ, проектым зи нэIэ тезыгъэт еджапIэр ­хохьэ, Iуэху къекIуэкIыр зыфIэгъэщIэ­гъуэнхэр холэжьыхь. Фи нэгу къыщIэвгъэхьэ абы зэришалIэ цIыхухэм и бжыгъэр зыхуэдизым. Къыхэзгъэщыну сыхуейт, проектыр ди республикэм къы­зэримынэр, абы и гъунапкъэхэр зэ­ры­зэIухам, гъунэгъу щIыналъэхэми зэ­ры­нэсыр. Мы гъэм «Къунакъ» проектым унагъуэ 18 хыхьэну зыкъагъэлъэгъуащ. Абы щыщ зыбжанэр ди гъунэгъу республикэм япыщIа хъунущ, хамэ къэрал нэсаи яхэтщ. Къунакъыр ещхьщ пасэм къыддекIуэкIыу щыта къанIых хабзэм. Абы къыхэкI ныбжьэгъугъэр, зэхущы­тыкIэр зыхуэдизыр дэтхэнэми къыдгуроIуэ».
Апхуэдэу, Гергоковыр тепсэлъыхьащ министерствэм иригъэкIуэкI зэпеуэ­-хэм, зэхьэзэхуэхэм, зэIущIэхэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщыIэ щытыкIэр егъэфIэкIуэным дэтхэнэри зэры­хуэу­нэтIам.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и дин IуэхущIапIэм и унафэщI Дзасэжь Хьэзрэ­талий ди щIыналъэр лъэпкъыбэм я унапIэ зэрыхъуамкIэ, абыхэм я зэхуаку нэрылъагъууи нэрымылъагъууи зэпы­щIэныгъэ куэд зэрыдэлъымкIэ и псалъэмакъыр къригъэжьащ. «Гъунэгъурэ гъуэншэджрэ» гупсысэкIэр зыхэлъ лъэп­къыр и пIэм къишыгъуейщ, сыту жыпIэмэ абы лъабжьэ хуэхъур ижь ­лъандэрэ къыдекIуэкI хабзэмрэ Тхьэм хуиIэ фIэщхъуныгъэмрэщ. ШыIэныгъэ къыпхэзылъхьэ, акъыл къозыгъэ­лъы­хъуэ, къайгъэм укъыпезыгъэкIуэкI сыт хуэдэ гупсысэри фIыщ щыIэныгъэр зэрыуэзэрыбг мыхъуу, мамыру упсэун щхьэкIэ, - жиIащ Дзасэжьым. - Зепхьэ диныркъым нэхъыщхьэр, атIэ гъащIэр зэрыбгъэнщI IуэхуфIхэращ ипэ игъэ­щыпхъэри, сыт хуэдэ гъэсэныгъэ лэ­жьыгъэри абы тещIыхьауэ утыку илъ­хьапхъэщ».
ЗэIущIэм къыщапсэлъам ипкъ иткIэ, къэрал къулыкъущIапIэхэм, щIыпIэхэм унафэр щызезыхьэ IуэхущIапIэхэм, лъэпкъ хасэхэм, дин зэгухьэныгъэхэм яхуэгъэза чэнджэщхэм елэжьащ икIи ахэр хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ хэIущIыIу ящIыжащ.

 

ШУРДЫМ Динэ.
Поделиться: