IэпщIэлъапщIэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ IэщIагъэхэм пызыщэхэр диIэщ. А Iуэхум елэжьхэм ящыщщ УФ-м и цIыхубэ IэпщIэлъапщIэ Тубей Валерэ и унагъуэр. И щхьэгъусэ ФатIими, и къуэ Мурати, езыри йолэжь пхъэм хьэпшып зэмылIэужьыгъуэхэр къыхэIущIыкIыным.
Уасэ яIэкъым абыхэм къагъэщIэрэщIэж махъсымэ фалъэхэм. Адыгэм и хьэщIэр зэригъэлъапIэу щыта а хьэкъущыкъур дэтхэнэми и унагъуэм илъыпхъэт икIи абы пщIэ зэриIар иджырей IэпщIэлъапщIэхэм нэрылъагъу тщащI. Тубей Мурат нэхъыжьхэм я щIэиныр лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэу къелъытэ, адэ-анэм я IэщIагъэр къызэрыхихыжами ирогушхуэ.
Валерэ Налшык къалэм дэта культпросвет училищэр къиуха нэужь, Москва Васнецов В. М. и цIэр зезыхьэ Абрамцевскэ художественно-промышленнэ еджапIэм щеджауэ щытащ. ЩIэныгъэ зрагъэгъуэту абырэ ФатIимэрэ къагъэзэжа иужь, ахэр щылэжьащ Художественнэ хьэпшыпхэр къыщIэзыгъэкIыу щыта Налшык заводым, КъБКъУ-м декоративно-прикладной гъуазджэмкIэ и факультетым. Нэхъ иужьыIуэкIэ ФатIимэ Нартан дэт Сабий унэм лъэпкъ IэщIагъэхэм щIэблэр хуригъаджэу щыIащ. 2008 гъэм щегъэжьауэ Санкт-Петербург къалэм ахэр щолажьэ, хьэпшып зэхуэмыдэхэр къагъэщIэрэщIэж.
Адыгэ хьэпшып нэхъ жьы дыдэу къалъытэхэм щыщу махъсымэ фалъэхэмрэ фэлъыркъэбхэмрэ Тубей Валерэ къигъэщIэрэщIэжын щIидзащ I986 гъэм. Урысейм и мызакъуэу, Измир, Страсбург къалэхэм къыщызэрагъэпэща гъэлъэгъуэныгъэхэм мызэ-мытIэу ар хэтащ. Апхуэдэ щэнхабзэ дахэ къызыдекIуэкI унагъуэм къыщыхъуа Мурат е 8-нэ классыр къыщиухым, егупсысын щIидзащ гъащIэм IэщIагъэ щыхуэхъунум. Адэ-анэм я IэщIагъэр игу къызэрыдыхьэм шэч хэлътэкъыми, мурад ищIащ художественнэ школым щIэтIысхьэну.
Адыгэм япэм яIа хьэпшыпхэр - фэлъыркъэб жыпIэми, пхъэ вакъэми - зэращIым фIэгъэщIэгъуэну кIэлъыплъу хуежьащ. ИлъэсищкIэ а еджапIэм щеджауэ, КъБКъУ-м декоративно-прикладной гъуазджэмкIэ и факультетым и щIэныгъэм щыхигъэхъуэну щIалэр кIуащ. «Пхъэм и Iэмалхэр си адэ-анэм деж арыншами къызэрыщысщIэнур сщIэрти, гъущIхэкIхэм зэрелэжьым сыхуеджэмэ нэхъ сфIэкъабыл хъури, ар къыхэсхат. Иджы а тIур зэдэзгъэIэпыкъуну Iэмал сиIэщ», - къыхегъэщ Мурат.
ЕджапIэм щIэсу Мурат Эстетикэ гъэсэныгъэмкIэ Къэзанокъуэ Жэбагъы и цIэр зезыхьэ IуэхущIапIэм щылэжьэн щIидзащ, ныбжьыщIэхэр пхъэм хьэпшып къызэрыхаIущIыкIым хигъэгъуазэу.
«Адыгэр и хьэл-щэнкIи зэпIэзэрыту, и дуней тетыкIэкIи къызэрыгуэкIыу щытащ, цIуугъэнэхэр, гъэщIэрэщIар и хамэу. Апхуэдэ бгъэдыхьэкIэт лъэпъкъ IэщIагъэхэми хуаIэр, уеблэмэ а гъэсэныгъэр къытощ абы зэрихьа хьэпшыпхэм. ЖысIэнуращи, цIыхумрэ IэщIагъэмрэ зэкъуэпч мыхъуну быдэу зэпыщIат», - пещэ Тубейм.
Къэбгъэлъагъуэм, цIыхум сыт хуэдэ IэщIагъэри къохъулIэ, фIэгъэщIэгъуэну, гукъыдэж иIэу абы еувалIэмэ. «Университетыр къэзуха нэужь, зы илъэскIэ лъэщапIэм сыщылэжьауэ щытащ, иужькIэ си адэм и гъусэу Санкт-Петербург къалэм хьэпшыпхэр къэгъэщIэрэщIэжыным делэжьуу сыщыIащ, - жеIэ щIалэм. - Си IэщIагъэм епха сыт хуэдэ лэжьыгъэми зеспщытыну сфIэфIщ. Апхуэдэу илъэсищкIэ сыщылэжьащ ЦIыхубэ IэпщIэлъапщIэхэм я IуэхущIапIэми, сфIэгъэщIэгъуэну сыхэтщ гъэлъэгъуэныгъэ, зэпеуэ зэхуэмыдэхэми. «Кавказ джэгухэр» зэхыхьэм ди хьэпшыпхэр мызэ-мытIэу щыдгъэлъэгъуащ.
2017 гъэм «Амра» фондым иригъэкIуэкIа «ЩIэблэм зэIэпах щIэин» Iуэхум Тубей Мурат хэтащ. Къуажэ нэхъ пхыдзауэ хым лъэпкъ IэпщIэлъапщIагъэм хуригъаджэу мазитIкIэ Мурат щылэжьат.
- КъыдэкIуэтей щIэблэм лъэпкъ IэщIагъэхэр IэщIыб емыгъэщIынращ сызыхэта Iуэхум и мурад нэхъыщхьэу щытар, - къыхегъэщ щIалэм.
Тубей Мурат Эстетикэ гъэсэныгъэмкIэ Къэзанокъуэ Жэбагъы и цIэр зезыхьэ центрым пхъэм щелэжь и лъэщапIэм и унафэщIу щыщыIам елэжьащ адыгэ нысашэм епха хабзэ щхьэхуэхэр къэгъэщIэрэщIэжыным. Псом хуэмыдэу пхъур щрагъашэкIэ и хьэпшыпхэр зыдалъхьэжу щыта пхъуантэр гъащIэм къыхэгъэхьэжыным абы гулъытэ хуещI. «Ар ди гъащIэм хэкIащ, иджырей зэманым дэлъхьапIэ зэмылIэужьыгъуэ куэд къызэрежьам и зэранкIэ. Ауэ пхъуантэм езым лъэпкъ гупсысэ хэлъщ, унагъуэм щагъэлъапIэ хьэпшып нэхъыфI дыдэхэр щахъумэу щытащ. Уеблэмэ псалъафэ щыIэщ «пхъуантэдэлъ пщIыну?» жаIэу, нэхъ щагъэлъыну, яхъумэну хуейхэр абы щахъумэу щытауэ, - жеIэ Мурат.
Апхуэдэ япэ пхъуантэр Тубейм ищIащ сурэтыщI-модельер Сэралъп Мадинэ зыкъыхуигъэза нэужь. «Пэжыр жысIэнщи, си гугъакъым а лэжьыгъэм апхуэдиз зэман пIихыу. Мазэ хуэдэкIэ ар зэрысщIыну щIыкIэм, и теплъэ хъунум сегупсысат. Нэхъыбэу зытезгъэщIар адыгэм къыдэгъуэгурыкIуа Iэдэбагъымрэ зэпIэзэрыту зэрыщытамрэ хьэпшыпым зэрыкIэрыслъхьэнырт. Абы къыкIэлъыкIуащ я инагъкIэ зыр адрейм къыщхьэщыкIыу иджыри зыбжанэ. Гу лъыботэ пасэм къагъэсэбэпу щыта хьэпшыпхэр иужьрей зэманым цIыхум нэхъ къафIэIуэху зэрыхъужам. Ахэр къэгъэщIэрэщIэжыным зыгуэркIэ си лэжьыгъэ схухэлъхьэмэ си гуапэщ», - жеIэ Мурат.
Тубей Мурат щIохъуэпс пасэреймрэ иджырей зэманымрэ щызыхиухуэнэфыну хьэпшып хьэлэмэт зыми емыщхьу и Iэдакъэ къыщIигъэкIыну. Ди гуапэщ щIалэм и мурадхэр къехъулIэну.
