Аруан Iуащхьэхэр

Евразием и Iуащхьэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщхэр Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм итщ. Археологием и фэеплъ телъыджэу КъБР-м и Аруан щIыналъэм щыIэм я лъабжьэр ди эрэм ипэкIэ IV – III лIэщIыгъуэхэм къыщожьэ икIи мейкъуапэ щэнхабзэм хохьэ.

Пирамидэхэм я ныбжьщ

- Псори зэхэту Iуащхьэхэр 50-м щIегъу, абыхэм ящыщу 3-р я инагъкIэ адрейхэм къахощ. Аруан Iуащхьэ гупым хэтхэм я нэхъ ин дыдэм и лъагагъыр метр 30-м, и хъуреягъым къиубыдыр I50-м щIегъу, - жеIэ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, ЩIэныгъэмкIэ урысей академием АрхеологиемкIэ и институтым и щIэныгъэлI нэхъыжь Амиров Шахмардан. – Iуащхьэм и инагъым къегъэлъагъуэ абы щIалъхьар пщIэшхуэ зиIэ цIыхуу зэрыщытыр. Хуэбгъэфащэ зэрыхъунумкIэ, ар лъэпкъ гуэрым и унафэщIу щытагъэнущ. Абы и пщIэмрэ и зэфIэкIымрэ щыхьэт тохъуэ Iуащхьэр щIыным мылъкушхуи лэжьыгъэшхуи зэрытрагъэкIуэдам. IV – III лIэщIыгъуэхэм апхуэдэ Iуащхьэхэр здэщыIар Месопотамие Ипщэмрэ Мысыр Ищхъэрэмрэщ.
ЩIэныгъэлIхэм къызэралъытэмкIэ, Аруан Iуащхьэ-иныжьхэр Хеопс пирамидэхэмрэ Шумер пщыхэм я кхъэхэмрэ я ныбжьщ.
Лъабжьэр Кавказым къыщежьэрэ?
 А зэман жыжьэм Кавказ Гупэм и тафэ щIыналъэхэм щыпсэуахэр къэралыгъуэр зэфIэувэным нэмысу щIыпIэм иIэпхъукIащ, щIыуэпсым зэхъуэкIыныгъэшхуэхэр къызэрыщыхъуам къыхэкIыу. ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, щIыпIэ нэхъыфI къалъыхъуэу абыхэм Кавказ АдрыщIымкIэ яунэтIащ, адэкIэ Анатолиемрэ Иранымрэ кIуащ. Аруан Iуащхьэхэм я щэхухэр къызэIухынымкIэ къэхутэныгъэхэр нэгъэсауэ ирагъэкIуэкIмэ, абы тхыдэм зэхъуэкIыныгъэхэр хилъхьэнущ - Урысей щIыналъэм къэралыгъуэр щызэфIэува зэманыр илъэс минкIэ игъэIэпхъуэнущ! Адыгэ Республикэм щыIэ, метр II зи лъагагъ Мейкъуапэ Iуащхьэ цIэрыIуэр къыщатIым хьэпшып гъэщIэгъуэн куэд къыщагъуэтауэ щытащ. Ахэр псори Эрмитажым щахъумэ. АтIэ абы нэхърэ хуэдищкIэ нэхъ ин Аруан Iуащхьэм сыт хуэдиз хьэпшып къыщIэкIынур?
- Iуащхьэ телъыджэхэр джыным щIэныгъэ, музей мыхьэнэхэм я закъуэкъым яIэр, - жеIэ Амировым. - Къагъуэтыну хьэпшыпхэм жылагъуэ мыхьэнэи яIэнущ, абыхэм щэху куэд къызэIуахынущ икIи шэч хэлъкъым, мейкъуапэ щэнхабзэм хуаIэ еплъыкIэм зэрызригъэхъуэжынум.
Фэеплъ телъыджэхэр иджыри къыздэсым къахутэ федеральнэ, щIыналъэ IуэхущIапIэ зыбжанэм, Iуэхум хэтщ къэралым и хэгъэгу зэмылIэужьыгъуэхэм щыщ щIэныгъэлIхэр, къэхутакIуэхэр. Апхуэдэуи Аруан Iуащхьэхэм я щэхухэр къатIэщI щIыгулъыр зыджхэм, археозоологиемкIэ, дендрохронологиемкIэ, антропологиемкIэ IэщIагъэлIхэм.