Урыс пащтыхь гуащэ Марие (Идар Гуащэнэ) и ролыр фильмым щегъэзащIэ.
2019 гъэм Урысей телевиденэм и Япэ каналым иригъэкIуэкIа «Макъ» («Голос») зэпеуэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу ныбжьыщIитI хэтащ: Бэрбэч Аскэррэ Мамрэш Светланэрэ. Нобэ нэхъ гъунэгъуу фэдгъэцIыхуну ди мурадщ япэ увыпIэм нэмыса щхьэкIэ, и IэщIагъэм Iэзагъ къызэрымыкIуэ къыщызыгъэлъагъуэ Мамрэш Светланэ.
АДЫГЭ пщащэр 1988 гъэм Нарткъалэ къыщалъхуащ, абы дэт езанэ курыт еджапIэр дыщэ медалкIэ къиухащ. Мамрэшым зэрыжиIэжымкIэ, ЩэнхабзэмкIэ унэм щылажьэ Сапрыкинэ Галинэ дежщ абы театрым хуищIа лъагъуныгъэр къыщежьар.
Курыт еджапIэм къыщIэкIа нэужь, хъыджэбзыр Москва дэт къэрал университетым журналистикэмкIэ и факультетым щIэтIысхьэну хуожьэ, ауэ къехъулIэркъым. Зэрылажьэм хуэдэурэ, фIыуэ зегъэхьэзырри, Светланэ етIуанэ илъэсым Щепкин Михаил и цIэр зезыхьэ театр училищэ нэхъыщхьэм и студент мэхъу. Абы илъэситIкIэ щеджауэ, пщащэм къещIэ пщIэшхуэ зиIэ режиссёр ехьэжьахэм хабжэ Серебренников Кирилл Мэзкуу дэт Художественнэ театрым (МХАТ) пыщIа студием гупыщIэ зэрыщIигъэтIысхьэр. А зэманыр игу къыщигъэкIыжкIэ, Мамрэшым жеIэж: «Серебренниковыр къызэрыслъагъуу, ар гупсысэкIэкIи, дуней тетыкIэкIи сэ зэрызэщхьыр, сыдэмылажьэу зэрымыхъунур къызгурыIуат». Псалъэ дахэхэр и гъэсэн хъыджэбзым къыхужиIащ езы режиссёрми: «Светланэ ди еджапIэм къыщIэтIысхьэн щхьэкIэ къаруушхуэ тригъэкIуадэри, зы цIыхур цIыху 250-м щыпеуэ зэхьэзэхуэшхуэм къыпхыкIащ. Ар ехъулIэныгъэшхуэщ. Абы къыфIэкIри, еджэныгъэм пыщIа гугъуехь псори ишэчащ, къатехьэлъэу, пэмылъэщу хыфIэзыдзэжа куэд къазэрыхэкIам хуэдэу. ИужькIэ «Гоголь-Центрыр» къыщызэдгъэпэщми, абы щылажьэ «Студие ебланэм» щыджэгунухэр къыщыхэтхми, ди пщIыхьэпIи къыхэхуакъым абы Мамрэшыр щымылэжьэну. «Светэ хэмыту хъунукъым! Светэ роль нэхъыщхьэ псори егъэзащIэ! Абы лъэщу уэрэд жеIэ! Мамрэшым и сценэ итыкIэр-щэ! Ар тхьэIухудщ, Iущыцэщ!» - апхуэдэут дызэрегупсысыр. ИкъукIэ сфIэфIщ хъыджэбзым къызыхэкIа лъэпкъыр къыпкърыщу зэрыщытри. Сэ сыт щыгъуи сыщIэхъуэпсырт ди театрым Урысейм ис лъэпкъ зэмылIэужьыгъуэхэм щыщхэр щызгъэджэгуну. Светэ езым иджыри ищIэркъым щыджэгуну къыхуихуэну псор. Сэ къызэрысфIэщIымкIэ, абы роль гъэщIэгъуэн куэд къыпоплъэ. Хъыджэбзым дунейм хуэнэпсей хущIэкъуныгъэ, гукъыдэж дахэ бгъэдэлъщ, сыт щыгъуи къызэрымыкIуэ, узыпэмыплъа, ямылъэгъуа гуэр утыку къызэрырихьэным ирихулIэу».
Мамрэш Светланэ интервью щIэщыгъуэ дыдэ дригъэкIуэкIауэ щытащ «Адыгэхэр» фондым и журналист Къэжэр Ланэ. ЩIэупщIэри жэуап зытри зэхуэфащэ дыдэу щызэрихьэлIа а зэпсэлъэныгъэм IупщIу щыболъагъу хъыджэбзыр и фIэщу дунейм зэрытетыр.
- Адыгэ пщащэм сыт хуэдэ хьэлхэр хэлъын хуейуэ къэплъытэрэ?
- Хъыджэбз Iэсэу си нэгум щIэтщ адыгэ пщащэр. ЗэпIэзэрыту, шыIэныгъэ хэлъу, гу къабзэу, хуабагъ къыпкърыкIыу. И Iэпэхэм дыщэ къыпыщу, сытми, IэкIэ куэд ищIэфу. Къэзыухъуреихь цIыхухэр, псом япэрауэ, и щхьэгъусэр, псалъэкIэ иунэтIыфу, фIым и гур хуиIэту, сабийхэр фIыуэ илъагъуу. Ар бзылъхугъэ Iущщ, анэфIщ. Мыхьэнэшхуэ иIэуи къысщохъу лэжьэкIэ ищIэу, Iуэхум хуэIэижьу щытыным.
- Адыгэ гупсысэкIэми, кавказ гъэсэныгъэми артист IэщIагъэм утригъэгушхуащэу щыткъым, псом хуэмыдэу, уцIыхубзмэ. Уэ зыгуэркIэ узэныкъуэкъужын хуей хъуа, дауэ къохъулIа а лъэныкъуэр?
- Ар узыхуэлажьэ Iуэхум елъытащ. Уи щэнхабзэм, уи дуней тетыкIэм, уи лъабжьэхэм, уи фIэщ хъум Iуэху зепхьэр пэщIэмыувэу, уеблэмэ, ахэр нэхъри иригъэфIакIуэмэ, сыт щIэмыхъунур? Сэ си IэщIагъэм узэщIыныгъэ къару хызолъагъуэ. ЦIыхум тхылъ къищтэу къемыджэфынкIи хъунщ. Ауэ спектаклым е концертым къакIуэмэ, хущхъуэ ефам, и лъым зыгуэр хаутхам ещхьу, зэхихыр занщIэу пкърохьэ. ГузэрыдзэкIэ еплъ щыIэ щытми, Iуэхум пэжу убгъэдэтмэ, сэ си IэщIагъэр уасэ зиIэ IэщIагъэ махуэщ.
- Унафэ псори пIэщIэлъу, сытми ухуиту щытамэ, сыт щыпхъуэжынт адыгэ цIыхубэм я псэукIэм?
- Псори дызэгухьэжыну сыхуейт. Зы щIыпIэм зэгъусэу дыщыпсэуну. Мис апхуэдэу дуней жэнэт цIыкIу духуауэ. Унэ лъапсэм щызекIуэ къалэнхэр щыдгъэзащIэу. Сэ си сабиигъуэм пыщIа гукъэкIыж IэфIхэр сиIэщ. Си анэшхуэр Псынабэ щыщщ, Архэстхэ япхъущ. ГъащIэр абы цIыхухэр зэрыщыпсэум хуэдэу щытын хуейуэ согупсыс: я зэхущытыкIэкIи, зым адрейм пщIэ зэрыхуищIымкIи, я лэжьэкIэкIи. Дунейм и дахагъыр, жьыуэ къызэрытэджхэр, жэм зэрызэрахуэр... А зэманым къигъэзэжыну сыхуейт.
Дэ ди лъабжьэхэр апхуэдэу улъэмыIэсыжыну жыжьэ щыIэкъым. Лъэпкъым и уасэр тфIэкIуэдакъым. СыкъызыхэкIам и напэ тесх зэрымыхъунур, сыдэкIуэмэ, сызыхыхьэ лъэпкъым къыпысщэн зэрыхуейр… Дэ ахэр псори тхъумэфащ. Ахэр гъунэгъубзэщ. Си ныбжьэгъухэм а къаруушхуэм щыщ зы налъи ябгъэдэлъкъым. ЗэпэIэщIэу щытхэщ, зэблагъэ дэнэ къэна, зэIыхьлыхэр зэкIэлъыкIуэркъым. Дэ ар дохъумэ. ЗыгуэркIэ уи щхьэ уебакъуэ хуэдэу мэхъу, ауэ уи псэр къурмэн зэрыпщIыфым хуитыныгъэ нэс къыхокIыкI. Нэхъыжьхэр зэрыбгъэлъапIэр, псалъэм папщIэ. Абы лъагъуныгъэ пэж жыхуаIэр къыуегъащIэ.
- Уэ уигу пфIэзыгъэкIуэдын щхьэусыгъуэ зыри щыIэ къыщIэкIынкъым, сытым дежи фIым ущыгугъыу фэ птетщ.
- Си Iуэхухэр щызэхэзэрыхьым дежи, сигукIэ сыхъарзынэщ сыт щыгъуи. Сызэримызакъуэр зыхызощIэ. Си закъуэу фэ стет щхьэкIэ, си закъуэкъым.
- А фIэщхъуныгъэр унагъуэра къозытар?
- СызыузэщIын щIэныгъэ сызэрыцIыкIурэ къэслъыхъуэу сыщытщ. Ар дэтхэнэ псэри зыхуэныкъуэ Iуэхущ. Адэ-анэр зэригъэгузавэр къызгуроIуэ, зыщIыпIэкIэ ирихьэкIыIуэну пIэрэ жаIэу, я фIэщу мэгузавэ. ТхьэхуэпщылIыкIэ гуэрым сыщIохъуэпс. Нэмэзым, псалъэм папщIэ. Илъэс 13 сыщыхъум мэжджытым сыкIуэурэ зезгъэсауэ щытащ. Узытетым тет цIыхухэм я гъусэу ар зэбгъэщIэным мыхьэнэ иIэщ. Иджыпсту псори мэшынэ, зэманыр апхуэдэу хъуащи. ИтIани, дин лэжьыгъэ гуэр умыгъэзащIэу хъунукъым.
ДЫЗЭРЫТ зэманым Мамрэш Светланэ Гоголь Николай и цIэр зэрихьэу Мэзкуу дэта театрышхуэм, иджы «Гоголь-Центр» зыфIащыжам, щолажьэ. Спектаклхэм, фильмхэм щоджэгу. Ар хэтащ, псалъэм папщIэ, «Грозный Иван» зи фIэщыгъэ киносериалым, Идар Марие - Гуащэнэ и ролыр игъэзащIэу. Иджы дыдэ къытIэрыхьа хъыбарщ Мамрэш Светланэ МэшбащIэ Исхьэкъ итха «Аиссе» романымкIэ ягъэув фильмым роль нэхъыщхьэр щигъэзэщIэну къызэрыхахар.
Театрым щоджэгу.
«Голос» урысейпсо зэпеуэм хэтщ. 2019 гъэ