Гугъэри щIэгъэкъуэнщ

Хьэршым

Финляндием метеорологиемкIэ и институт нэхъыщхьэм (FMI) и лэжьакIуэ, физик Янхунен Пеккэ къызэрилъытэмкIэ, ЩIы Хъурейм тес цIыхухэм хьэршым псом япэу псэупIэ нэхъ щаухуэфыну щытыр Юпитерымрэ Марсымрэ я зэхуаку дэт астероид «бгырыпхым» хыхьэ планетэ цIыкIужьейхэм я нэхъ ин Церерэ къедза и къэухьырщ.

Дызэрыщыгъуазэщи, къэрал куэдым я астрономхэм ди планетэм щыпсэу цIыхухэр здэбгъэIэпхъуэн и лъэныкъуэкIэ псом нэхъ зэгъыу иджыри къыздэсым къалъытэу щытар ди планетэм къедза Мазэрщ е ди ЩIым хуэдэу Дыгъэм и хъуреягъыр къэзылъэтыхь Марсырщ. Пэжщ, а щIэныгъэлI дыдэхэм я нэхъыбэр щыхьэт зэрытехъуэжымкIэ, мыбдежым къыщыхэдгъэща уафэщIхэм - Мазэмрэ Марсымрэ - цIыхухэр щедгъэпсыхыным къищынэмыщIа, зэман кIыхьым къриубыдэу и гущIыIум тедгъэпсэукIыныр хуабжьу дызытегушхуэ мыхъунщ икIи дзыхьщIыгъуэджэщ, апхуэдизу а «хэгъэгухэр» а Iуэхум зэрыхуэмыщIам къыхэкIыу.
АтIэми, арагъэнущ хьэщIагъэ къызэрыщыдахыным хуэмыхьэзыр хамэ уафэщIхэм цIыхухэр щедгъэтIысэх нэхърэ, абыхэм я зэхуаку дэт хьэрш нэщIым хэщIапIэ щытхуэхъуфын базэхэр щыдухуэмэ зэрынэхъыфIым еджагъэшхуэхэр иужьрей лъэхъэнэм нэхъ егупсыс щIэхъуари. Дызыхуеину псомкIи къызыхуэтыншэу къызэгъэпэща апхуэдэ егъэзыпIэхэм, къызэрабжауэ, цIыху мин бжыгъэхэр щызэгъэнущ.
Янхунен Пеккэ и лэжьыгъэм къызэрыщигъэлъэгъуамкIэ, къызэрыхэдгъэщащи, хьэршым апхуэдэ ухуэныгъэ абрагъуэхэр щыухуэнымкIэ мы зэманым нэхъ зэгъыу щытыр ищхьэкIэ зи гугъу тщIа Церерэ егъэщIылIа и Iэшэлъашэрщ. ЩIэныгъэлIым зэрыжиIэмкIэ, абдежым щаухуэну базэр а уафэщI цIыкIум зэрыпыIудзауэ щытынур (зэрызыщIишэ и гравитацием елъытауэ) километр 1000 иримыкъущ. Ауэ щыхъукIи, а Iуэхум хэщIапIэ абрагъуэм фIагъ Iэджи къыхудэкIуэнущ: ар зыхуей хуагъэзэн, и кIэм нэсу зэтраухуэн щхьэкIэ зыхуеину пкъыгъуэхэр, ерыскъыпхъэхэм ящыщу нэхъ зэмыкIуэкIхэр, езы Церерэм къигъэщIыжауэ и гущIыIум щызепсыпсэу гу зыщылъата псыр, и щIыгум къыщахута азотыр, углеродыр, нэгъуэщIхэри, гугъу дыдэ демыхьхэу, уафэщI цIыкIум къыщхьэщытыну базэм къахудэIэтеинущ.