Ещанэ ебгъэрыкIуэныгъэ

(Къэбэрдей-Балъкъэрым и регбим и тхыдэм щыщ Iыхьэхэр)

Ди республикэм регбим щыдихьэххэм 1972 гъэм хьэлэмэт куэд къапэплъэрт. Абыхэм ящыщ зыт дяпэкIэ зэхьэзэхуэхэр зы щIыпIэм зэрыщемыкIуэкIынур, атIэ зыр адрейм и деж кIуэурэ зэпеуэм хэт командэхэр щхьэж и къалэм зэрыщызэIущIэнур. Апхуэдэ щIыкIэкIэ регбир нэхъыбэм ялъагъунут икIи куэд драгъэхьэхыфынут.

Налшык и «Спартак» зыфIаща Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и щIалэхэр зыхэт Совет Союзым регбимкIэ и «А» классым и Япэ гупым я зэхьэзэхуэм мэкъуауэгъуэм (июным) щIидзэнурэ жэпуэгъуэ (октябрь) пщIондэ екIуэкIынут. ЗэIущIэхэр тхьэмахуэм зэ (зыгъэпсэхугъуэ махуэхэм техуэу) зэхэтынут. Нэхъапэм командэхэр зы къалэм щызэхуэсырти, махуи 6 - 8-м къриубыдэу зэпеуэр зэфIагъэкIырт. Иджы зэхьэзэхуэр илъэс ныкъуэкIэ екIуэкIынут икIи гупхэм я зэфIэкIыр здынэсыр ягъэлъагъуэну Iэмал нэхъ яIэнут.
1972 гъэм щыIэну СССР-м регбимкIэ и «А» классым и Япэ гупым команди 8 хэтынут. Иужь дыдэ увыпIэр зыубыдыр хагъэхьэнут союз республикэхэм я чемпион хъуа командэ 12-р щызэпрагъауэ ЕтIуанэ гупым.
Илъэс блэкIар хуабжьу хуэугъурлат Налшык и «Спартак»-м. Урысей Федерацэм ахэр етIуанэ щыхъуат, Совет Союзым и чемпион, Гагариным и цIэр зезыхьэ Дзэ-Хьэуа Академием (ВВА) и регбистхэм фIэкIа япэ ирамыгъэщауэ. «Спартак» ДСО-м и Совет Нэхъыщхьэм и кIэух зэхьэзэхуэми ещанэ увыпIэр щиубыдат. Украинэ, Латвие, Литва, Армение, Азербайджан, Къэзахъстан, Молдавие союз республикэхэм, Мэзкуу, Ленинград (иджы Санкт-Петербург) къалэхэм, Мэзкуу областым я чемпионхэм яхуэфэщэну япэщIэтри, Киев и командэм зымащIэкIэ (15:18-у) фIэкIа къыпимыкIуэтауэ, етIуанэ увыпIэр зыIэрагъэхьат, къэралым и лигэ нэхъыщхьэм пэгъунэгъу дыдэ хъуауэ - абы ягъэкIуар бжьыпэр зыубыда Украинэм и къалащхьэм икIахэм я закъуэщ.
Апхуэдэ ехъулIэныгъэ инхэм игъэгушхуа ди щIалэхэм 1972 гъэм къапэщылъ зэхьэзэхуэхэм нэхъ ерыщыжу зыхуагъэхьэзырт. Зыгъэсэныгъэхэр зэрекIуэкIыр кърапщытэжыну абыхэм зэныбжьэгъугъэ зэIущIэхэр, зэрахабзэу, Куржым щрагъэкIуэкIащ.
Накъыгъэ (май) мазэм Налшык и «Спартак»-р хэтащ «Спартак» ДСО-м и Совет Нэхъыщхьэм и союзпсо зэхьэзэхуэм. Ди щIалэхэм абы ещанэ увыпIэр щаубыдащ. Япэ ирагъэщар Киеврэ Мэзкуурэ я командэхэращ. Зэпеуэр щекIуэкIа Новгород областым хыхьэ Старая Руссэ къалэм налшыкдэсхэм бжыгъэшхуэ дыдэкIэ щыхагъэщIащ Ереван (71:0-у), Ленинград (70:4-уэ), Тбилиси (43:3-уэ) я «Спартак»-хэр. Мэзкуудэсхэр къазэрефIэкIар баллитIщ (9:11-у), Киев къикIахэр - баллиблщ (19:26-у).
КъищынэмыщIауэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым и ныбжьыщIэхэр япэ дыдэу хэтащ Мэзкуу щекIуэкIа Урысей Федерацэм и кIэух зэхьэзэхуэм. Абыхэм еплIанэ увыпIэр къахьащ, ди республикэм регбим хуабжьу зэрыщызиужьым и щыхьэту.
Гъэмахуэм Налшык къыщызэхуэсащ СССР-м регбимкIэ и ЕтIуанэ гупым и командэ нэхъыфIхэр. Дыдейхэм я гъусэу Ленинград къалэм, Литвам, Узбекистаным, Къэзахъстаным, Армением я регбистхэм бадзэуэгъуэм (июлым) и 15 - 23 махуэхэм зэхагъэкIын хуейт лигэ нэхъыщхьэм кIуэну гуп закъуэр щаубзыхуну кIэух зэIущIэм хэтынур. Ар шыщхьэуIум (августым) и 15 - 19-м Вильнюс щыIэнут. Автоном республикэхэм ящыщу Налшык и «Спартак»-м и закъуэт апхуэдэ зэхьэзэхуэм хыхьэфар.
Япэ дыдэу 1970 гъэм зи гугъу тщIы зэпеуэхэм хуэдэм хэта ди щIалэхэм яубыдыфар етхуанэ увыпIэрат. КъыкIэлъыкIуэ илъэсым етIуанэ хъуат. СССР-м регбимкIэ и лигэ нэхъыщхьэм иджы ещанэу ебгъэрыкIуэну Налшык и «Спартак»-м къыпэщылът.
Ди командэм къыщызэхуэсат лъэпкъ куэдым щыщхэр. Адрейхэм ебэкI адыгэхэм къабгъурыту Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыхьыр къэралпсо утыкум щахъумэрт куржыхэм, урысхэм, къэрэшейхэм, журтхэм, украинхэм… зылI и быну ахэр утыку къихьэрти, текIуэныгъэм ерыщу щIэбэнырт, я къаруи зэфIэкIи емыблэжу.
Я IэщIагъэкIи а щIалэхэр зэтехуэртэкъым: Бжьахъуэр, Саенкэ, Къуэдзокъуэр, ЛIэужьыр, Сэкъалыр, Фроловыр, Сытник, Къожакъыр, Индрейр, Гольдберг, Лобжанидзе Г. сымэ ди университетым и студентхэт, Суржинскэр - инженер-конструкторт, Бэрэгъуныр - ВЛКСМ-м и Дзэлыкъуэ райкомым и инструкторт, Щхьэцэмрэ Мамедовымрэ - радиомонтажникт, Зацевыр - абджыщIт, Бэджыдэр - банкым и лэжьакIуэт, Красовыр - спорт школым и гъэсакIуэт, Къаскъулыр - электрикт, ДзыхьмыщIыр - рабочэт, Налор - еджакIуэт. АрщхьэкIэ а псори регбим дригъэхьэхыфри, гуп лъэщ къахищIыкIат езым а спорт лIэужьыгъуэр Куржым къытхуизыха икIи Тбилиси и командэм хэту ехъулIэныгъэ инхэр нэхъапэм зыIэрызыгъэхьа икIи нэгъуэщI къэралхэм мызэ-мытIэу щыджэгуа КъБКъУ-м и егъэджакIуэ Лобжанидзе Александр.
Ар къыщалъхуари къыщыхъуари ди щIыпIэращ, ауэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ щызэригъэгъуэтар я адэжьхэм я лъахэ Куржыращ (Грузие). Физическэ щэнхабзэмкIэ институтым щеджэу регбим дихьэхащ икIи Тбилиси и «Локомотив»-м хэту джэгу хъуащ. А спорт лIэужьыгъуэр езы куржыхэм я хамэтэкъым икIи «лило» фIэщыгъэцIэр иIэу, зыщхьэщыкIыныгъэ гуэрхэри хэлъу ижь-ижьыж лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэрт.
Еджэныр къиухыу Налшык къигъэзэжа иужькIэ, Лобжанидзе Александр Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым физическэ гъэсэныгъэмкIэ и кафедрэм уващ. Абы щылажьэурэ и ныбжьэгъухэр, студентхэр, цIыхугъэхэр регбим хигъэгъуазэри, хуабжьу дригъэхьэхащ. Мыгувэу командэ щхьэхуэ къызэрагъэпэщыным хуэхьэзыр хъуащ.
А лъэхъэнэм регби нэхъыбэу джэгур студентхэрат. Совет Союзым и гуп нэхъыщхьэм хэтхэри институтхэмрэ университетхэмрэ я командэхэрат. Дыдейхэри абы щIэхъуэпсырти, КъБКъУ-м и ректор Лъостэн Владимир Iуэхур зытетым щагъэгъуэзащ. Мо лIы губзыгъэм занщIэу къыгурыIуащ я университетым регбим и командэ къыщызэрагъэпэщмэ куэд зэрыдихьэхынур икIи я пщIэр къызэриIэтынур. Арати, Лъостэным и щIэгъэкъуэныгъэ лъэщ хэлъу зэман кIэщIым «КъБКъУ» гупыр 1968 гъэм къызэрагъэпэщащ. КъищынэмыщIауэ, ар зи лъабжьэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ къыхэхари зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм хэт хъуащ, «Спартак» цIэр зэрихьэу.
1972 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым регбим щыдихьэххэм я нэкIэ ялъэгъуащ Совет Союзым и командэ нэхъыфIхэм я зэфIэкIхэр здынэсыр. А илъэсым Налшык къэкIуахэт СССР-м куэдрэ и чемпион хъуа Гагариным и цIэр зезыхьэ Дзэ-Хьэуа Академием (ВВА) и щIалэхэр, Урысей Федерацэм щыпашэхэм сыт щыгъуи яхэт Мэзкуу областым и «Химки»-р, Куйбышев (иджы Самарэ) и «Маяк» командэ телъыджэр.
Налшык и «Спартак»-р абыхэм зэи зыкIи къапикIуэтакъым. Уеблэмэ къыхэзыгъэщIэфар ВВА-м и регбистхэм я закъуэщ. Ари къызэрефIэкIар зымащIэкIэщ - 9:15-у. Ди щIалэхэм екIуу хагъэщIащ Мэзкуу областми Куйбышев къалэми къикIахэр. «Маяк»-м 40:7-уэ зэрефIэкIам абыхэм я лъэщагъыр наIуэ ещI.
Апхуэдэ щIыкIэкIэ налшыкдэсхэм урысейпсо зэхьэзэхуэм дыжьын медалхэр къыщахьащ. Абыхэм аргуэру Iэмал ягъуэтащ Совет Союзым регбимкIэ и лигэ нэхъыщхьэм щIэбэныну.
Илъэсым и кIэухым Союзпсо тренер советым и зэIущIэм щаубзыхуащ 1972 гъэм къэралым и регбист нэхъыфI 30-р. Абыхэм хагъэхьащ Налшык и «Спартак»-м щыджэгу икIи и тренер нэхъыщхьэ Лобжанидзе Александр, Бжьахъуэ Ахьмэд, Мамедов Алик сымэ.

 

ЖЫЛАСЭ Заурбэч.
Поделиться:

Читать также: