БлэкIа илъэсыр хуабжьу зэрыхьэлъам шэч хэлъкъым. Дуней псор зэхэзыгъэлъэдэжа коронавирус уз зэрыцIалэм и зэранкIэ гъащIэр къызэтеувыIа, зыр адрейм щыщтэ хъуа хуэдэт. Дауи, пIалъэ кIыхькIэ зэпагъэун хуей хъуащ спорт зэхьэзэхуэхэри, Японием и къалащхьэ Токио бадзэуэгъуэм (июлым) и 24-м къыщызэIуахын хуея XXXII Гъэмахуэ Олимп Джэгухэри хэту, икIи чемпионыгъэ куэдым ди щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ хэкIыжащ. Апхуэдэу щыт пэтми, 2020 гъэм дэрэжэгъуэ къыдэзыта лъэхъэнэхэри иIащ. Ди жагъуэ зэрыхъущи, хэщIыныгъэ инхэри дгъуэтащ.
Дэрэжэгъуэхэр
Махуэ Билал и Олимп чемпионыгъэр
Токио щекIуэкIыну Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм хэтыну икIи щытекIуэну хуабжьу щIэхъуэпсырт адыгэ бэнакIуэ цIэрыIуэ, дуней псом щэнейрэ и чемпион Махуэ Билал. Коронавирус уз зэрыцIалэм и зэранкIэ Олимпиадэр илъэскIэ ягъэIэпхъуащ, ауэ ди лъахэгъур Олимп чемпион хъуащ!
ПщIыхьэпIэ IэфIым хуэдэт бадзэуэгъуэм и 14-м и пщэдджыжьым дгъуэта дэрэжэгъуэр. Интернетым къытIэригъэхьа хъыбар гуапэр ди фIэщ мыхъуу къытедгъэзэжурэ мызэ-мытIэу щIэдджыкIыжащ. НэгъуэщI щIыпIэхэм къыщытлъыхъуащ ар щIэзыгъэбыдэж Iуэхугъуэхэр. Пэжт! Допинг къэпщытэныгъэхэр щIэрыщIэу ирагъэкIуэкIыжу 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм бэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэхьэзэхуэм кърикIуахэм хэплъэжа иужькIэ Дунейпсо Олимп Комитетым дыщэ медалыр яхуигъэфэщащ Махуэ Билалрэ Ираным щыщ Гасеми Камейлрэ.
Зы хьэлъагъым тIу зэуэ щытекIуауэ къыщалъыта олимп зэхьэзэхуэ спорт бэнэкIэмкIэ иджыри къэс щыIакъым. АрщхьэкIэ гъэмахуэ кIуам апхуэдэу къэхъуащ. Абы и щхьэусыгъуэри гурыIуэгъуэщ: Инджылызым и къалащхьэм илъэсий и пэкIэ и финалым щыбэнахэу Узбекистаным и щIыхьыр зыхъума Таймазов Артуррэ куржы пелуан Модзманишвили Давитрэ допинг къагъэсэбэпауэ къалъытэри, я дыщэ, дыжьын медалхэр трахыжащ. Ахэр зратынур ягъэбелджылыным илъэс ныкъуэм щIигъу трагъэкIуэдащ. ЯпэщIыкIэ ар нэхъ хуэфащэу къалъытащ Олимп чемпион хъуауэ щыта Таймазовым ебэна Гасеми. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэ зэрыщыIэр къыщащIэм Урысейм Спорт бэнэкIэмкIэ и федерацэм хуэфэщэн тхылъхэр игъэхьэзырри МОК-м иригъэхьащ, иран щIалэми хуэдэу 2012 гъэм Олимпиадэм ещанэ увыпIэр къыщызыхьа Махуэ Билали «чемпион» цIэ лъапIэр мынэхъ мащIэу зэрыхуэфащэр щIигъэбыдэу.
Урысей спортсменхэр дэнэ щIыпIи хэутэн щащI, медаль зэмылIэужьыгъуэхэр куэду къыщытрахыжу дызэрыт лъэхъэнэ гугъум адыгэ щIалэм и Iуэхум фIы къикIыну ди фIэщ хъущэртэкъым. Псом хуэмыдэу мы гъэм и пэщIэдзэм допинг-офицерхэм Махуэр къазэрыпэщIэхуар къэплъытэмэ. АрщхьэкIэ, Къытщхьэщытыр захуащIэщ! Куэд щIауэ зыщIэхъуэпса лъагапIэр илъэсий дэкIа иужькIэ Билал къехъулIащ.
Къэхъуам къыпхуегъэгъэзэжыфынукъым, ауэ Махуэ Билал хьэрэмыгъэкIэ Олимп чемпионыгъэм зэрыхуэкIуэ гъуэгум 2012 гъэм къытрамыгъэкIуэтамэ, а зэманми дыщэ медалыр и Iэрылъхьэт. Уеблэмэ, Лондон щыIа Олимп Джэгухэм щытекIуа Таймазов Артур ебэнами, Билал а осетин щIалэм зэрыпэлъэщынур къыщигъэлъэгъуат Олимпиадэм и пэ къихуэу зэхэта дунейпсо чемпионатым и финалым. Таймазовыр щытридзэри, Махуэр абы ещанэу чемпион щыхъуат.
Лондон къыщихьа домбеякъ медалыр Билал япэщIыкIэ дыжьынкIэ, илъэс дэкIри дыщэкIэ хуахъуэжащ.
Зи ныбжьыр илъэс щэщIрэ щым ит Махуэ Билал бэнэныр щигъэтыну иджыри и мурадкъым. БэнэкIэ хуитрами UFC-м и профессионал лигэрами, ар мыгувэу утыку къызэрыщихьэжынум шэч хэлъкъым. Дапхуэдэу щытми, дуней псом щэнейрэ щытекIуа, Олимп чемпион адыгэ щIалэм щIэупщIэшхуэ зэриIэнур ди фIэщ мэхъу.
ФIым дыщIэхъуэпсу зэпагъэуа зэхьэзэхуэ
Урысей Федерацэм футболымкIэ и етIуанэ дивизионым и Япэ гупым 2020 - 2021 гъэхэм щекIуэкI зэхьэзэхуэм и нэгъабэрей Iыхьэр гугъэфIхэр дигъэщIу «Спартак-Налшыкым» кърихьэлIащ. Псом хуэмыдэу хуэфIащ щэкIуэгъуэ (ноябрь) мазэм щыIа кIэух зэIущIэхэр.
ЕтIуанэ дивизионым и Япэ гупым 2020 - 2021 гъэхэм щекIуэкI зэхьэзэхуэм ипкъ иткIэ мы илъэсым иужьу щэкIуэгъуэм и 21-м зэхэта джэгугъуэм куэдкIэ елъытат ар зэрызэпагъэуну мазищрэ ныкъуэм къриубыдэу езы спортсменхэми топджэгум дихьэххэми яIэну гукъыдэжыр зыхуэдэнур. Пэжщ, «Спартак-Налшыкым» и дежкIэ турнир таблицэм абы зэхъуэкIыныгъэ щIагъуэ хилъхьэнутэкъым, ауэ и фащэр зыщыгъхэм я жыджэрагъымрэ зыкъызэрагъэлъагъуэмрэ гум къинэжынут зэрызагъэпсэхуну щIымахуэм и кIыхьагъкIэ.
Дунейм и щытыкIэм и зэран къекIащ Таганрог щызэпэщIэувахэм. Жэщым а щIыпIэм къыщеха япэ уэсым армырами мыщIагъуэ «Форте арена» стадионым и джэгупIэ губгъуэр зэщIигъэщтати, футболистхэм абы я лъэр щахуэгъэбыдэртэкъым икIи, япэ дыкъищу къыхэдгъэщынщи, текIуэныгъэр тIэщIигъэкIащ.
ЩытыкIэ гугъум зрагъэзэгъэным зэIущIэм и япэ Iыхьэр командэхэм трагъэкIуэдащ. Ахэр езыхэр зэрызэныкъуэкъум нэхърэ удз щIагъуэ зытемытыж джэгупIэ губгъуэм нэхъ къигъэдзыхэрт. Загъэпсэхуну Iуэхур щынэблэгъаращ лъэныкъуитIым языр япэу гъуэм щебгъэрыкIуэфар. Ар къызэхъулIар профессионал командэ къызэзыгъэпэщыжагъащIэ таганрогдэсхэм зи IэзагъкIэ ефIэкI «Спартак-Налшыкым» и футболистхэращ. Абы игъэгушхуа ди щIалэхэм я тепщэныгъэкIэ джэгум и етIуанэ Iыхьэр екIуэкIащ.
Зэкъым, тIэукъым налшыкдэсхэм топ дагъэкIыфыну щыщытар. Ди гъуащхьауэхэу Бахъсэнокъуэ Алихъан, ХъутIэ Анзор, Бацэ Къантемыр сымэ, адрейхэми Iэмал хъарзынэхэр къахукъуэкIырт бжыгъэр къызэIуахыну. АрщхьэкIэ сыт щыгъуи зы мащIэ дыдэ яхурикъужыртэкъым. Зэм губгъуэ хьэлъэм топыр тэмэму къащыхуэгъэIурыщIэртэкъым, зэми «Форте»-м и гъуащхьэхъумэхэм я насыпыр текIуэрт.
АрщхьэкIэ 88-нэ дакъикъэм хэгъэрейхэм зыри къадэIэпыкъужыфын хуеякъым, «Спартак-Налшыкым» и футболистиплI зэуэ хуэдитIкIэ нэхъ мащIэ я хьэрхуэрэгъухэм я гъуэм щебгъэрыкIуам. Таганрогдэсхэр къезыгъэлар губгъуэм и щытыкIэращ: топыр зыIыгъа Бацэ Къантемыр ар къыдэджэгухэми тэмэму яритыфакъым, езыми Iэмалыр къыхуэгъэсэбэпакъым, мащIэу щIэцIэнтхъукIри. Арати, текIуэныгъэр къытхуэзыхьыфыну щыта ебгъэрыкIуэныгъэр зы мыхьэнэи имыIэу къызэпыуда хъуащ.
Арати, Урысей Федерацэм футболымкIэ и етIуанэ дивизионым и Япэ гупым щекIуэкI зэхьэзэхуэм и нэгъабэрей Iыхьэр иухащ. Абы къигъэлъэгъуащ «Спартак-Налшыкыр» зыужьыныгъэм и гъуэгум аргуэру зэрытеувэжар. Щыхьэту урикъунщ мы Iуэхугъуэр: пэщIэдзэ зэIущIиплIым зы очко фIэкIа къыщамыхьауэ ирагъажьэри, япэ текIуэныгъэр щызыIэрагъэхьа фокIадэм (сентябрым) и 6-м лъандэрэ ди щIалэхэм зэ закъуэ фIахьауэ аращ. А псом ищIыIужкIэ иужь джэгугъуиплIым къриубыдэу я гъуэм зы топи къыдрагъэгъэкIакъым, езыхэр блэнейрэ къыхэжаныкIащ. Зи гугъу тщIахэр узыгъэгушхуэщ икIи къэкIуэну дызыщыгугъ ехъулIэныгъэхэм я лъабжьэ быдэщ. АдэкIэ Iуэхур зэлъытар зэпеуэм и етIуанэ къекIуэкIыгъуэм зэрызыхуагъэхьэзырырщ. Абы папщIэ зэман кIыхь яIэщ.
ХэщIыныгъэ хьэлъэхэр
2020 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым хэщIыныгъэшхуэ игъуэтащ - дунейм ехыжащ спортым хэлъхьэныгъэ ин хуэзыщIа цIыху зыбжанэ. Абыхэм ящыщщ Жаным Аслъэн, Ибрэхьим Борис, Къармэ Мажмудин сымэ.
Ди лъахэгъу Жаным Аслъэн и бэнэкIэ екIум блэкIа лIэщIыгъуэм и 80 гъэхэм дуней псор иригушхуэрт. Ар Совет Союзым и чемпионт, Европэм щытекIуат, Дунейпсо кубокыр тIэунейрэ зыIэщIэлъат, спортым дунейпсо класс зиIэ и мастерт.
Жаным Аслъэн дуней псоми Олимп Джэгухэми зэрыщытекIуэфынур спорт IэщIагъэлIхэмрэ алыдж-урым бэнэкIэм дихьэххэмрэ быдэу я фIэщ хъурт. Ар икIи лъабжьэншэтэкъым - ди лъахэгъур Совет Союзым алыдж-урым бэнэкIэмкIэ и командэ къыхэхам щыпашэт икIи килограмм 82-м нэс зи хьэлъагъхэм я деж щытепщэт.
1978 гъэм Чехословакием и Остравэ къалэм щыIа дунейпсо зэпеуэ иным Жанымыр псоми щефIэкIащ. Абы дыщэ медалым дэщIыгъуу «ТекIуэныгъэм ерыщу зэрыщIэбэнам папщIэ» саугъэт щхьэхуэри къыщыхуагъэфэщат. Зэхьэзэхуэм еплъыну къекIуэлIахэм Iэгуауэшхуэ хуаIэтат, ар абы зэрыхуэфащэ дыдэм щыхьэт техъуэжхэу. Остравэ щекIуэкIа зэпеуэм кърикIуам ипкъ иткIэ Жаным Аслъэн къыфIащауэ щытащ «Спортым дунейпсо класс зиIэ и мастер» цIэ лъапIэр. Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу алыдж-урым бэнэкIэм хэтхэм апхуэдэ пщIэ нэхъапэм зэи яIатэкъым.
Болгарием и Варнэ къалэм 1982 гъэм щекIуэкIа Европэм и чемпионатым и дыщэ медалыр иIыгъыу Аслъэн къигъэзэжащ. А илъэс дыдэм США-м и Толидэ къалэм щызэхэта Дунейм и кубокым щыщIэбэна зэхьэзэхуэми Жанымыр щытекIуащ.
Бэнэныр щигъэта иужькIэ, Жаным Аслъэн Мэзкуу къалэм къагъанэри, ЦСКА-м алыдж-урым бэнэкIэмкIэ и тренер нэхъыщхьэу лэжьащ. Олимп резервхэр щагъэхьэзыр Спорт Iэзагъ лъагэм и республикэ школ Налшык къыщызэIуахым, Къэбэрдей-Балъкъэрым и унафэщIхэм я лъэIукIэ адэжь лъахэм къигъэзэжри, абы и унафэщIу куэдрэ щытащ.
Аруан щIыналъэм хыхьэ Псыгуэнсу къуажэм къыщалъхуа Ибрэхьим Борис къиухащ Налшык дэт медучилищэр, иужькIэ щыпищащ Мэзкуу дэт Япэ медицинэ институтым.
ФIыуэ зэреджэм нэмыщI, училищэм щыщIэсым дэзыхьэха боксымкIи ерыщу зигъасэрт Борис а зэманым, икIи сыт хуэдэ IуэхумкIи япэ итыну хущIэкъу, гугъуехьымрэ ерыщыгъэмрэ япсыхьа, къуажэм къыщыхъуа щIалэщIэм абыкIи ехъулIэныгъэфIхэр къигъэлъагъуэу щIидзэри, щIалэгъуалэм я къэралпсо зэхьэзэхуэм чемпион щыхъуащ, «СССР-м спортымкIэ и мастер» цIэ лъапIэри къыфIащащ.
АрщхьэкIэ Борис щыгъупщэжатэкъым и къалэн нэхъыщхьэр икIи институтыр диплом плъыжькIэ къызэринэкIри, адэкIэ ординатурэр, абы къыкIэлъыкIуэу аспирантурэр къиухащ. Уеблэмэ аспирантурэм къыщIэкIыным зы илъэс иIэу, уз зэрыцIалэхэр зэрагъэхъужым теухуауэ диссертацэ итхри, медицинэ щIэныгъэхэм я кандидат хъуащ.
Къэбэрдей-Балъкъэрым къигъэзэжри, уз зэрыцIалэхэм щеIэзэ сымаджэщым дохутыр нэхъыщхьэу ягъэуващ, итIанэ «Налшык курортхэр» IэнатIэм и унафэщIу щытащ.
Иужь лъэхъэнэм Ибрэхьим Борис и IуэхущIафэр зэпхар ди спортсменхэрат - бэнэкIэ хуитымкIэ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам и дохутырт, апхуэдэу спортымкIэ Налшык дэт уардэунэми щылажьэрт.
1972 гъэм Къармэ Мажмудин Къэбэрдей-Балъкъэрым шахматхэмкIэ и чемпион хъуащ, а зэманым цIэрыIуэу щыта и ныкъуэкъуэгъу лъэщхэм ятекIуэри. КъыкIэлъыкIуа илъэс зыбжанэм абы ди республикэм къыщыпэлъэщын къыщыкъуэкIакъым. Щыхьэту ирикъунщ ар 21-рэ КъБР-м и чемпиону зэрыщытар.
Урысейм шахматхэмкIэ и чемпионатым 1986 гъэм ар щытекIуащ. ИлъэсиплI дэкIри, КъБР-м и командэм хэту къэралым и гуп зэпеуэм бжьыпэр щиубыдащ. Европэм шахмат есэпымкIэ и чемпионатым и кIэух зэпеуэм хуэзышэ зэхьэзэхуэм щызыIэригъэхьа ехъулIэныгъэм къыпэкIуэу ар хъуащ ИКЧФ-м (Зэхуэтхэурэ шахмат зэдэджэгунымкIэ федерацэм) и дунейпсо мастер.
1974 гъэм ныбжьыщIэхэр шахматхэм хуэгъэсэным, абы хуегъэджэным епха лэжьыгъэм Мажмудин щIидзащ икIи «ШахматхэмкIэ категорие нэхъыщхьэ зиIэ тренер» цIэр къыфIащащ. 1998 гъэм НыбжьыщIэхэм я дунейпсо джэгухэм я кIэух зэпеуэм и гъэсэнхэм къыщахьа ехъулIэныгъэм папщIэ Къармэм къыхуагъэфэщащ «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм физкультурэмрэ спортымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр. 2017 - 2018 гъэ еджэгъуэм кърикIуахэм япкъ иткIэ, «ХХIХ Урысейпсо Олимп махуэ» гуфIэгъуэ Iуэхухэр Налшык къалэ округым щегъэкIуэкIыным кърикIуахэм япкъ иткIэ Мажмудин къалъытащ илъэсым и тренер нэхъыфIу. Абы и гъэсэнхэр КъБР-м и чемпион мызэ-мытIэу хъуащ, дунейпсо зэпеуэхэми къыщыхэжаныкIащ.
Классикэ шахматхэмкIэ 23-рэ Налшык къалэм и чемпион хъуащ ар, псынщIэ дыдэу шахмат джэгунымкIэ 16-рэ КъБР-м щытекIуащ.
Иужьрей илъэсхэм Къармэ Мажмудин ехъулIэныгъэхэр къыщихьу хэтащ нэхъыжьхэм я зэпеуэхэм - Урысейм псынщIэу шахмат джэгунымкIэ и чемпионатым и домбеякъ медалыр къыщихьат, КИФЩI-м классикэ шахматхэмкIэ тхуэнейрэ и чемпион хъуат, КъБР-м классикэ шахматхэмкIэ нэхъыжьхэм я деж къыщызэрагъэпэща зэхьэзэхуэхэм 9 щытекIуат.
Къармэ Мажмудин КъБР-м Шахматхэмрэ шашкэхэмкIэ и федерацэм щIыхь зиIэ и президентт, урысейпсо категорие зиIэ судьят, категорие нэхъыщхьэ зиIэ тренерт.
ТхэщIа ди нэхъыжьыфIхэм Ахърэт нэхур Алыхьым къарит, къытхуэнахэм я дэрэжэгъуэ куэд Тхьэм дигъэлъагъу!
