(КIэлъыкIуэр. ПэщIэдзэр дыгъэгъазэм и 2-м итщ).
- Ди къуажэщIым къыпачым-къыпачыурэ зыри къагъэнэжакъым, - жиIащ Уэлий, а лъэныкъуэмкIэ плъэурэ.
- Сыту, дадэ? - щIэупщIащ Азрэт.
- Зи сытыращи, мо ипщэмкIэ щрагъэтIысыкIа жылагъуэм, «Мирнэ» фIащри, ди щIыр хупачащ. МодэкIэ ДжэрмэншычыщIри зэгуэр дыдейуэ щытащ. Ари яфIэмащIэ хъуауэ, бензин игъэхъуапIэ ди щIым зыгуэрым къытрищIыхьри, Налшык хигъэхьэжащ.
Дахащэщ мы дунейр. Гъатхэм и мэ гуакIуэр дэни къыщыпIуроуэ, удзыпцIэ дахэри псэм и щIэщыгъуэщ, гухэхъуэщ мы щIылъэ щхъуантIэм къыщыпкIухьыну. Жыгхэр дэнэкIи щызэщIэгъэгъами, мэз лъабжьэм дыгъэ, уэшх дахэ-дахэу зэрынэмысым къыхэкIыу къэкIыгъэншэщ, ауэ абы къыщыщIэж псынэпс къабзэм и Iуфэм щхъуантIагъэ гуэрхэм нэхъ уащрохьэлIэ. ДэнэкIи къудамэ гъуамрэ нэгъабэрей тхьэмпэ щыжамрэ щикъухьащи, жыг щхьэкIэм удэмыплъеймэ, пщIэнкъым бжьыхьэм и зэману фIэкIа. Зэзэмызэ щIыпIэ-щIыпIэхэм къыщыIу къуалэбзу макъыр хыумыбжэмэ, мэз щIагъыр щымщ.
- Феплъыт! - захуигъэзащ ныбжьыщIэхэм Уэлий, щIым телъ хьэкIэкхъуэкIэ лъагъуэр яригъэлъагъуу.
- Сыт ар зейр? - къыжьэдэлъэтащ темыпыIэу Заур.
- Мыр кхъуэ пIащэм и лъэужьщ, иужьрей зэманым щыбэгъуащ джаурхэр ди лъахэм.
- Мо жыгыр сыт лъэпкъ, дадэ? - щIэупщIащ Азрэти.
- Ар пхъэхуей жыхуаIэращ, мы щIыпIэм куэду къыщокI, фэ фщIэн хуейщ абыхэм я цIэр, емыкIукъэ? Мор хуейщ, абы пэмыжыжьэу щытым мэзыдэ къыпокIэ, мис мыри мышкIумпIей жыг лъэпкъщ. Мобы феплъыт, ПIытIэ, бжьыхьэхэм уэ къыпхуэсхь къущхьэмышхыр аращ къызыпыкIэр. Мыр хьэмкIутIейщ, пхъэ баш къыхэпщIыкIыну уасэ иIэкъым, мобы мы куэду къыпокIэ.
Заур илъагъу псори и щIэщыгъуэщи, нэм къыфIэнэр зэпеплъыхь, Азрэт апхуэдэкъым. Ар упщIэрейми, фэуэ тетщ мызэ-мытIэу мыбы къызэрыкIуар.
- Мыщэ щIэскъэ?
- Нэхъапэхэм щIэсу щытащ, ауэ иужьрей гъэхэм срихьэлIэжакъым. СощIэж, ди щIалэгъуэм мыбы пхъашэ ди гъунэгъу лIымрэ сэрэ дыкъэкIуауэ жыг пыдупщIу лъэныкъуэ зырызкIэ дызэбгрыкIауэ, мыр хъунщ жыхуэсIэм хуэдиз згъэхьэзырри, шыгур здэщыт щIыпIэм сыкъекIуэлIэжмэ, си гъусэр къысIэщIэлъагъуэркъым. Зыкъомрэ сыпэплъа щхьэкIэ къэкIуэжыртэкъыми, гузэвэгъуэр къыскIэзэрыхьауэ, ихъуреягъыр къызэхэскIухьу щIызодзэ.
ЩIыпIэр даущыншэщ, си джэ макъри жэуапыншэщ. Зызэман зэ абы и лъэужьыр къызогъуэтри, дакъикъэ бжыгъэкIэ нэхъыбэ сымыкIуауэ, къызолъагъу зы гъуэшхуэ гуэр. Абы пэмыжыжьэу зы жыги иудауэ щылъщ. И Iуфэлъафэр, зыгуэрхэр къызэрыщызэрелъэфэкIар къапщIэу, лъакъуампIэ защIэщ. Сэ, ар зыхуэсхьынур къысхуэмыщIэу, гузэвэгъуэми сызэрихуэу, зызоплъыхь, зыгуэр къыстеуэ хъумэ, срипэщIэувэнуи зыри сIыгъкъым. Сытми, апхуэдэу си пIэм сижыхьауэ сыздэщытым, си нэр техуащ Безыр и джыдэ спэмыжыжьэу щылъым. Къэсщтар Iуэхут, нэхъри сызыгъэгузэвэпар ар зэрылъызащIэрт. СыздэкIуэнури сыздэжэнури къысхуэмыщIэу сыздэщытым, щэIу макъ гуэр къызэхэсхащ. Ауэ, зэуэ зэпыужати, къысфIэщIа си гугъащ. Аргуэру щызэхэсхым, ар къыздиIукIа лъэныкъуэмкIэ сунэтIащ. ЛъакъуампIэхэм сригъуазэурэ джабэм сыздехым, къызолъагъу зы псэущхьэ пIащэ.
Сыщхьэщыхьэу сеплъыIуэмэ, лIым и бгырыпхым ищIа сэмкIэ мыщэр фIигъэжарэ езыри мэхауэ щхьэщылъщ.
- Дауэ хъуа, зыкъищIэжат? - фIэгъэщIэгъуэну щIэупщIащ Азрэт.
- КъызэрыщIэкIамкIэ, гъуэм пэгъунэгъу итырыгъур Безыр игъэуэну щыхуежьэм, зи шырхэм ятегузэвыхь мыщэм зыкърипщытауэ арат. Куэдрэ зэрыфыщIа, къызэрелъэфэкIа нэужь, лIы зэхэчэтхъар, зэрыхъуар Алыхьым ещIэ, ауэ лIым зыкъезгъэщIэжщ, лажьэшхуэ екIатэкъыми, къызыфIэувэжри, зыдэзгъэIэпыкъуурэ мыщафэр тетхщ, ди хьэлъэр иридгъэкъури дыкъежьэжат.
- ЗыгуэркIэ дахуэзэмэ, къыттеуэнукъэ? - ЩIоупщIэ Азрэт аргуэру.
- Мыщэр, умыгъэгужьеймэ, и гугъу умыщIмэ, игъащIэкIэ къыббгъэдыхьэнукъым, ещхьыркъабзэщ блэри.
- Дыгъужь щыIэкъэ мыбы?
- Шэшэн зауэр къызэрыхъейрэ угъурсызхэр ди лъахэм къэIэпхъуэурэ мыбы нэхъ щыбэгъуащ, ауэ мы мэз лъапэм къэсу фIэщщIыгъуейщ. Нэхъ щыкъуейуэ мыпхуэдэ пхъэ гъурхэр къэфщыпурэ ныщIэфх, итIанэ, Азрэт, а уи хъуржыныр къызэрыхи, нэхъ щIыпIэ зэгъуэкI дей тхьэрыкъуэф Iэнэ къыщыухуэ, мафIэс къыщымыхъун, мафIэ щыпщI хъун гуэр дей, къыбгурыIуа?
- НтIэ.
- Абы щыгъуэ фыкIуэ, сэри иджыпсту сыныщIэкIыжынщ.
Хьэуар мыбы зэрыщыкъабзащэ! Зыжьэдишэ пэтми, Заур зигъэнщIыркъым. И гукъыдэжми зихъуэжащ. ЛъэмыкIыу и Iупэри зэзэмызэ фIызэтож. Апхуэдэу щIыщытри езым уеупщIкIи къыбжиIэфынукъым. ЩIыуэпсым гукъыдэж къуитыфу зэрыщытыр иджыщ абы нэсу щызыхищIэр. Уеблэмэ абы гуныкъуэгъуэу иIэри, хьэзабу псэкIэ игъэв псори иджыпсту щыгъупщауэ, и гурыщIэр апхуэдизкIэ инщи, пщIэнкъым щIэуэ къалъхужауэ фIэкIа. Дунейм нобэ хуэдэу гъунэгъу хуэхъуакъым ар зэи. Уэлийрэ Азрэтри апхуэдэу зыхащIэу пIэрэ мы щIыпIэм и дахагъыр, хьэмэрэ есэжауэ къафIэмыIуэхужрэ?! Сыт хуэдэу щрырети, хьэкъыпIэу езым зэрыпхыкIащи, Iэмал имыIэу, дапщэщми зэ къытригъэзэнщ мы щIыпIэм.
МафIэр зэщIагъэстыху, Уэлий чы цIынэ зыщыплI иIыгъыу мэзым къыхэкIыжащ.
- А лыр зэрыдгъэжьэни щыIэщ, иджы мыр дэп хъумэ, хьэзыру диIэн хуэдэу, нэхъ ину мывэ тIурытI къэфхь. Псынэ Iуфэхэм нэхъ щывгъуэтыну къыщIэкIынщ, а лъэныкъуэхэмкIэ фыплъэ.
ЩIыIукIар яIыгъыу, щIалэхэм мыгувэу къагъэзэжахэщ. Азрэт и адэшхуэм зыхуигъэзащ:
- Дадэ, дыгъуэпшыхь зэпыбгъэуа уи хъыбарым, кхъа, хъунумэ, тхупыщэж!
- ФымэжэлIауэ къыщIэкIынщ, - жиIащ лIыжьым, щхьэдигъэIухмэ, нэхъ къищтэу.
- Хъун, дадэ?
- Уа, ПIытI, нэхъ иужькIэ, зэман нэхъ диIэу зэгуэр вжесIэжынщ, иджыпсту Iэмал имыIэу щыткъым.
- ИужькIэ дапщэщ дэ мыпхуэдэу хуиту дыщызэрихьэлIэнур? Тщымыгъупщэж щIыкIэ, и кIэм нэгъэсыж, дауэ хъуа фи Iуэху а хъыджэбзымрэ уэрэ, пщIэгъуалэри дэнэ кIуэжа?
- Тхьэщыхьэ жыхуаIэр мыракъэ, Заур? Сэ сымыунэхъунутэмэ, къезгъажьэу мыбы зыри зэхезгъэхынтэкъым, аращ-тIэ, уи жьыщхьэ умыгубзыгъэжмэ.
- А уи лъагъуныгъэр нанэ ищIэрэ?
- Уэри уэ, щхьэгъавэ. Мыбы фIэкIа шэрей зимыIэм уигъэукIытэну, зыгуэрым ухущIригъэгъуэжыну хэтщ. Уо дэ ди зэманыжь, дэнэ укIуэжа? Щытащ дэри зэгуэр дыщIалэу, дитащ хъыджэбзхэм дащыкIэлъыплъ а фи ныбжьми, фэри ди пIэм фыкъихутэнщи, ди илъэс бжыгъэхэри къызэвнэкIынщ, ауэ зыщывмыгъэгъупщэ ди Iэпкълъэпкъыр жьы тфIэхъуа щхьэкIэ, ди гур иджыри щIалэу къызэтенащ. Ы-ы-ы, хъунщ-тIэ. Дэнэ дежт сыкъыщыувыIар? А, нтIэ, сэри, сыерыщти, абы и ужь сыкъикIыртэкъым. Джэгухэм дыщызэрихьэлIамэ, сяпэ къищу цIыхум къигъэфэнутэкъым.
ЦIыхум зэи зыри ящыбгъэпщкIуфынукъым, ди зэхущытыкIэр абы я унагъуэм ялъэIэсыжати, хъыджэбзыр къыдамыгъэкIыж хъуат. МазитIым щIигъуауэ Iэмал лъэпкъ згъуэтыртэкъым сыхуэзэн дэнэ къэна, гъунэгъуу абы сыIуплъэну. И адэр зэрылIы ткIийм сэри сыщыгъуазэти, нэгум къыщIэгъэхьэгъуейтэкъым абы псэкIэ игъэвыр. Сэ нэхъри иужьрей махуэхэм абы и бампIэм сихьырт, ауэ хэкIыпIэ зыри къысхуэгъуэтыртэкъым. СщIэрт апхуэдэу куэдрэ екIуэкI зэрымыхъунури, Iэмалу щыIэм сегупсысу хуежьащ.
Пщыхьэщхьэ гуэрым зэныбжьэгъухэр фIыуэ дызэрегъэфауэ, сощIэж, си Iуэху зытетыр яхуэсIуэтат, чэнджэщ гуэркIэ сащыгугъыу…
ЛIыжьым и хъыбарыр зэпигъэури, чы цIынэхэм фIэлъ лы жьэр зэригъэдзэкIыурэ, тIэкIурэ пэплъэжа нэужь, кIэзет Iэнэм къытрилъхьащ. Мо мэ IэфIыр къызыщхьэщих, хьэзыр хъуа лыр зэралъагъуу, Зауррэ Азрэтрэ зыхащIат къызэрымэжэлIар.
- Фышхэ! - езым тутыныр пигъанэри, хуэмурэ и псалъэм пищэжащ.
Сытми, а хъыджэбзым и анэ дэлъхум и къуэу къыщIэкIа, сэ си ныбжьын икIи си ныбжьэгъуу абы щыгъуэм слъытэу щыта Мэжид зэуэ зыкъызэкъуипхъуэтри къызэупщIащ:
- Уэлий, а хъыджэбзыр уи IэмыщIэм нобэ къихутэмэ, сыныщIолъэIунур къытхуэпщIэн?
- Си къарум къихь лъэпкъ къэзгъэнэнкъым.
- Тхьэ быдэу къытхуэпIуэфыну?
- Узыхуей дыдэмкIэ соIуэ.
- Уи адэ-анэмкIи.
- Си адэ-анэмкIи соIуэ.
- Зэхэфхакъэ псоми, ар цIыхухъу псалъэкъэ?
- ЛIы и псалъэщ, - пызупщIащ сэ, Мэжид апхуэдизу щIытригъэчыныхьми семыгупсысу. Сэ си къару себлэжынт, а пщащэр си хъым къихуэну закъуэмэ!
- Апхуэдэу щыхъуакIэ, Iуэхум яужь дохьэ, сэ сокIуэри ди анэм хъыджэбзыр дыдей щигъэIэну сшэну сыкъигъэкIуа хуэдэу унэм къыдызошри, фэ адэкIэ фи Iуэхужщ. Ауэ мы Iуэхум зыгуэркIэ сыхэпщIауэ иужькIэ къыхэвмыгъэщыж къудей, сэ фыкъыздихуари фыкъыздикIари сымыщIэу сфIефхьэжьауэ жысIэнщ, - жиIащ Мэжид, къэпсалъэри. ИужькIэ зыкъысхуигъазэри: зэкIэ уэ унэидзыхьэм уахэтауи, епхьэжьауи, услъэгъуауи, зыри жысIэркъым. ДызэгурыIуа? ИтIанэ къызжеIэ мыр здепхьэлIэнур, абы дыщызэхуэзэжынщ!
Сэ тезухуащ ди къуажэкIэм щыс си ныбжьэгъу ХьэматIхэ есхьэлIэну. Сытми, нэхъ кIэщI зезгъэщIынщи, псори дызэрызэгурыIуам тету Iуэхур зэхуэхъуащ. Мыдрейуэ, здетхьэлIэнуми нэтхьэсри, къыщIэднащ, пхъэрхэми мыбы ар щыIэу къызэрамыщIэнур фIы дыдэу тщIэрти, бзаджагъэм дыхуекIуащ, нэху щыху зейхэм хъыбар едмыгъэщIэну дызэгурыIуэри.
Мэжидым лъэныкъуэкIэ сыIуешри къызоупщI:
- Уэ пщIэжрэ, лIы псалъэ птат, псори зэфIэкIмэ, дэ ппэдубыдынур къытхуэпщIэну, пэжкъэ?
- НтIэ.
- Укъигъэгугъэрэ пхуэгъэзэщIэну, хурикъуу уи лIыгъэр? - къызоупщI.
- Сэ псалъэ стащ, схузэфIэкIыххэнумэ, си къару къихь лъэпкъ къэзмыгъэнэну, - жызоIэ.
- Дэ уэ пхузэфIэмыкIын ппэдубыдынукъым, - жи.
- ЖыIэ, апхуэдэу щыщыткIэ, мыпхуэдизу кIыхьу къыумыгъэкIуэкIыу - сфIэгъэщIэгъуэну жызоIэ.
- Апхуэдэу щыщыткIэ, кIуэ, а уи гъэфIэнышыр къыдэшей мыбы.
Ар зэрищIынкIэ хъунур къысхуэмыщIэу соплъ мобы, ауэ модрейр къопсалъэри:
- Сыт, - жи, - ухущIегъуэжауэ ара уи лIы псалъэм?
- ЖысIа сыхущIегъуэжыркъым, фыкъыщызэжьэ мыбдеж, - жызоIэ, ди гъусэу щытхэм ящыщ гуэрым шы хьэхуу къыIызох, щIалэ зытIум гъусэ зыкъысхуащIри, сыкъохыж. МодэкIэ къэзгъэна пщащэм сытегузэвыхьырт, зыгуэркIэ сфIыщIашыжмэ жысIэу, ауэ ХьэматI и псэр пыту апхуэдэ къызэримыгъэхъунум сыщегупсысыжкIэ, си гур нэхъ тесабырэжырт. Сытми, унэм сыкъыщыблэгъэжым, цIыху жеяхэр хьэ банэ макъкIэ къэзмыгъэушыжын папщIэ, уэрамым дыкъыпекIуэкIри, ди хадэ щIыбагъым дыщынэсым, сэ зызмыгъэIэуэлъэуащэурэ, сихьэжащ шыр къыдэсшыну. Ди унагъуэри жей IэфIым зэрыхэтым и щыхьэтт жьэгу мафIэр зэрымыблэжыр, уэнжакъри бахъэншэт. Шым сышэсри, сызытесар си Iэдэжу сежьэжащ. СэмэгурабгъумкIэ къыщыту къакIуэ си гъусэм зыкъысхуегъазэри жеIэ:
- Уэлий, мы Мэжид ущигъэуэну мурад гуэр ищIауэ къыщIэкIынущи, быдэу зыхуэсакъ.
Сэ ар абы хуэздэркъым, фIыуэ слъагъу хъыджэбзыр гъусэ схуэхъунымкIэ сэбэп хъуар зэран къысхуэхъужыну фIэщщIыгъуейщ, сыт хуэдэу щрети, благъагъэкIэ мобы къыщыгухьэкIэ, апхуэдэ хузэфIэкIын?
- Уэ ар пцIыхуркъым, - жаIэри къысхуадэркъым. Пэжу, ди къуажэм къызэрыдэтIысхьэжрэ илъэсиплI хъуами арагъэнт, сыхуэзэу, сцIыхуу щытами, сэ къысхуихуатэкъым абы Iуэху дэсщIэну, ауэ гъуэгум сыздытетым, сегупсысыжри, и хъыбарыфIи зэи зэхэсхатэкъым. Мо гупыр къыщызгъэна щIыпIэм дыщызэрихьэлIэжащ. Мэжид къызбгъэдыхьэщ, аркъэныр къысхуишийурэ, «мыр гъэджалэф», - жиIащ. Сэри, сыту пIэрэ мыбы и гугъэр жысIэурэ, шым кIапсэр и лъакъуэм зэрыщылъадэу, мо бэлэрыгъам и лъэр щыщIэзудым, укIуриящ,
- УмыутIыпщ, Iыгъ, - жи Мэжид, - уи адэ-анэмкIи, уи лIы напэмкIи тхьэ пIуащ.
ЩIалитI къызбгъэдохьэри, лъакъуэхэм быдэу кIапсэр кърапхэкI.
- Сэри сIуамэ, согъэпэж, - жызоIэ. Ауэ модрейри къопсалъэри:
- Уэ нобэ пта псалъэм ухущIегъуэжыну ухуитщ, абы и ужькIэ цIыхухъуу узэрыдмыбжыжынур къыумылъытэмэ. Е уи тхьэрыIуэр уогъэзащIэри, уи напэр къабзэу, уи псалъэр быдэу укъонэж. Дэтхэнэра къыхэпхыр?
- Си напэр сыт щыгъуи къабзэщ, жысIа псалъэм сызэремыпцIыжыр фIы дыдэу фощIэ, - жызоIэ, - ауэ мы шыр къэдвгъэгъэтэджыж, гуэныхьщ, куэдрэ дыджэгуну?
ИгъащIэм апхуэдэу щылъатэкъым ар, и псэм гузэвэгъуэр телъу. Абы зы щыщыкIэ иIэти, нобэми си тхьэкIумэм итщ.
И гур къызэрызэфIэзэрыхьар къапщIэу, тIэкIурэ щэхуу щыта нэужь, лIыжьым и нэпс къызэпижыхьар илъэщIыжурэ, и хъыбарым пищэжащ:
- Абы жиIар пэжмэ, щыдгъэунэхун зэманыр къэсащ, ефт мы къамэр, -жеIэри абдеж щыт гуэрым хуеший. Мобы и мурадыр къызыгурыIуа гупыр лъэныкъуитIу йоувыкI, зы лъэныкъуэр сэ си телъхьэщ, адрейр - мобы. Сэ къысхуимурадыр иджыщ си щхьэм щынэсари, си Iэр мэкIэзыз, сщIэнур сщIэркъым, си Iэпкълъэпкъыр зэрыщыту мэтхытх, мы псэущхьэ дахэр дауэ си IэкIэ сукIыжыну? Езыри гущIэгъунэкIэ къызэплъ хуэдэщ, гу лъызотэ шым и нэм псыIагъэ къызэрытелъэдами. Абы и нитIыр, си нэгум нобэми щIэтщ, уэгум ит вагъуэр, гъуджэм къищым хуэдэу, уигъэлъагъурт, апхуэдизкIэ къабзэти, иджыт сэ абы нэсу гу щылъыстэр. Къамэ къысIэщIалъхьар сыкъэтэджу и гущхьэм хэсIуну мурад сщIа къудейуэ, зыгуэрым жиIэу зэхызох:
- Къэбгъуэтаи, апхуэдэ лIыгъэ абы хэлъ, жиIа псалъэр игъэпэжыфыну?!
Сэр сIэщIэлъщ, мобы къыспаубыдыр сымыгъэзащIэмэ, си напэр токI, мыдэкIи си IэмкIэ зи бзэ мыпсалъэ мы псэущхьэ дахэм и псэр схуэгъэныну си гум къэкIыххэркъым.
- Фэ фыгушыIэу ара? - сыщIоупщIэ сэ.
- Хъыджэбзыр уи ныбжьэгъум деж щIэсщ, ар къыпIэрыхьэн папщIэ тхьэрыIуэ псалъэ птащ, ппэзубыдыр бгъэзэщIэну. Си псалъэ схуэмыгъэпэжу мы дунейм сытемытын, уэлэхьи, - жеIэ Мэжиди.
Сэ сыкъэгубжьауэ гъущIыпэ жаныр шым и пщэм хузохь, ауэ дэзмылъэу сыкъоувыIэри, гущIэгъунэкIэ мобы сыкъыхуоплъэкI. Си лъэныкъуэмкIэ щытхэри джаурым йоплъ. Зыгуэр къопсалъэри:
- Мэжид, мыбы хузэфIэкIынур уолъагъу, мы псэущхьэм гъащIэ ептынуми, и псэр бгъэнынуми уи IэмыщIэм илъщ. Уи фIэщ хъуащ Уэлий и псалъэм зэремыпцIыжынур, тобэ къэхьыж.
- Сэ жысIам сытекIыу сесакъым. Ар цIыхухъу хьэлщ, - жи.
Мы дунейм теткъым сызэмыгупсыс, шыр псэууэ къэзгъэнэн папщIэ. ХэкIыпIэу щыIэр зыщ - е си напэр, е шыр. Мы хъарыпыр къыхызохри, цIыхухэм дауэ саIуплъэжыну. Иджыпсту къыздэщI дыдэхэм къахэкIыжынущ къысхуэпсэлъэжын, напэр къыхэсхми, си адэм и пащхьэм дауэ сихьэжыну. ФIыуэ слъэгъуа хъыджэбзри и уасэу пIэрэ абы. Мы Iуэхум сыхэпкIэн ипэ сыхагъэдамэ, а тIум дэтхэнэрауэ пIэрэт къыхэсхынур? СэркIэ а упщIэм и жэуапыр IупщIкъым. Ауэ зыщ сэ къызгурыIуэр - си гъащIэм и кIуэцIкIэ сыхущIегъуэжу, схуэмыгъэзэкIуэжыфыну гуэныхьу къэсхьауэ нобэр къыздэсым ар стелъщ.
Къыхэсхащ сэ абы щыгъуэ напэр, схъумэжащ си лIыгъэр, апхуэдэу жыпIэ хъунумэ. Мы си IитIым лъыр, а псэущхьэ дахэм и лъыр, къыфIэжу. А тIум нобэр къыздэсым срошхэ, стхьэщI пэтми, къабзэ схуэмыщIыжу, а тхьэмыщкIэм и хеилъ къабзэр мы си Iэм кIэрызыгъэкъэбзыкIыжыфын сабын, е IэтхьэщI иджыри къыздэсым къагупсысакъым икIи мы дуней псор къутэжыху къахуэгупсысынуи къыщIэкIынкъым. КъыщIоувэж си нэгум IупщI дыдэу абы и псэр щызгъэна дакъикъэхэр. ЛъэныкъуитI зэрищIыкIа гупыр зэхэтт, къэхъунум пэплъэу.
Мобы зыхуэзгъазэри сеупщIащ:
- Тобэ къэтхьыжрэ хьэмэрэ мы хъарыпым и псэр дгъэнрэ?
- УхущIегъуэжрэ? Сэ си псалъэр згъэпэжащ, укъыщIэзгъэгугъар уи ныбжьэгъум деж щIэсщ, пхузэфIэкIынукъэ? - щыжиIэм, схуэмышэчу аргуэру сеупщIащ: - Мы сэ иджыпсту злэжьыну гуэныхьыр къэсхьрэ?
- Уэ апхуэдэ лIыгъэ уиIэмэ, аращ сызэжьэр.
- НтIэ къызэдаIуэ, - жысIащ. - Сэ си псалъэр згъэпэжынщ, ауэ быдэу тхьэлъанэ сощI, уэ абы иужькIэ псэууэ мы дунейм утезмыгъэтынкIэ. Бисмылахьи, - жысIэри сыгубжьауэ, игъащIэми гущIэгъу схэмылъами ярейуэ, сэр мо шы пщIэгъуалэм и пщэм дэслъащ. Гуузт ар етхауэу, кIэзызу, абы и псэр зэрыхэкIар плъагъуну. Нэхъ гущIыхьэ сщыхъуар абы и нитIым къыщIэува нэпсым къапхыплъ хуэдэ, «сыту угущIэгъуншэт уэ, къуаншагъэу сытыт сэ щызлэжьар мы дунеишхуэм?» - жиIэ хуэдэу къызэрызэплъырт. Сэ зырт зыщIэр а дакъикъэм лъагъумыхъуныгъэу абы къысхуиIар зыхуэдизыр.
Абы къэбэрдей лъэпкъыш гъуэзэджэу къыщIэхъуэну, ди хэкур зэригъэбжьыфIэфыну щытахэм сыщегупсысыжкIэ, си гур мэуз.
Аращ абы щыгъуэм къысхуихьар си щIалагъэ-делагъэм, си щхьэпсыншагъэм. Ди адэми ар къысхуимыгъэгъуфу, бампIэурэ, дунейм ехыжащ.
ЛIыжьым и хъыбарыр зэриухам и щыхьэту, и нэпсыр щIилъэщIыкIыурэ, хуэмурэ къэтэджащ. Ауэ, тIэкIу къикIукI-никIукIыурэ зызэтриубыдэжа нэужь, щIалэхэм къабгъэдэтIысхьэжащ. Хъыбарыр я гум зэрыщIыхьар къапщIэу, Зауррэ Азрэтрэ хэплъэу щысхэт, хэти Уэлий игъэзахуэу, хэти игъэкъуаншэу.
- Хъыджэбзым и Iуэхур дауэ хъужа? - щIэупщIащ Заур.
- Дауэ хъун, апхуэдэм дей къызэрыхъу хабзэщи, мобы я дейхэр лъыхъуэм-лъыхъуэурэ, нэху щыху къащыхуэмыгъуэтым, ди лъэныкъуэмкIэ икIыу хъыбар ирагъэщIащ. Ауэ сыт ящIэжынт, уипхъу хамэ щIыпIэ нэху къыщекIауэ къыщIэпшыжынт? Тау-тач жрагъэIами, хуэмурэ тесабырэжахэщ.
- КъызгурыIуэркъым зыри, нтIэ, а цIыхубзыр здэкIуэжар дэнэ, ибгъэкIыжауэ ара?
- Сыт щхьэкIэ, ди унагъуэм ис фызыжьыр-щэ?
- Данагъуи, си гущхьэм къэкIынтэкъым.
- Нанэ папщIэ апхуэдиз бэлыхьым ухэтауэ, сыту гъэщIэгъуэн, дадэ? - жи Азрэт.
- Сэ зыщ вжесIэнур. Мы гъащIэр бзаджэурэ зэхэлъщ. ЦIыху псоми жаIэр фи фIэщ фымыщI, фэ фыщымыгъуазэ щхьэкIэ, фигу ивгъэлъ фыщызыгъэуэну хуейхэри къывэфыгъуэхэри зэрыщыIэр. Зэхэлъщ дунейр гъэщIэгъуэныщэу, тыншкъым цIыху хуэдэу мы щIылъэм утетыну, гъащIэм узыщыIууэ гугъуехьхэм уакъыпекIуэкIыну…
* * *
- ПЩЫХЬЭЩХЬЭ милицэхэр стадион лъэныкъуэмкIэ машинэм ису къыIулъэдэнурэ, къыщожьэнущ, аращи, хущхъуэр тэмэму яIэрыгъэхьэ.
- Сыт хуэдэ уэрам?
- А щIыпIэхэм унэблагъэм къэплъагъунущ, зыщумыгъэгъупщэ сыхьэтибгъум унэсауэ ущытын хуейщ, зэхэпха?! Косьяк, уэри укIуэнущ мы Амир и гъусэу.
- ДапщэкIэ зэретщэнур?
- Ефт уасэ ныкъуэмкIэ, абыхэм дазэрыхуеижынур пщIэнукъым.
- Iуэхум зыгуэр хэмылъу пIэрэ? - къэгузэвауэ щIэупщIащ Амир.
- Хьэуэ, мыхэр Набдзэшхуэ и IупэфIэгъухэм ящыщщ, мызэ-мытIэу шыгъупIастэ зэдэтшхахэщ, мы тхылъымпIэм ит номерыр лейтенантым ейщ, тэмэму Iуэхур зэфIэвгъэкI, Уэзыр лъэхъуэщым къишыжынымкIэ ахэрщ дызыщыгугъыр. Аращи, феуэ, пщыхьэщхьэ хъуху зывгъэпсэху, сэри сопIащIэ, - жиIэщ, Сэлим и ныбжьэгъухэр машинэм иригъэкIыжри, Iужыжащ.
Амир сыми гъуэгу Iуфэм деж щыт, езым и «Audi» хужьым итIысхьэжхэри, КосьякыцIэр дзы зыхуэхъуа, щIалэ къамылыфэ Темыр я бжэIупэм Iуишэжщ, пщыхьэщхьэхуэкIуэу зэхуэзэну зэгурыIуэри зэбгъэдэкIыжахэщ.
Зэманыр нэсащ. Амир сымэ къыхуагъэлъэгъуа щIыпIэм къыщыхутауэ щэхуакIуэхэм япоплъэ. Загъэгувэ хуэдэщ, хьэуэ, мес 99-нэ машинэм ису къыIулъэдащ.
- Косьяк, мэ, мы сэмбитIыр уи гъуэншэдж лъапэхэм зыгуэрурэ дэгъэзагъэ.
- Хъунщ, къащтэ мыдэ псынщIэу!
- Ухьэзыр?
- НтIэ, ауэ щхьэ къыдбгъэдэмыхьэрэ? Зэт, щэхуу, телефоныр къоуэ: «СынодаIуэ. ГурыIуэгъуэщ. Иджыпсту». НакIуэ, дабгъэдыхьэнущ.
ЩэхуакIуэхэм гъунэгъу щахуэхъухэм, ахэр зэрыс машинэм и икIэбжэр зыгуэрым Iуихащ, фыкъитIысхьэ, жыхуиIэу.
- Дапщэ дозэм жыфIэр? - щIэупщIащ шоферым къыбгъэдэс милицэ щIалэр хэкъузауэ.
- КъекIуэкI уасэр фщIэркъэ?
- Фэ дапщэ зэрыфтынур?
- Ди зэрыцIыхуныгъэмрэ шефымрэ я хьэтыркIэ фIыуэ кIэрыгъэхуауэ, дызэхуэарэзыуэ уасэ ныкъуэмкIэ фыдот.
- Къафщтэ мыдэ! - ар жиIэри хъуржын нэщIыр къишиящ.
Iуэхур хъарзынэу зэфIэкIащ. Амиррэ Темыррэ мыгувэуи а тIур къыIухутащ «СамолёткIэ» зэджэ боулинг - клубым. Бжэм щыт хъумакIуитIым блэкIхэри, унэм щIыхьащ.
- Иджыпсту шефыр къыIухьэнущ, - жиIащ Амир, телефоныр трилъхьэжурэ.
- Схуэшэчыжкъым, зы зыхэдгъалъхьэ, - лъэIуащ Темыр.
- Ахъшэ пIыгъ?
- Къыхэдгъэх шефым еттыжын хуейм, а къэнамкIэ етщауэ жытIэнщ.
- КъимыщIэну ущыхьэт?!
- ЩIэупщIэн уи гугъэ?! Уэ дзыхь къыпхуещIри, жепIэр и фIэщ хъунущ. ИIэ псынщIэу, си лъыр зекIуэжкъым.
Амир телефоныр къещтэ.
- Ларэ!
- Сыт?
- Дыножьэ, а уэ пщIэм хуэдэ пIыгъыу къакIуэт.
Псэлъэн иуха къудейуэ къыщIохьэ зыгуэр зэрыщIэхъумам гу лъозыгъатэ подносыр зыIыгъ, ныбжькIэ щIалэ цIыхубз зэкIужыр. Джанэ пIащIэ зэв щыгъым хуэмыгъэпщкIуу къыщIэщ и бынжэмрэ фэ фIыцIэм къыхэщIыкIа кIэ кIэщI зэвым къыкIэщIэщ, лъэдакъэ лъагэм тет лъакъуэ дэгъуэмрэ Темыр хъуапсэнэкIэ зэпиплъыхьырт, ауэ ари зэуэ IэщIэгъупщыкIыжауэ, подносым илъу къахьа зэкIуэцIылъым и гурыIупсыр къигъажэрт. Ларэ Iэнэм ерыскъы гурыхьхэр къахутригъэувэщ, мо тIур зыщIэлъэIуари къытрилъхьэри, IэщIэгъупщыкIаIа хуэдэ, пIащIэу бжэмкIэ иунэтIщ, абы зэрынэсу къызэтеувыIэжщ, и кIэ жыпым къриха IункIыбзэмкIэ ар къигъэбыдэри, Амир и бгъумкIэ щетIысэхащ, и лъакъуитIыр зэтедзауэ.
- Сыт хуэдиз зэхэсщIэнур? - щIэупщIащ цIыхубзыр.
- Мис а пIыгъ ампулэм хуэдэу дозищ зэхэлъхьэ, - къыжьэдэлъэтащ Темыр.
- МыкуэдыIуэу пIэрэ ар уи дежкIэ, апхуэдиз зэи зыхэплъхьэу щытакъым.
- Нэхъыбэ сымыщIмэ, зыри къысхуищIэнукъым.
- Передозировкэри щIагъуэкъым, зыщумыгъэгъупщэ, дэ къаугъэ дыхуейкъым.
- Хьэуэ, сэ ар сэзэгъынущ.
- И уасэр къызэт!
- Дапщэ?
- Миних.
- МылъапIэIуэу пIэрэ ар?
- НтIэ, нэхъ пуду къэгъуэт.
- Амир, уэ сыт жыпIэнур? - псалъэншэу лъаIуэ нитIыр и ныбжьэгъум триубыдэри, щIэупщIащ.
- Хъунщ, хузэхэщIэ. - Амир и ныбжьэгъум кIэлъоплъ, фIэпсэкIуэдщ. КъыгуроIуэ Темыр и щхьэм сэбэп хуэмыхъужмэ, абы зыри къызэрыдэмыIэпыкъуфынур. Езыри зы махуэ а щхъухьым еплъами, быдэу мурад ищIащ зыхимылъхьэну. Афияным и хъым ихуауэ абы IэщIэкIыжыфыр мащIэщ. Ауэ, итIани, щIалэм и гум къемыуэн лъэкIыркъым ныбжьэгъу пэжу нобэм къэскIэ къыдекIуэкIар и нитIкIэ илъагъуу зэрыIэщIэкIыр, къуэш пэлъытэу иIар а щхъухь бзаджэм зэрызыIэщIилъхьэр.
Ар илъагъуу, сыт хуэдизу а щхъухьыр къыIурымыIэфIами, дауэ и гъащIэр зэтрикъутэн?
Сыт-тIэ, зэ еплъамэ, а зэ закъуэм щхьэкIэ дихьэхынкъым. Абы лъандэри махуитI дэкIащ. Хьэмэ, иджыри зэ сеплъыжын? Зыри къэхъункъым абы щхьэкIэ, мы Темыр хуэдэу мыкIуэмытэ игъащIэкIэ сымыхъуну аращ, зы мастэ закъуэ зыхэслъхьэкIэ…
(КъыкIэлъыкIуэнущ).
Сурэтхэр СэвкIуий Хьэмид ищIащ.
