«Абхъаз-адыгэбзэхэм я гуащIэр, я дахагъэр хыболъагъуэ я бзэм хэлъ зы гъэщIэгъуэнагъым: гупсысэр кърипIуэтэну гъуэзэджэу, урипсэлъэну шэрыуэу, уригушыIэну гухэхъуэу, хъуэхъу ирипIэтыну хуэдэ зэрыщымыIэмкIэ», - апхуэдэ псалъэ дахэхэр, Iущхэр ди анэдэлъхубзэм хужиIащ Абхъазым и цIыхубэ усакIуэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхубэ тхакIуэ Шинкубэ Бэгърат. Пэжу, щIэныгъэлI цIэрыIуэ куэдым къалъытэ ди бзэр дуней псом щынэхъ пасэрей дыдэхэм, гъэщIэгъуэныщэхэм, купщIафIэхэм ящыщу, ар Азие Ипщэм щыIауэ кIуэдыжа бзэхэм я щэхухэр къэхутэнымкIэ «IункIыбзэIух» хъуфыну.
А лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэ иным къыпкърыкI къарум дуней псом щыпсэухэм къарегъащIэ дэ дызыхэпсэукI дунейр, зетхьэ хабзэхэмрэ щэнхабзэмрэ зыхуэдэр, дбгъэдэлъ щIэныгъэмрэ зэхэщIыкIымрэ. Ауэ щыхъукIи, къэралым анэдэлъхубзэм хуищI гулъытэм емылъытауэ, зи бзэм пщIэ хуэзымыщIыж куэдым гъащIэм дащрохьэлIэ. А Iуэхугъуэм егъэпIейтей лъэпкъым и цIыху пэрытхэр, хэкупсэ нэсхэр. Адыгэбзэм зиужьыным, зиузэщIыным и Iуэхум иригузавэхэм ящыщщ курыт школхэм ар щезыгъэджхэри. Абыхэм сащыщщ сэри. Аруан щIыналъэм хыхьэ Къэхъун къуажэм дэт курыт школ №1-м адыгэбзэмрэ литературэмрэ щызогъэдж илъэс 35-м нэсауэ. Жэуаплыныгъэ зыпылъ а IэнатIэм гурэ псэкIэ пэрыт дэ, егъэджакIуэхэмрэ гъэсакIуэхэмрэ, фIыуэ къыдгуроIуэ сабийр хэкупсэу, и анэдэлъхубзэм пщIэ хуищIу, ар Iурылъу къэгъэтэджыныр лъэпкъ гъэсэныгъэкIэ дызэджэ унэтIыныгъэм и къалэн нэхъыщхьэу зэрыщытыр. Апхуэдэ лэжьыгъэм и жэрдэмщIакIуэу икIи зэхэублакIуэу щытын хуей цIыхухэм ящыщщ анэдэлъхубзэмкIэ егъэджакIуэхэр. Лъэпкъпсо мыхьэнэ зиIэ а Iуэхур ныкъусаныгъэншэу зэфIэхыным гулъытэ хэха хуэсщIу си лэжьыгъэр зэресхьэкIыным сыхущIокъу.
Си дерсхэр купщIафIэу икIи хьэлэмэту, щIэщыгъуэу икIи гукъинэу зэрызухуэным солIалIэ. Лэжьы-гъэм къыщызогъэсэбэп егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ методикэм къыхыхьэ IэмалыщIэхэр. Апхуэдэу купщIафIэу, екIуу, гъащIэм и лъэныкъуэ куэд къызэщIиубыдэу ухуа хъуат «Си бзэ - си псэ, си дуней» республикэпсо зэпеуэм и утыку къисхьа дерсыр. Къэралым, республикэм щыщыIэ иджырей жылагъуэ-политикэ щытыкIэм пэджэж хуэдэт абы и темэр: «Лъэпкъхэм яку дэлъ зэныбжьэгъугъэр мамырыгъэм и джэлэсщ», «Зэкъуэш псори зы анэ къилъхуркъым», «Благъэ жыжьэ нэхърэ - гъунэгъуфI», «Махуаем бгъуэтыжыр ныбжьэгъуфIырщ», «ЗэкъуэшитIрэ дзитI зыIут къамэрэ» - игъащIэми ди лъэпкъым къадекIуэкI мы псалъэжьхэм ящыщ дэтхэнэри къыхуеджэныгъэ хуэпщI хъунут 6-нэ классым адыгэ литературэмкIэ щезгъэкIуэкIа дерсым. Апхуэдэ лэжьыгъэхэмкIэ дэ ныбжьыщIэхэм псэкIэ зыхедгъэщIэн хуейщ лъэпкъхэм яку дэлъ зэныбжьэгъугъэмрэ цIыхугъэ зэхущытыкIэ дахэмрэ гъащIэм и IэфIыр куэдкIэ зэрелъытар. А мурадыр сиIэу сэ тегъэщIапIэ сщIат адыгэ тхакIуэ Щомахуэ Амырхъан и къалэмыпэм къыпыкIа «ЗэкъуэшитI» Iуэтэжыр. Тхыгъэр зытеухуар адыгэ щIалэ цIыкIур балъкъэр унагъуэм къызэращтар, а ныбжьыщIэхэр, лъэпкъ зырызым къахэкIами, зэш зэрызэхуэхъуар арат. Иджыблагъэ ди щIыналъэм къыщыхъуа Iуэхугъуэ мыщхьэпэхэм лъэпкъ зэпэщIэувэ къыхэкIынкIэ зэрыхъунур, мамырыгъэмрэ зэгурыIуэныгъэмрэ зэрынэхъапэр апхуэдэ щапхъэхэмкIэ ныбжьыщIэхэм къагурыдгъэIуэну дыхэтщ егъэджакIуэхэр, пщIэрэ зэхудэчыхрэ цIыху псоми яку дэлъын зэрыхуейми къыхуедджэу.
Зи анэдэлъхубзэм, зи лъэпкъ хабзэмрэ тхыдэмрэ зыщIэ, абыхэм пщIэ яхуэзыщIу къэхъу щIэблэм куэдкIэ ущыгугъ хъунущ. НэгъуэщI лъэпкъхэм я бзэхэм, щэнхабзэхэм пщIэ зэрыхуащIын хуейм къыхуедджэурэ, сабийм и гупсысэм хэдухуэнэн хуейщ ди адыгэбзэм хуэдэу бзэ дахэ, шэрыуэ куэд дунейм зэрытемытыр. А псалъэхэм я щыхьэтщ дуней псом щыцIэрыIуэ еджагъэшхуэхэм ди бзэм хужаIэхэр. Абы и щапхъэщ урыс еджагъэшхуэ Трубецкой Николай ди бзэм хужиIа псалъэ хэIэтыкIа-хэр: «А бзэм (адыгэбзэм) и макъ зэхэлъыкIэр апхуэдизкIэ телъыджэщ, плъыфэбэщи, жьыбгъэ фийр, пщIащэ пылъэлъыжам и щхъыщхъыр, псы уэрым и макъыр, щIым и бэуэкIэр, псыхъуэм хэлъ мывэхэр зэрызэунтIэIур, гу къеуэкIэм и даущыр, къуалэбзум я уэрэдыр, нэгъуэщI куэди зэхыбох абы ущыщIэдэIукIэ. Апхуэдэ макъамэ зэщIэжьыуэр къызэрыбгурыIуэнур зыщ: адыгэхэм я бзэр нэщIысащ дунейм и къэхъугъэ псори кърипIуэтэну. Аращ ар къызэрымыкIуэу зыгъэдэхэжри».
Ди блэкIари ди нобэри къэзыгъэлъагъуэу, ди тхыдэр, хабзэр, щэнхабзэр къэкIуэну щIэблэхэм яхуэзыхъумэу щыIэр анэдэлъхубзэрщи, ар хъумэным, егъэфIэкIуэным хуэгъэпса хъуэпсапIэхэр лъэпкъым тщыщу зыкъэзылъытэж дэтхэнэми игу илъын хуейщ. Зэи зыщыдгъэгъупщэ хъунукъым ди усакIуэшхуэ Бещтокъуэ Хьэбас бзэм хужиIа псалъэ шэрыуэхэр. Ахэр зыхэт усэ гъуэзэджэри кIэух хузощI си тхыгъэм:
Бзэр тIэщIэкIмэ, дылъэпкъкъым.
Акъыл ин ухуэмей
КъыбгурыIуэу а тIэкIур
Утетыну дунейм.
Бзэм и макъхэм ди тхыдэр,
Ди лъыр, ди псэр хэпщащ.
Бзэр тхъумэну зымыдэр
Ди биям къагъэщIащ.
Бзэр тIэщIэкIмэ, досыкIыр,
ТIэщIэкIами дрикъунт.
КIуа лIэщIыгъуэм лъыкIпсыкIым
Хипщэжар сыт хъужын?
Бзэр тIэщIэкIмэ, докIуэдыр.
Лъы зыщIэтыр фысакъ.
Псы зыщIэтыр текIуэту,
ВгъэIу бзэ хуабэм и макъ.