Анэдэлъхубзэ

 Тыркум къыщыхъуащ

Зи анэдэлъхубзэр Iумпэм зыщIхэм, зэзы­мыпэсыж­хэм дерс къыхахыну ди ­гугъэщ иджыпсту вжетIэжыну хъыбарым. Ар къытхуэзыIуэтэжар Тыркум щыпсэуа адыгэ щIалэ Тхьэзэплъ Фозийщ.

*   *  *
Ещанэ классыр къэду­хыу еджапIэм дыкъыщаутIыпщам ди адэм: «Iуэхун­шэу ущыс нэхърэ, зы лэ­жьыгъэ гуэр пэрыуви нэхъыфIщ», - щыжиIэм, арэзы сыхъури, цIыхубз хьэпшып зыщэ ди цIыхугъэ тырку гуэрым гъусэ зыхуэсщIащ. Къуажэ-къуажэхэр къы­зэ­хэткIухьурэ, сату тщIырт…
Апхуэдэу къэткIухьурэ, илъэсым и мазэ ебланэм  и епщыкIутхуанэ махуэм, ­дунейри хуабэвэхыу, гъуэгу дыздытетым щхъуантIа­-гъэм зэщIищта къуажэ къаб­зэ­лъабзэ цIыкIу къэтлъэ­гъуащ. Къуажэбгъум ды­къы­щыувыIэри, тIэкIу зыд­гъэп­сэхуну жьауапIэм ды­щIэ­тIысхьащ. Тырку щIалитI си гъусэу арати, абыхэм гур лъэныкъуэкIэ ягъэуващ, сэ­ри псы, ерыскъы, къи­нэ­мыщIу дызыхуеинухэр къэс­щэ­хуну къуажэм сыда­гъэ­хьащ.
Тыкуэнтесыр зи ныбжьыр илъэс пщIейм нэсагъэн фызыжь гуэрт.
- Къеблагъэ, сытым укъытхуихьа? - къызэупщIащ ар тыркубзэкIэ.
Сызыхуейр жесIа къудейуэ, щIалэ цIыкIуищ къы­щIэ­лъадэри, стIолым тет ­радиор ину драшеящ. Ап­хуэдэу щыхъум, нанэр щIалэ цIыкIу­хэм: «Емынэ узым имыхьынхэ, иджыри къэс дахэдахэу зекIуэкIэрэ Iэбэ­кIэрэ фэзгъэщIэфакъым», - жиIэри адыгэбзэкIэ ящIэ­кIиящ, ар тырку щIалэ цIыкIу­хэм къазэрыгуры­мы­Iуар нэрылъагъу пэтми.
Нанэр адыгэбзэкIэ къы­щыпсалъэм, сыкъэуIэбжьащ икIи сеупщIащ:
- Нанэ, уэри уадыгэ?
Ар щызэхихым, нанэр сэр нэхърэ нэхъ Iеижу къэуIэбжьащ, зэщIэкIэзызэу и пIэм ижыхьащ, и бзэр иубыда фIэкIа умыщIэу, зыгуэр жи­Iэнуми, и Iупэхэр игъэпIэ­жьа­жьэ мыхъумэ, зыри къы­ху­дэмышейуэ. Зэми си дежкIэ къэкIуэн хуэдэу къоIэ, ауэ и пIэм имыкIыфу, зэщIэскъыскъэу щытщ.
Апхуэдэу щыхъум, къе­мы­зэгъ гуэр къызжьэдэхуауэ пIэрэ жысIэри, гуитIщхьитI сыкъэхъуащ.
- Уэ, си щIалэ, иджыри адыгэ­бзэкIэ зэ къэпсалъи, мы слъагъур пщIыхьэпIэрэ нахуапIэрэ къэзгъащIэ, - жиIащ нанэм. Фызыжьым и щытыкIэр щыслъагъум:
- Уа, нанэ, сыт апхуэдизу узы­гъэпIейтеяр? Сэри сы­адыгэщ, - жысIэри, нанэм сыщыбгъэдыхьэм, гъыурэ зы­къысхуидзащ, сызрикъу­зылIэри, моуэ илъэс Iэджэ­кIэ имылъэгъуа, Iэджэ щIауэ зыпэплъэ и быным хуэзэжа хуэдэ, и бгъэгум сыщIигъэ­зэрыхьауэ си щхьэм Iэ къыделъэ, ба къысхуещI, мэ­гъуэг.
Зэрыгъым хуэдэурэ нанэм жиIа псалъэхэр зэи сигу ихужыркъым:
- Сэ нобэ мы махуэр Тхьэм сигъэлъэгъуащ, жи. - Сэ, - жи, - зы пщэдджыжьи сыкъэтэджакъым, зы пщы­хьэщ­хьи сыгъуэлъыжакъым жьыми щIэми, цIыхубзми цIыхухъуми, зы адыгэ сыхуэ­мызэжауэ, сымылъагъужауэ сумыгъалIэ жысIэу Тхьэм семылъэIуу. Иджы Тхьэм си псэр сIихми, си гур згъэ­тIы­лъауэ, сыарэзыуэ естынущ. Сыт щхьэкIэ жып­Iэмэ, си анэдэлъхубзэкIэ псалъэ зы щIалэ нобэ Тхьэм сигъэлъэгъуащ.
Нанэм и гъыныр тIэкIу щы­зэпигъэум, сеупщIащ:
- Нанэ, мыпхуэдизу адыгэ­бзэм уи нэр къыхуикIыу укъэ­нэныр дауэ ухъу?
Апхуэдэу сыщеупщIым, на­нэм мыр къызжиIащ:
- Уэ, си щIалэ дахэ, сэ дунейм сыкъыщытехьэм си анэр дунейм ехыжащ. ИлъэситIым си ныбжьыр иту си адэри лIэри зеиншэ къабзэу дунейм сыкъытенащ, си анэ­шым сапIыжащ. Илъэс пщыкIух хуэдиз си ныбжьыну ди къуажэм шы къащэхуну тырку гуп нэкIуауэ щытащ. Шыри къащэхури, ежьэ­жынхэу загъэхьэзы­рауэ, псы щIэсхри яхуэсшиящ. Зыхуэсшияр занщIэу ­къапхъуэщ, сиIэтщ, и шып­лIэм сыдидзэри срахьэ­жьащ. Срахьэжьэри, я гъу­сэхэм щыщ гуэрым нысэу сыхуахьащ. Ар си къэкIуэкIэу мы къуажэм сыкъэкIуащ. Мыр тырку жылэщ, игъащIэм адыгэ щыпсэуакъым, адыгэбзэкIэ псалъэ къыды­хьакъым. Аращи, нобэ си ныбжьыр илъэс тIощIип­лIым нэсами, сыщIалэ ды­дэу сыкъызэрадыгъурэ зы адыгэбзэ зэхэсхакъым. Но­бэ уэ къысхуэпхьа насы­пым и инагъыр пхуэIуэтэщIынукъым…
Апхуэдизрэ и лъэпкъэгъу имылъэгъуауэ, емыпсэлъауэ и анэдэлъхубзэр зэры­щы­мыгъупщэжар сфIэгъэщIэгъуэну нанэм сыщеупщIым, мыр къызжиIащ:
- Си бзэр сщымыгъуп­щэ­жын щхьэкIэ, Алыхьым и зы махуэ дэзмыгъэкIыу гъу­джэм сыкIэрыувэурэ сэр-сэ­ру сызэпсэлъэжырт. «Си адыгэ сыхуэгъэзэж, си адыгэ сегъэпсэлъэж», - жыс­Iэурэ тхьэ селъэIурт. Унэм щIэлъ хьэпшыпхэм ­сепсалъэрт…
Тырку къуажэм сыкъы­щы­дэкIыжым нанэм зыкъысщимыгъэнщIу ба къысхуи­щIу, Iэ къыздилъэу IэплIэ­ешэкIкIэ сыкъригъэжьэжащ.
Сыпсэуху сщыгъупщэнкъым а нанэр.

Тхьэзэплъ Фозий