ДУНЕЙМ ЩЫХЪЫБАРХЭР

Новосибирск дунейпсо чемпионатым зыхуегъэхьэзыр

2023 гъэм щIалэгъуалэм хоккеймкIэ я дунейпсо чемпионатыр Урысей Федерацэм и Новосибирск къалэрщ щекIуэкIынур. Дунейпсо спортым дежкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэ а Iуэхум иджыпсту щыщIэдзауэ зыхуагъэхьэзыр. Абы ехьэлIауэ ирагъэкIуэкI лэжьыгъэхэм ящыщщ хоккей щыджэгу мыл губгъуэ зиIэну ухуэныгъэшхуэр.

Чемпионатыр щрагъэкIуэкIыну пIалъэм (ар 2022 гъэм дыгъэгъазэм и 26-м къызэIуахынурэ командэхэр 2023 гъэм и щIышылэм и 5 пщIондэ зэпеуэнущ) ирихьэлIэу ар сыт и лъэныкъуэкIи хьэзыру щытын папщIэ ухуэныгъэр 2022 гъэм мэкъуауэгъуэм и 30-м и пэ къихуэу ятын хуейщ. Хоккеистхэр щызэпеуэну мыл губгъуэр, абыхэм къадэщIынухэр зэрысыну трибунэхэр, уардэунэм и инфраструктурэхэр лажьэу и чэзум яутIыпщыным щIэгъэхуэбжьауэ йолэжь ухуакIуэхэр.  КъимыдэкIэ, уардэунэм къедза щIыпIэри сыт и лъэныкъуэкIи дунейпсо щапхъэм изагъэу зэрагъэпэщынущ.
Иджыпсту лэжьыгъэхэр щокIуэкI уардэунэм щIыгъуу ятын хуей объект псоми - абы екIуалIэ гъуэгухэри, къалэм и метрополитеным и «Спортивная» станцыщIэри ящI, ухуэныгъэхэм псыр зэрырашэлIэну, къагъэсэбэпахэр къызэрыIуашыжыну бжьамийхэр щIалъхьэ, уэшхыпсыр зэрылъэдэну кIэнауэхэр яукъуэдий. А лэжьыгъэхэр зэфIэкIмэ, лъэс зекIуапIэхэр ящIынущ, псы Iуфэхэм къедза щIыпIэхэр, паркхэр ягъэдэхэнущ.
Мы илъэсым ирагъэкIуэкIыну лэжьыгъэхэм трагъэкIуэдэну хухахащ сом мин 3.294.678,90-рэ, абы щыщу федеральнэ мылъкуу къалэм къыхуаутIыпщынущ сом мин 1.890.678,90-рэ. Псори зэхэту а ухуэныгъэхэм трагъэкIуэдэнущ сом меларди 10,5-рэ.
Дунейпсо спорт зэхьэзэхуэхэр къызэгъэпэщыным къэралхэм ахъшэшхуэ къыхузэщIагъэуIуэ хабзэщ. Мыри апхуэдэу щытынущ, ауэ мылъку куэд трагъэкIуадэми, ар хэщIыныгъэу къэплъытэ хъунукъым, сыту жыпIэмэ, ирагъэкIуэкI ухуэныгъэхэр къалэм, абы щыпсэухэм къахуэнэнущ, щыхуейм деж ахэр къагъэсэбэпыну, я щIэблэр спорт утыкушхуэхэм хуэзышэну зэфIэкIхэр щызрагъэгъуэту.
Апхуэдэуи къалэ куэд щыIэкъым, Iуэху ящIу, апхуэдэ ухуэныгъэ ехьэжьахэр зэфIагъэкIыфыну, аращи, спорт зэпеуэшхуэхэм зыхуагъэхьэзыр щхьэусыгъуэкIэ къалэхэм заужь, нэхъ теплъафIэ мэхъу.

Жылагъуэ транспортым иризекIуэхэм гъуэгупщIэхэр Iахынукъым

Европэм и къэрал нэхъ цIыкIу дыдэхэм ящыщ Люксембург и гъуэгухэр апхуэдизкIэ зэпэубыдащи, абы и лъэныкъуэкIэ дунейм бжьыпэр щызыIыгъхэм хабжэ.

Люксембург щIыуэ иIыгъыр километр зэбгъузэнатIэ 2586,4-рэщ. Абы цIыху 602005-рэ (2018 гъэм щIышылэм и 1-м ирихьэлIэу ятхар) щопсэури, я Iыхьэ тхуанэр къалащхьэм - абыи Люксембургщ и цIэр - дэсщ.
И гъунэгъу къэралхэм къикIыурэ Люксембургым махуэ къэс къокIуэ цIыху мин щитIым нэблагъэ: мыбы унэхэр щылъапIэщи, кIуэр-къэкIуэжу мэлажьэ Бельгием, Франджым, Германием щыпсэун хуей хъухэр. Къэралым и дэтхэнэ цIыху балигъми машинэ щхьэхуэ зэриIэр, гъунапкъэкIэ зыпыщIа къэралхэр хуиту зэрызэкIэлъыкIуэр къэплъытэмэ, гурыIуэгъуэ мэхъу абы и гъуэгухэр апхуэдизу щIызэпэубыдар.
Автомобилхэр щызэтрихьэ гъуэгухэр зыгуэрурэ «яунэщIын» мурадкIэ, къэралыр Iэмал зэмылIэужьыгъуэхэм хуокIуэ. Иджыблагъэ иджыри зы къыхалъхьащ щIыпIэ унафэщIхэм - цIыхухэр зэрызекIуэ жылагъуэ транспорт псори пщIэншэу ягъэлэжьэну мурад ящIащ. Нэхъ тэмэму жыпIэмэ, абыхэм итIысхьэхэм гъуэгупщIэ къыIахынукъым. А проектыр гъэзэщIэным зы илъэсым еврэ мелаун 40 хуэдиз ихьынущ - ар герцог къэралыгъуэм и бюджетым и процентий мэхъу. Жылагъуэ транспорткIэ цIыхухэм къызэракIухьым къэралым фейдэуэ къыхуихьри апхуэдиз хъууэ аращ.
А къэралым куэд щIауэ гъуэгупщIэмкIэ щыхудачых и цIыхухэм. Псалъэм папщIэ, абы ар щыIахыркъым илъэс 20 иримыкъуахэмрэ зи ныбжьыр илъэс 30 мыхъуа студентхэмрэ. Апхуэдэу цIыхухэр иризекIуэн папщIэ къыдагъэкIат еврэу тIу фIэкIа зимыуасэ билетхэр. Ар сыт хуэдэ транспортми къыщыбгъэсэбэп хъурт сыхьэт зыбжанэкIэ. Къэралыр зэрыцIыкIу дыдэр къэплъытэмэ, апхуэдэ зы билет къэпщэхумэ, къэралыр зэщIэбгъэхьэфынут - зы лъэныкъуэм уикIыу адрей и кIапэм укъыщыщIидзыфынут ахъшэ куэд тумыгъэкIуадэу. Ар езы къэралым щыпсэухэми туристхэми я дежкIэ икъукIэ щIэгъэкъуэныфI хъурт.
Властхэм къызэралъытэмкIэ, я жэрдэмым икъукIэ сэбэпышхуэ къахуихьынущ - автомобилхэр зэблэмыкIыфу гъуэгухэм щызэтрихьэу сыхьэт бжыгъэкIэрэ зэхэтынукъым, гъуэзу хьэуам хаутIыпщхьэри абы игъэмэщIэнущ, щIыуэпсри нэхъ къабзэ хъужынущ. Къэрал унафэщIхэр щогугъ, цIыхухэм гъуэгупщIэхэр зэрыщхьэщахыр абыхэм нэгъуэщI лъэныкъуэкIи сэбэп яхуэхъуну – къулейхэмрэ къулейсызхэмрэ я зэщхьэщыкIыныгъэр игъэмэщIэну.
Люксембургым и цIыхухэм я нэхъыбапIэри, я хьэщIэхэри а Iэмалым хуэкIуэну къалъытэ – абыхэм я автобусхэмрэ трамвайхэмрэ уризекIуэным икъукIэ хуэщIащ, къэувыIэпIэхэри сыткIи къызэгъэпэщащ, цIыхухэм я тыншыпIэхэр къыщылъытауэ. Езыхэм я автомобилкIэ къалэм къакIуэхэми ахэр гъэувыпIэхэм деж къыщанэу автобускIэ зекIуэфынущ, я Iуэху щызэфIагъэкIын хуей щIыпIэхэм екIуэлIэфынущ.

Нобэ

Библиотекэхэм я урысейпсо махуэщ. А махуэм, 1795 гъэм, цIыху куэд зэуэ зэкIуалIэ хъуну, Санкт-Петербург къыщызэIуахыну Императорскэ библиотекэм и унэм и проектым арэзы техъуащ Урысейм и пащтыхь гуащэ Екатеринэ ЕтIуанэр.
Щыгъупщэх узыфэм пэщIэтыным и дунейпсо махуэщ
Санкт-Петербург къалэм и махуэщ. 1703 гъэм Пётр Езанэм Нева псы Iуфэм деж щигъэтIылъащ Петропавловск быдапIэм и лъабжьэр. Абдеж къыщежьауэ щытащ иджырей ищхъэрэ къалащхьэм и ухуэныгъэр.
Къыргъызстаным и библиотекэхэм я махуэщ
1606 гъэм Москва цIыхубэр щапэщIэуващ Польшэм щыщ зэрыпхъуакIуэхэмрэ абыхэм даIыгъ Дмитрий НэпцIымрэ. КъызэрыIэтахэм пащтыхь нэпцIыр ягъэсащ, цIыхубэм леишхуэ къатезыгъэхьа щIэпхъаджащIэхэри хэти зэтраукIащ, хэти хэкум ирахужащ.
1883 гъэм Москва и Утыку Плъыжьым къыщызэIуахащ ТхыдэмкIэ къэрал музейр.
1920 гъэм РСФСР-м и Союзпсо гъэзэщIакIуэ комитетым и унафэкIэ къызэрагъэпэщащ Тэтэр АССР-р. Иджы ар УФ-м щыщ Тэтэрстан Республикэщ.
1921 гъэм Афганистаныр къэрал щхьэхуит хъуащ.
1930 гъэм США-м щыщ Дрю Ричард шхэпс зыкIэрылъ тхылъымпIэпсыр - скотч жыхуэтIэр - къызэригупсысам щыхьэт техъуэ тхылъ иратащ.
1934 гъэм СССР-м къыщащтащ «Спортым щIыхь зиIэ и мастер» цIэ лъапIэр.
1969 гъэм Совет Союзым къыщызэрагъэпэщащ «Машина времени» уэрэджыIакIуэ ансамблыр.
1977 гъэм СССР-м и Къэрал гимныр къащтащ.
1877 гъэм къалъхуащ США-м щыщ къэфакIуэ цIэрыIуэ, дунейпсо гъуазджэм хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIауэ къалъытэ, Есенин Сергей и щхьэгъусэу щыта Дункан Айседорэ.
1934 гъэм къалъхуащ актёр, РСФСР-м и цIыхубэ артист, УФ-м и Къэрал саугъэтыр зрата Шалевич Вячеслав.
1951 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, ЩIДАА-м и академик, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий.
1967 гъэм къалъхуащ урысей киноактрисэ, теленэтынхэр езыгъэкIуэкI, УФ-м щIыхь зиIэ и артисткэ Шукшина Марие.

Дунейм и щытыкIэнур

«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градус 23 - 25-рэ, жэщым градус 13 - 15 щыхъунущ.

Лъэпкъ Iущыгъэ:
Дахэм и напэ пIастэ ирагъэпщIыркъым.

Зыгъэхьэзырар ЖЬЭКIЭМЫХЪУ Маринэщ.
Поделиться:

Читать также:

27.03.2024 - 15:00 НОБЭ
26.03.2024 - 08:01 НОБЭ
25.03.2024 - 12:07 НОБЭ
22.03.2024 - 15:54 Псым и махуэ