Австралие жыжьэм зи вагъуэр къыщызэщIэнэхэр

Адыгейм и къуэ пэлъытэ Алифиренкэ Сергей.

1980 гъэм Мэзкуу щекIуэкIа Олимпиадэм ди лъахэгъухэу Ахэмын Еленэрэ Рогожин Сергейрэ щытекIуа иужькIэ къыкIэлъыкIуэ олимп медалым илъэс тIощIкIэ дыпэплъащ. ИкIи ар пщIэншэ хъуакъым - 2000 гъэм Австралием и Сидней къалэм щыIа зэхьэзэхуэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ щызэпеуахэм Зэрэгъыж къуажэм щыщ Къардэн Мурат щытекIуащ. КъищынэмыщIауэ, Адыгейм икIа Алифиренкэ Сергей нэхъ Iэзэу зыми кIэрахъуэр абы щигъэуакъым.
Ди адэжьхэм пщIэ лей зыхуащIурэ къэгъуэгурыкIуа бэнэкIэ спорт лIэужьыгъуэмкIэ 2000 гъэм Австралием и Сидней къалэм щекIуэкIа Олимп Джэгухэм пашэныгъэр щызыубыда Къардэн Мурат щытхъу хэха хуэфащэщ. Абы и гъащIэ гъуэгуанэр щапхъэ зытраххэм хуэдэщ. АрщхьэкIэ псори нэгъуэщIу къекIуэкIыфыну къыщIэкIынут, ар бэнэным щысабийм димыхьэхатэмэ. Я къуажэ школым физкультурэмкIэ и егъэджакIуэ ГъуэплъащIэ Замир игъасэ гупым хагъэхьэн папщIэ тхьэмахуэ енкIэ Мурат лъэIуэн хуей хъуащ. ЩIалэ цIыкIум и ерыщагъыр тренер Iэзэм къилъытащ икIи къыгурыIуащ спортсмен лъэрызехьэ къызэрыхэкIыфынур. Абы щыгъуэм Мурат итхьэкъуакIэт осетин бэнакIуэ цIэрыIуэ Андиев Сослъэн икIи 1976, 1980 гъэхэм ар Олимп чемпион щыхъуам зэрихьа гуфIэгъуэр пхуэмыIуэтэжынщ. Дэнэ щищIэнт илъэс тIощI дэкIмэ, езыри апхуэдэу зэраIэтынур?!
Къардэн Мурат сыт щыгъуи фIыкIэ игу къегъэкIыж гъащIэм и гъуэгу захуэм тезыгъэувахэр. Апхуэдэхэм ящыщащ ГъуэплъащIэ Замир. Аращ бэнэным япэ лъэбакъуэхэр щезыгъэчар. ФIыщIэ куэд бгъэдэлъщ и япэ тренерхэм ящыщу щыта Къалмыкъ Юри.
Мурат и ныбжьыр илъэсипщI ирикъуауэ арат я унагъуэр Налшык щыIэпхъуам. Дауи, спортым зыщыхуебгъэсэну абы Iэмалхэр щынэхъыбэт икIи ахэр нэсу къигъэсэбэпащ ныбжьыщIэм. Псом япэу Мурат зыхригъэтхащ бэнэкIэмкIэ секцэм. АрщхьэкIэ зыхэхуар иджыри къэс дэзыхьэха бэнэкIэ хуитыракъым, атIэ алыдж-урым бэнэкIэращ. Зи нэIэ щIэхуа Лобжанидзе Владимир абы а спорт лIэужьыгъуэр фIы дыдэу иригъэлъэгъуащ икIи и гъащIэ псокIэ зэрихъуэжын щымыIэу ищIащ.
- Абы щыгъуэм тренировкэхэр си пщIыхьми хэкIыртэкъым, - игу къегъэкIыж Мурат. - Ар, дауи, зи фIыгъэр Лобжанидзе Владимирщ. Абы бэнэкIэ Iэмалхэр дигъащIэ къудейтэкъым, атIэ гъащIэми дыхуиущийрт. БэнакIуэ цIэрыIуэхэм я псэукIам, текIуэныгъэ инхэм зэрыхуэкIуам дыщигъэгъуазэрти, щапхъэ тхуищIырт, хьэлэмэт куэд къыджиIэрт.
Къардэн Мурат бэнэныр и гъащIэм щыщ зы Iыхьэ хъуащ. И гупсысэхэм я нэхъыбэр зытеухуар арат икIи и къару псори ирихьэлIэрт. Дауи, ар псыхэкIуадэ хъуакъым - Мурат щытекIуэу хуежьащ ныбжьыщIэхэм я зэхьэзэхуэ куэдым. Апхуэдэхэм еж зэрыхабзэщи, гу къылъатэри, спорт интернат щхьэхуэхэм ирагъэблагъэу щIадзащ. АрщхьэкIэ Лобжанидзе къыжриIащ: «УмыпIащIэ, республикэм уикIын ипэ, уи Iэпкълъэпкъыр зэрыгъэубыд». И егъэджакIуэм и псалъэ Iущхэм Мурат едэIуащ икIи зэи щIегъуэжакъым.
Зи зэфIэкIхэр зэрылъагэр пасэу наIуэ къэхъуа щIалэщIэм и ехъулIэныгъэхэм иригушхуэну хунэсакъым Лобжанидзе Владимир - и гур къыщыхьэри, зэуэзэпсу дунейм ехыжащ. Ар гуауэшхуэт Мурат и дежкIэ.
И тренер гъуэзэджэр щыIэщIэкIым, Къардэн Мурат щIэтIысхьащ Дон Iус Ростов дэт Олимп резервхэр щагъэхьэзыр училищэм. Ар и зыужьыныгъэм и зи чэзу лъэбакъуэ лъэщт. АдэкIэ, спортым и мастер хъуа иужькIэ, къыпэплъэрт Краснодар щыIэ ФизкультурэмкIэ къэрал институтыр. Мурат щIэныгъи зригъэгъуэтырт, спортми щытекIуэрт. АрщхьэкIэ и адэ Наусбий сымаджэ хьэлъэ зэрыхъуам унэм къришэлIэжащ: ар быным я нэхъыжьт икIи унагъуэмкIэ жэуап ихьырт.
Псори IэщIыб ищIу къыкIэлъыплъыну, зэрихьэну къекIуэлIэжа и къуэр зыбгъэдигъэтIысхьэри, адэм къыжриIащ: «Си хущхъуэ нэхъыщхьэр - уи текIуэныгъэхэращ. Сэ абыхэм сапоплъэ. Дунейпсо зэпеуэр мыгувэу къыппэщылъщи, абы, хуэфэщэну зыхуэгъэхьэзыри, кIуэ».
Адэм и жыIэм ебакъуэу Мурат есатэкъым. И псэм къехьэлъэкIми, зыгъэсэныгъэхэм игъэзэжащ икIи нэхъ ерыщыжу зигъэхьэзыру хуежьащ. СССР-м и цIэкIэ дунейпсо зэпеуэм кIуэну щIэхъуэпсыр куэд хъурт, ауэ ар хэтми щызэхэкIынур къэралым и чемпионатрат. Къардэным абы щыхигъэщIащ Мэзкуу къалэм, Белоруссием, Украинэм я лIыкIуэхэр. Финал ныкъуэм къыщыпэщIэхуащ Армением щыщ Мелконян. А тIур куэдрэ зэхуэзат икIи зыр адрейм и бэнэкIэм фIы дыдэу щыгъуазэт. Хуабжьу сакъын хуейт. Мурат бэлэрыгъакъым икIи 7:1-уэ и хьэрхуэрэгъур хигъэщIащ. Финалри гуащIэт. Къардэным къыпэщIэтт Совет Союзым щынэхъ лъэщхэм ящыщ Покалэ Сергей. Абыи къыпикIуэтакъым Мурат икIи, гугъу дехьами, текIуэныгъэр къыIэщIитхъащ. АдэкIэ къызэIухат 1991 гъэм щыIэну щIалэгъуалэм я дунейпсо зэпеуэм хуэзышэ гъуэгур. АрщхьэкIэ, бетэмал…
Мурат нэхъ зыщышына дыдэр къэхъуащ - и адэр дунейм ехыжащ. А гуауэшхуэм иужькIэ хуабжьу гугъут зэхьэзэхуэр щекIуэкI алэрыбгъум утехьэжыну. АрщхьэкIэ и адэм и иужьрей псалъэхэр абы фIы дыдэу ищIэжырт. «СыкIуэнщ», - мурад быдэ ищIащ Мурат. КъыгурыIуэрт и адэр хуабжьу зэрыщIэхъуэпсар дунейпсо чемпион и къуэр хъуну.
Чехословакием щекIуэкIа зэхьэзэхуэ иныр Къардэн Мурат и дежкIэ зэхэгъэкIыпIэ инт. Япэ дыдэ зэIущIэм абы къыщыпэщIэхуащ хэгъэрейхэм ящыщ бэнакIуэр. Пэшым щIэсхэр зэрогъэкIий, мэфий, я спортсменыр трагъэгушхуэу. Мурати Iэнкун хъуауэ и хьэрхуэрэгъум пэщIэтщ. Абы и ныкъуэкъуэгъуми и Iуэхур хэплъэгъуэщ: къыдэщIхэм ялъагъуу текIуэну щIохъуэпс, ауэ къыхагъэщIэнкIи хуабжьу мэшынэ. Ар Мурат зыхищIэщ, чех щIалэр ипхъуатэри, идзащ. Къардэныр зэрытекIуар пэшым зэрыщагъэIуар хьэлэмэтущ: «ТекIуэныгъэ къабзэр къихьащ Къардэн Мурат, Совет Союзым къикIа шэрджэс щIалэм», - жиIащ, микрофоныр къищтэри, судья-хъыбарегъащIэм.
А псалъэхэр зыхэзыха зы щIалэ зэIэщIэлъ утыкум къилъэдащ, спорт фащэ щыгъыу. Абы Мурат быдэу IэплIэ къыхуищIри, къыжриIащ: «Сэри сышэрджэсщ. Тыркум и командэ къыхэхам сритренерщ, къызэрызэджэр Табур Билалщ. УкъимыкIуэт, шынэхъыщIэ, дэ уэ дыбдэщIынущ!»
Финалым хуэзыша зэIущIэращ Къардэным нэхъ къехьэлъэкIар. Нэмыцэ бэнакIуэр инт, къарут, ерыщт. АрщхьэкIэ ари хигъэщIащ 6:2-уэ.
АдэкIэ Франджым къикIам ефIэкIын хуейт, дыщэр зыIэригъэхьэн папщIэ. ЗэIущIэм и пэ къихуэ дакъикъэхэм Мурат апхуэдизу и гур сабырт, зэпIэзэрытти, текIуэныгъэр къызэрыпэплъэр псэкIэ зыхищIэрт. Пэж дыдэуи, гугъу емыхьыщэу абы и хьэрхуэрэгъур хигъэщIащ икIи дунейпсо чемпион хъуащ. ЗэкIэ щIалэгъуалэ зэпеуэм. Илъэс тIощI фIэкIа зи ныбжьыр мыхъуа Къардэн Мурат адэкIэ къыпэплъэрт и пщIэр нэхъ лъагэжу зыIэтыну балигъхэм я зэхьэзэхуэ гуащIэхэр.
КъыкIэлъыкIуэ илъэсым Дунейпсо кубокыр япэу зыIэригъэхьащ. ИужькIэ тIэунейрэ (1995, 1997 гъэхэм) а ехъулIэныгъэм къытригъэгъэзэжащ. 1998 гъэм Европэм и чемпион хъуащ. А псори Олимп лъагапIэм хуэзышэ лъагъуэ дахэт.
Къардэн Мурат 2000 гъэм Сидней зэрыкIуэнур щызэхэкIар Олимп Джэгухэм щIадзэным махуитху иIэжущ. А лъэхъэнэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ килограмм 76-м нэс зи хьэлъагъхэм я деж щынэхъыфIу къалъытэ Мишиныр хигъэщIа иужькIэщ, Австралием кIуэ гъуэгур абы къыщыхузэIуахар.
ИгъащIэ лъандэрэ Олимпиадэм хэтыну зи хъуэпсапIэ адыгэ щIалэм къыхукъуэкIа Iэмалыр нэсу къигъэсэбэпащ. Сидней и алэрыбгъухэм къыщыпэщIэува и хьэрхуэрэгъу псоми ар ефIэкIащ. Псом хуэмыдэу удэзыхьэхт кIэух зэIущIэр. Абы къыщыпэщIэтащ Америкэм и Штат Зэгуэтхэм къикIа бэнакIуэ лъэщ дыдэ Линдлэнд Мэтт. Ар 3:0-у хигъащIэри, ди лъахэгъур Олимп чемпион хъуащ.
И адэ Наусбий имылъэгъуами, Къардэн Мурат и ехъулIэныгъэхэм нобэ ирогуфIэ икIи ирогушхуэ и анэ Динэ, и къуэш нэхъыщIэ Хьэсэн, и щхьэгъусэ Иннэ, и къуэмрэ и пхъумрэ, и Iыхьлы, и благъэ, и ныбжьэгъу, къэзыцIыху куэдыр.
ЦIыху цIэрыIуэхэмкIэ бейщ Зэрэгъыж къуажэр. Абыхэм ящыщ зыщ алыдж-урым бэнэкIэмкIэ Олимп чемпион (2000 гъэм), Дунейпсо кубокыр щэнейрэ къэзыхьа (1992, 1995, 1997 гъэхэм), Европэм щытекIуа (1998 гъэ Къардэн Мурат. Спортым хэкIыжа иужькIэ бэнакIуэ ахъырзэманым къулыкъушхуэ зыбжанэ къыхуагъэфэщащ икIи дэтхэнэри фIы дыдэу, и акъылрэ цIыхугъэрэ пэлъэщу зэрехьэ. Ар илъэс зыбжанэкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Президентым, иужькIэ - Iэтащхьэм, я чэнджэщэгъуу щытащ. ИтIанэ КъБР-м и Парламентым Физкультурэмрэ спортымкIэ и комитетым и Iэтащхьэу, спортымкIэ министру, Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэу лэжьащ. Иджыпсту Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэщ. Мурат педагогикэ щIэныгъэхэм я кандидатщ, спортым щIыхь зиIэ и мастерщ, ЩIыхь орденыр зэрехьэ. Ар лъэпкъри Хэкури зэрыгушхуэ, зэрыпагэ адыгэлI нэсщ.
Австралием щекIуэкIа XXVII Олимп Джэгухэм я чемпион Алифиренкэ Сергей Армением и Кировакан къалэращ къыщалъхуар. 1995 гъэм ар Мейкъуапэ къэIэпхъуащ.
 Сидней къалэм 2000 гъэм щыIа XXVII Олимп Джэгухэм кIэрахъуэ гъэуэнымкIэ Алифиренкэ и чемпион хъуащ. ИлъэсиплI дэкIри, Пекин щызэхэта Олимпиадэм абы жэз олимп медалыр дыщIигъужащ.
 ИужькIи ехъулIэныгъэфIхэр иIащ Алифиренкэ Сергей. Дунейпсо кубокыр 2005 гъэм къихьащ, къыкIэлъыкIуа илъэсым дунейм и чемпион хъуащ. КъищынэмыщIауэ, къэралым, Европэм мызэ-мытIэу щытекIуащ. СпортымкIэ щIыхь зиIэ и мастерщ, IэщэкIэ ЗэщIэузэда Къарухэм я подполковникщ.
 «Хэкум и пащхьэм щиIэ фIыщIэхэм папщIэ» орденым и медалым и етIуанэ нагъыщэр, ЩIыхьым и орденыр, «Адыгейм и щIыхь» медалыр къыхуагъэфэщащ.
Ди къуэш республикэм фIы дыдэу къыщалъагъу Алифиренкэ и унагъуэр. Абы и тхьэмадэ Сергей, къызэрыхэдгъэщащи, спортым лъагъуэ дахэ щыпхишащ. Адэм и щапхъэм ирокIуэ и къуэ Александри. Ари кIэрахъуэ гъэуэным хуабжьу хуэIэзэщ икIи щIалэгъуалэм я дунейпсо зэхьэзэхуэ зыбжанэм щытекIуащ.
Нобэми я гуапэу топсэлъыхьыж Австралием щекIуэкIа XXVII Олимп Джэгухэм щытекIуа Алифиренкэ Сергей 2000 гъэм Адыгейм Iэтауэ къызэрыщрагъэблэгъэжам. Республикэм и Iэтащхьэ ТхьэкIушынэ Аслъэнджэрий, Урысей Федерацэм спортымкIэ и министр Мутко Виталий сымэ я пашэу Краснодар и кхъухьлъатэтIысыпIэм абы къыщыпэплъэрт цIыху гупышхуэ. Дэтхэнэри хуейт Олимп чемпионым япэу фIэхъус сэлам ирихыну.
Сергей кхъухьлъатэм къызэриувыкIыжу, адыгэ уэрэдхэмрэ мэкъамэхэмрэ аэропортыр зэщIащтащ. «Налмэс» къэфакIуэ ансамбль цIэрыIуэм утыкур иуфэбгъуат.
- Абы щыгъуэм дэрэжэгъуэу сиIар игъащIэкIэ си гум IэфIу илъынущ, - жеIэ Алифиренкэ Сергей. - Олимпиадэм къыщысхьа дыщэ медалым ар ефIэкIыжырт! Сащыщ зыуэ сыкъэзылъыта адыгэхэм хуабжьу саIэтащ икIи сагъэгушхуащ. Апхуэдэ зэхущытыкIэращ лъэпкъ зэкъуэтыныгъэмрэ зэпыщIэныгъэмрэ зыгъэпсыхьыр, езыгъэфIакIуэр.
ГуфIэгъуэшхуэм зэщIищта Сергей и щхьэгъусэ Риммэ утыкум къришэри, куэдым ягъэщIагъуэу къигъэфащ ислъэмей. Ар зэман телъыджэт!

 

 

 

 

Къардэн Мурат Олимпиадэм и финалым и хьэрхуэрэгъур щыхегъащIэ.

 

 

 

 

 

Олимп чемпионыр щеджа институтым щагъэлъапIэ.

 

 

 

 

 

КуэдкIэ зыщыгугъ и къуэ Александр дэщIыгъуу.

Жыласэ Заурбэч.
Поделиться:

Читать также: