Тхыдэ

Анэм и пщIэр

ЦIыху щыIэу къыщIэкIынкъым къэзылъхуа и анэр фIыуэ зымылъагъу, абы и гуапагъэр, и IэфIагъыр, и хьэлэлагъыр зыхэзымыщIа. А псоми щыцIыкIум деж емыгупсыс щхьэкIэ, балигъ хъуа нэужь дэтхэнэ зыми къыгуроIуэж и анэр псэемыблэжу къызэрыщхьэщытар, жэщ, махуэ имыIэу темыплъэкъукIыу зэрипIар, и анэдэлъхубзэм и япэ псалъэхэр абы зэрызэхригъэхар. Анэм иIа пщIэм, ар адыгэ гъащIэм къызэрыщалъытэу щытам тетхыхьыжащ фиологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор ХьэкIуащэ Андрей. 

Хъымсад

КъардэнгъущI Зырамыку ди лъэпкъ щэнхабзэм къыхина фIыгъуэр къызэрыплъытэн уасэ къыпхуэгъуэтынукъым. Лъэпкъ IуэрыIуатэр зэхуэхьэсыжыным, ар зэфIэгъэувэжыным и гуащIэшхуэ хэлъщ абы. Нарт пшыналъэхэр, хъыбарыжьхэр, уэрэдыжьхэр, таурыхъхэр, псалъэжьхэр, къебжэкIхэр…  Абыхэм ящыщ зыщ «Хъымсад» теухуа хъыбарри.
 
1809 гъэм къэбэрдей пщыжь-уэркъыжьхэр зэхуэсри, Жанхъуэт и къуэ Кушыку пщы уэлийуэ хахащ, лIэжыхукIи пщы нэхъыжьу щытащ. Абы и япэрей фызым къилъхуауэ иIащ пхъуитIрэ къуищрэ. ЕтIуанэрейм къилъхуа щIалэр сабийуэ лIэжащ. 

Мазэ 15 къудейт зэрытетар

1980 гъэхэм я пэщIэдзэр Совет Союзым и къэрал къулыкъущIэ пашэ зыбжанэм я ухыгъэу къыщIэкIащ. ПIалъэ кIэщIым къриубыдэу Кремлым и блынхэм я деж куэд я мызэхуакуу щыщIалъхьащ КПСС-м и ЦК-м и Секретарь нэхъыщхьэхэу икIи СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и унафэщIхэу Брежнев Леонид, Андропов Юрий, Черненкэ Констатин сымэ. Хамэ къэралхэм къикI хьэщIэшхуэхэр нэщхъеягъуэ Iуэхухэм хэтын папщIэ Москва къакIуэурэ ешат икIи зы лъэныкъуэкIи емыкIут.

Нэхъ лъапIэ дыдэхэм ящыщщ

 СССР-м и зэманым зауэми, лэжьыгъэми къащыхэжаныкIахэр зэрагъэпажэ къэрал дамыгъэ куэд щыIащ. Ахэр иджырей Урысейми щымащIэкъым. АрщхьэкIэ псоми къыхагъэщхьэхукIыу зы къадогъуэгурыкIуэ. Ар «За отвагу» медалырщ. Езым хуэдэхэм ар я нэхъ лъапIэщ. ИкIи зэи ирату щытакъым ирахуэупсэн е зи юбилейр ягъэлъапIэ цIыхум пщIэ зэрыхуащIыр кърагъэлъэгъуэн папщIэ. Ар къыпхуагъэфэщэнутэкъым лIыгъэ зумыхьауэ.

УсакIуэшхуэм и анэр къызыхэкIар

«1885 -1886 гъэхэм Къэбэрдейм щекIуэкIа етIуанэ къыхэтхыкIыныгъэм ЗекIуэрейхэ зэрыуэркъыр щыгъэбыдащ. Ахэр щыуэркъкIэ, япхъу иратынкIэ хъуну щытакъым, езыхэм нэхърэ нэхъ лъэпкъ лъахъшэм. ЗэхэгъэкIыжыгъуафIэкъым Iэсхьэдрэ Лацэрэ езыхэм я жэрдэмкIэ зэрышарэ нэхъыжьхэм я унафэ абы хэлъарэ, ауэ, зэрыцIыхуу, зэхуэзэхэу щытыпами, я Iыхьлыхэм я Iизыншэу а Iуэхур зэрызэфIэмыхьам шэч хэлъкъым. 

Адыгэхэмрэ гъуэтхэмрэ

Гъуэт тхыдэтх Иордан къызэринэкIа тхыгъэхэм тепщIыхьмэ, ди лъэхъэнэм и III лIэщIыгъуэм къызэрехьэжьауэ щытащ гъуэтхэр - пасэрей герман лъэпкъыр.

Гуэл щхъуантIэхэр къызэрыунэхуар

Шэрэджыр бгылъэ щIыпIэщ. И лъагапIэ нэхъ инхэр ипщэмкIэ, Куржы лъэныкъуэмкIэ, щыIэщ. Абдежращ здэщыIэр «Безенгий блын» жыхуаIэмрэ метр мини 5 я лъагагъыу Кавказым щыIэ къуршиблым щыщу 5-мрэ. ЛъагапIэ нэхъыщхьэм зэреджэр «Дыхтаущ» (метр 5204-рэ мэхъу). Районым и ипщэ лъэныкъуэ псор мэзгъэфIэнхэм, мылылъэхэм яубыдащ, псыежэх куэдми я щIэдзапIэр (Шэрэджыпсри яхэту) абдежщ.

ТекIуэныгъэм и макъ

Абы цIыхухэр къызэщIиIэтэт

ХьэпцIей Тыркуми щыIэщ

Тыркум щыIэ Хьэпцlей къуажэм дэсхэр 1870 гъэхэм Къэбэрдейм и Джылахъстэней щIыналъэм икlыу lэпхъуахэм ящыщщ. Къуажэр зыухуар Хьэпцlэ Мэжидщ. Абы и гъусэу а щIыпIэм щетIысэхат Тап Бабу, Бэгъуэт Мусэ, Къандур Шамил сымэ, нэгъуэщIхэри. ИужькIэ яхэтIысхьащ Елъкъанхэ, Щамырзэхэ, Цейхэ, Быхъунэхэ, Фочыщlэхэ, Бэрэзджхэ.

Къуажэр Узун-Яйлэ щIыналъэм иужь дыдэу итlысхьахэм ящыщщ. Къуэгъулъкъуейрэ Жаныкъуейрэ я гъусэу щетIысэхащ ахэр абдеж. ИужькIэ, аргуэру Хьэждэгухэ, Ефэндыхэ яхэтlысхьащ.

Анэм и гур

Iуэтэж

Страницы

Подписка на RSS - Тхыдэ